57 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

57 Pułk Piechoty
Karola II Króla Rumunii
57 pułk piechoty wielkopolskiej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Wielkopolski

Patron

Karol II Król Rumunii

Tradycje
Święto

14 lutego[a]
23 maja

Nadanie sztandaru

1919 i 1929

Rodowód

3 Pułk Strzelców Wielkopolskich
57 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Arnold Szylling

Ostatni

ppłk dypl. Tomasz Rybotycki

Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Bobrujskiem (28 VIII–3 IX 1919)
kontruderzenie znad Wieprza (16–26 VIII 1920)
bitwa pod Ciełuszkami (25 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Poznań

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

14 Wielkopolska Dywizja Piechoty

Odznaczenia
Order Virtuti Militari Krzyż Srebrny.svg Orde van Michael de Dappere 1916.jpg
Działania pułku w latach 1919-1920

57 Pułk Piechoty Karola II Króla Rumunii (57 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

17 lutego 1919 gen. Józef Dowbor-Muśnicki wydał rozkaz o sformowaniu 3 pułku strzelców wielkopolskich. Formowanie oddziału przeprowadzono w Biedrusku. Zalążkiem było dwóch oficerów i 100 szeregowych przydzielonych z 1 pułku strzelców wielkopolskich. W styczniu 1920, po włączeniu formacji wielkopolskich do Wojska Polskiego, przemianowany na 57 pułk piechoty.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Biedrusku [2].

Obsada personalna w latach 1919 – 1920[3]
dowódca pułkuppłk Arnold Szylling
adiutantppor. Cyprian Ułaszyn
kapelanks. Wacław Morkowski (7 VI–16 VIII 1919)
dowódca I batalionupor. Władysław Barański
dowódca II batalionupor. / kpt. Władysław Lewandowski †8 VII 1920 Warszawa
adiutantplut. Smoczyk
ppor. Jan Dymowski-Sawa
dowódca 5 kompaniisierż. Męclewski
por. Florian Szulc
ppor. Jan Kłoś
dowódca 6 kompaniisierż. Zimpel
por. Adolf Łojkiewicz
ppor. Gawroński
dowódca 7 kompaniisierż. Tanaś
ppor. Preiss
dowódca 8 kompaniisierż. sztab. Latosiński
por. Bobkowski
dowódca kompanii karabinów maszynowychppor. Bensz
dowódca III batalionuppor. / kpt. Wincenty Nowaczyński

Pułk w walkach o granice

Pułk w wojnie polsko-bolszewickiej

28 sierpnia 1919 Grupa Wielkopolska gen. Daniela Konarzewskiego rozpoczęła natarcie na Bobrujsk[4]. Lewa grupa uderzeniowa w składzie: 3 pułk strzelców wielkopolskich, II/3 pal i 2/2 pac i dwa plutony saperów podeszła w rejon folwarku Durynicze i tu przyjęła ostateczne ugrupowanie bojowe. Do bezpośrednich działań wyznaczony został II batalion kpt. Władysława Lewandowskiego. Jego 6 i 7 kompania rozwinęła się od Berezyny aż do Durynicz, z zadaniem wiązania nieprzyjaciela ogniem. 5 kompania, wzmocniona plutonem szkoły podoficerskiej, przygotowywała się do natarcia w okolicy spalonych mostów pod Wołczynem. Dwie kompanie stanowiły odwód pułku[5]. Po krótkim przygotowaniu artyleryjskim, jako pierwsza ruszyła 5 kompania ppor. Jana Kłosia i prowadziła natarcie w kierunku Wołczanki. Po ciężkiej przeprawie „w bród”, wdarła się na nieprzyjacielskie pozycje, zdobyła je i rozpoczęła pościg przez Krasne na Pobokowicze. W tym czasie 6 kompania ppor. Gawrońskiego i 7. ppor. Preissa prowadziły walkę ogniową. W odwodzie, na kierunku działania 5 kompanii, maszerowała szkoła podoficerska kpt. Świnarskiego i 4 kompania por. Adolfa Łojkiewicza, z zadaniem osłony południowego skrzydła. Atakująca dalej w pierwszym rzucie 5 kompania za Pobokowiczami zniszczyła nieprzyjacielską baterię artylerii. Zdobyto 2 działa, 5 jaszczy i 2 karabiny maszynowe[6]. Wykorzystując powodzenie 5 kompanii, 6 i 7 kompania sforsowały na szerokim froncie Wołczankę i spychały Sowietów na Pobokowicze. Tu czerwonoarmistów od tyłu zaatakował pluton 5 kompanii. Większość z nich poddała się lub wycofała w nieładzie. Nie pomógł im też wyprowadzony na tym kierunku sowiecki kontratak. Został odparty przez plutony szkoły podoficerskiej[6].

Około południa II/3 pułku strzelców wielkopolskich, już bez styczności z przeciwnikiem, ruszył w kierunku Bobrujska. Pozostałe pododdziały, które nie weszły do walki, maszerowały za nim. Do zdobytego już przez 4 pułk strzelców wielkopolskich Bobrujska dotarły około 17:00. I batalion stanął w rejonie dworca kolejowego Bobrujsk, II w centrum miasta, wysuwając na stację kolejową Berezyna 5 kompanię. Ta, po zniszczonym moście, zdołała jeszcze przeprawić placówkę na wschodni brzeg rzeki. II batalion przeszedł do Krzywego Kruka[6].

9 maja 1920 stojący w Bobrujsku 57 pułk piechoty ppłk. Szyllinga otrzymał rozkaz przejścia do rejonu TatarkowiczeChołujKamienicze i wzmocnienie polskiej obrony w rejonie tych miejscowości[7]. 22 maja pułk został skierowany do Bohuszewicz z zadaniem jej zdobycia[8]. Dowódca pułku wyznaczył do awangardy III batalion kpt. Edmunda Efferta. Liczył on około 450 żołnierzy i posiadał 6 ciężkich karabinów maszynowych. Po drodze batalion zmiatał liczne patrole bojowe nieprzyjaciela i przed wieczorem 23 maja dotarł pod Bohuszewicze. Według oceny polskiego dowódcy miejscowości broniło około 1500 żołnierzy, a piechotę wspierała bateria artylerii[9]. Kapitan Effert zdecydował się wykorzystać element zaskoczenia i zaatakować załogę broniącą miejscowość. Atakiem nocnym z trzech stron wdarły się do Bohuszewicz, a zaskoczony przeciwnik po krótkiej walce wycofywał się w nieładzie porzucając broń ciężką i tabory. Nadciągające siły główne pułku pomogły w wyłapywaniu czerwonoarmistów. Następnego dnia I i II batalion odmaszerował w kierunku na Jakszyce i Osmołówkę, a w Bohuszewiczach pozostał jedynie III batalion, który w ciągu dnia odparł ataki nieprzyjaciela. Wieczorem oddziały Armii Czerwonej wycofały się za Berezynę, a front ustabilizował się na kilkanaście dni[9].

16 września 1920 pod Kobryniem śmiertelnie ranny został dowódca pułku, ppłk Arnold Szylling, który zmarł następnego dnia w godzinach wieczornych.

Bilans walk

W czasie wojny z bolszewikami zginęło oraz zmarło wskutek doznanych ran 7 oficerów, w tym dowódca pułku oraz 288 podoficerów i szeregowców. Ponadto 706 żołnierzy zostało rannych, a kolejnych 193 zaginionych[10]. 40 żołnierzy pułku odznaczonych zostało Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. 51 oficerów i 385 szeregowców uhonorowanych zostało Krzyżem Walecznych[11]. Pułk w czasie prowadzonych działań wojennych zdobył sztandar sowieckiego pułku kawalerii, 5.380 jeńców, 3.950 karabinów, 115 ciężkich karabinów maszynowych, 21 dział z jaszczami i zaprzęgiem, jeden pociąg pancerny z dwoma działami i 7 ciężkimi karabinami maszynowymi, 186 koni oraz dużo wozów i innego materiału wojennego[12]. 14 sierpnia 1920 roku Józef Piłsudski dokonał przeglądu pułku i odznaczył Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari 6 bohaterów.

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1921[13][14][15]
st. szer. Ignacy Adamskipor. Władysław Barański nr 795[16]sierż. Michał Bocian (14 VIII 1920)
ppor. Mieczysław Chudzińskikpt. Paweł Cymssierż. Bolesław Dębowski (14 VIII 1920)
sierż. Karol Dresslerkpt. Edmund Effertppor. Ludwik Figlus
por. Hipolit Jazdonppor. Leon Karwikszer. Walenty Kiciński (14 VIII 1920)
ppor. Jan Kłośsierż. Władysław Kowalski (14 VIII 1920)por. Ludwik Kubicki
szer. Stanisław Kwaśniewskist. szer. Marian Langeppor. Józef Liczbiński
por. Adolf Łojkiewiczppor. Stanisław Maćkowiakkpr. Leon Marciniak
kpt. Władysław Michalakkpr. Antoni Migaszewskisierż. Szczepan Nędza
kpr. Walenty Olejniczakkpr. Walenty Piaszczyńskippłk Zygmunt Rust
szer. Bolesław Sokołowskichor. Józef Sołtysiakpor. Władysław Srocki
ppor. Roch Stebnowskikpt. Karol Świnarskipor. Florian Szulc
płk Arnold Szyllingkpr. Ignacy Tadeuszczakplut. Stanisław Talbierz
szer. Andrzej Wawrzynowiczszer. Władysław Wysocki (14 VIII 1920)st. sierż. Stanisław Zygmunt
st. szer. Ignacy Żarczakst. sierż. Teofil Skrzypczak[17]

Pierwszych sześciu żołnierzy odznaczył osobiście Naczelny Wódz w czasie przeglądu pułku przeprowadzonego 14 sierpnia 1920 roku we wsi Irena.

Pułk w okresie pokoju

14 DP w 1938.jpg
Święto Narodowe 3 Maja 1936 w Poznaniu - defilada oddziałów 57 pp
Defilada 57 pp. Na trybunie przepasany szarfą gen. Kazimierz Sosnkowski. Widoczne ckm-y Browning wz. 30 na biedkach; lipiec 1938
Święto 57 pp - d-ca płk Tomasz Rybotycki wręcza odznakę pułkową ambasadorowi Rumunii Richardowi Franassovici; maj 1939
Wschodni budynek koszar pułku[b]
Północny budynek koszar w Poznaniu[c]
Podporucznik Jan Grabiński[d] jako oficer 14 pp. W marcu 1939 r., w randze kapitana 57 pp, dowodził plutonem na Dywizyjnym Kursie Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 14 DP.

W Boże Narodzenie 1920 roku pułk powrócił z Wołkowyska do Poznania, jako swego stałego garnizonu[18].

W czwartek 14 sierpnia 1924 roku, w Obozie Ćwiczeń w Biedrusku, w ostatnim dniu manewrów, jedenastu żołnierzy pułku postanowiło przepłynąć wpław Wartę. Jednego z pływaków uratował dowódca pułku, ppłk Wiktor Unrug, drugiego żołnierze 7 pułku saperów, trzeci samodzielnie dopłynął do brzegu. Niestety pozostałych ośmiu żołnierzy utonęło w nurtach rzeki. Utonęli: sierż. Ignacy Lewandowski, kpr. Leon Walkowiak, st. szer. Leon Szott, st. szer. Władysław Hofmański, st. szer. Maksymilian Balcerzak, szer. Józef Małysz, szer. Franciszek Rosadziński i szer. Walter Fellner[19][20].

W czasie zamachu majowego 57 pp wraz z 58 pp, pod dowództwem gen. Anatola Kędzierskiego, został wysłany z Wielkopolski na pomoc legalnym władzom Polski. Do Warszawy przetransportowano dwa bataliony oraz szkołę podoficerską pułku, w sumie: 26 oficerów, 5 chorążych, 49 podoficerów, 426 szeregowców, 30 koni, 4 kuchnie polowe,4 wozy przykuchenne oraz 2 wozy amunicyjne. Pułkiem dowodził w czasie działań zbrojnych 1926 roku zastępca dowódcy pułku - ppłk Wincenty Rutkiewicz, I batalionem major Władysław Zakrzewski, 1 kompanią kpt. Władysław Michalak, 2 kompanią kpt. Cyprian Chodźko, 3 kompanią kpt. Michał Ciążyński, kompanią ckm kpt. Edward Nowrat, II batalionem ppłk Gustaw Płaskowicki, szkołą podoficerską – kpt. Stefan Pfont, pluton łączności i pionierów kpt. Franciszek Tabaczyński, kompania ckm kpt. Florian Szulc. W dniach 13–14 maja pododdziały 57 pp, wierne złożonej przysiędze, biły się na ulicach Warszawy broniąc Prezydenta RP i rządu. W trakcie działań zbrojnych oddziały pułku zdobyły, a następnie przez wiele godzin broniły gmachu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Kompania kpt. Cypriana Chodźki broniła lotniska. Mimo przegranej strony rządowej w maju 1926 roku pułk po powrocie do Poznania był owacyjnie witany przez mieszkańców i miejscowe władze m.in. dowódcę Okręgu Korpusu gen. Edmunda Hausera. Jednostki pułku odbyły defiladę na pl. Wolności.

Straty pułku podawane są różnie w zależności od źródła:

  • imienna lista poległych jest następująca: 3 podoficerów (w tym: sierż. Walenty Jańczak, sierż. Józef Rutkowski, plut. Michał Saterski), 10 szeregowców (w tym: Marian Myślewski, Franciszek Sztul, Wawrzyniec Reis, Piotr Bryk, Michał Pluskota, Jan Moszkiewicz, Antoni Wachowski, Aleksander Ratajczak, Michał Szczykała, Łukasz Kasperski),
  • ranni: 4 oficerów (w tym kpt. Cyprian Chodźko), 2 chorążych (w tym Szczepan Nędza), 2 podoficerów (w tym plut. Sajewski)i 2 szeregowców[21].

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 14 lutego, jako datę święta pułkowego[22]. 14 grudnia 1928 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 57 pp z dnia 14 lutego na dzień 23 maja[23].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 57 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy[24].

W 1937 król Rumunii Karol II Hohenzollern-Sigmaringen w czasie swojej wizyty w Polsce objął honorowe szefostwo nad 57 pułkiem piechoty wielkopolskiej. Ponadto odznaczył pułk wysokim odznaczeniem rumuńskim[25].

28 czerwca 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał 57 pułkowi piechoty wielkopolskiej nazwę „57 pułk piechoty Karola II Króla Rumunii”[26][27].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[28][e]
dowódca pułkupłk dypl. Stanisław Edward Grodzki
I zastępca dowódcyppłk dypl. Tomasz Rybotycki
adiutantkpt. Marian II Filipowicz
starszy lekarzmjr dr Zygmunt Piechurski
młodszy lekarzppor. lek Lucjan Paweł Teresiński
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Adam Solski
oficer mobilizacyjnykpt. adm. (piech.) Bronisław Wolny
zastępca oficera mobilizacyjnegokpt. Łukasz Grzywacz
oficer administracyjno-materiałowyp.o. chor. Zygmunt Kuchowicz
oficer gospodarczykpt. int. Stanisław I Madaliński
oficer żywnościowychor. Ignacy Salamon
oficer taborowy[f]kpt. tab. Adam Zaworski
kapelmistrzkpt. adm. (kapelm.) Antoni Szatkowski
dowódca plutonu łącznościkpt. Wilhelm Józef Sawicz
dowódca plutonu pionierówp.o. kpt. Jan Krassowski
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. art. Franciszek Fido
dowódca plutonu ppanc.por. Feliks Rewers
dowódca oddziału zwiadupor. Władysław Polaszek
I batalion
dowódca batalionumjr dypl. mgr Witold Sujkowski
dowódca 1 kompaniikpt. Bohdan Żebrowski
dowódca plutonupor. Stefan Radzimiński
dowódca plutonuppor. Józef Mikoś
dowódca 2 kompaniikpt. Władysław Kaniowski
dowódca plutonuppor. Zdzisław Włodzimierz Pietrzyk
dowódca 3 kompaniikpt. Stanisław Kazimierz Gliński
dowódca plutonupor. Józef Poleć
dowódca plutonuppor. Karol Piotr Grzegorczyk
dowódca 1 kompanii kmpor. Józef Szmal
dowódca plutonuppor. Mieczysław Zygmanowski
II batalion
dowódca batalionumjr Karol Albert Wieczorek
dowódca 4 kompaniikpt. mgr Eugeniusz Pobihuszczyj
dowódca plutonuppor. Zygmunt Dobrowolski
dowódca plutonuppor. Jan Stanisław Horocki
dowódca 5 kompaniikpt. Włodzimierz Julian Sawka
dowódca plutonuppor. Paweł Józef Piechota
dowódca 6 kompaniikpt. Franciszek Trojanowski
dowódca plutonupor. Leon Jarzemski
dowódca plutonupor. Tadeusz Cezary Heidrych
dowódca plutonuppor. Joachim Ferdynand Wojdowski
dowódca 2 kompanii kmkpt. Bolesław Stanisław Sobociński
dowódca plutonupor. Sylwester Złotkowski
dowódca plutonuppor. Władysław Nowak
III batalion
dowódca batalionumjr Józef Kępiński
dowódca 7 kompaniipor. Stanisław Marek Drozd
dowódca plutonupor. Witold Zbigniew Marian Wierusz
dowódca plutonuppor. Brunon Jasiński
dowódca plutonuppor. Józef Rzysko
dowódca 8 kompaniikpt. Stefan Wojciechowski
dowódca plutonupor. Józef Durkalec
dowódca plutonuppor. Jan Wyderkowski
dowódca plutonuppor. Stanisław Perzanowski
dowódca 9 kompaniipor. Czesław Kazimierz Radomiński
dowódca plutonuppor. Edmund Kurz
dowódca 3 kompanii kmpor. Mściwój Aleksander Kokorniak
dowódca plutonuppor. Stanisław Piątkowski
na kursiekpt. Tadeusz Józef Czemeres
na kursiepor. Aleksander Foege
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 14 DP
dowódcamjr Stanisław Józef Hrycek
dowódca plutonukpt. Jan Witold Grabiński
dowódca plutonupor. Stefan Bączkowski
dowódca plutonupor. Eugeniusz Julian Dittmajer
dowódca plutonupor. Józef Lis
57 obwód przysposobienia wojskowego „Poznań”
kmdt obwodowy PWkpt. piech. Antoni II Cichoń
kmdt powiatowy PW Nowy Tomyślpor. piech. Janusz Bronimir Dolewski
kmdt powiatowy PW Międzychódpor. adm. (piech.) Jan Michajluk
kmdt powiatowy PW Szamotułykpt. piech. Stanisław Steczkowski

Pułk w kampanii wrześniowej

W kampanii wrześniowej pułk walczył w składzie Armii „Poznań”.

W sierpniu 1939, w mobilizacji alarmowej pułk sformował dla macierzystej dywizji kompanię kolarzy Nr 71, kompanię asystencyjną Nr 171 oraz dwa bataliony marszowe (własny i 55 pp), a także kompanię karabinów maszynowych przeciwlotniczych typ B Nr 71 dla obrony przeciwlotniczej armii.

Mapy walk pułku

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[30][31]
Dowództwo
dowódca pułkuppłk dypl. Tomasz Rybotycki
I adiutantkpt. Marian II Filipowicz
II adiutantkpt. Bolesław Sobociński
oficer informacyjnyppor. rez. Nikodem Kasperek
oficer łącznościkpt. Wilhelm Józef Sawicz
kwatermistrzkpt. Jan Krassowski
oficer płatnikpor. rez. Leonard Bogajewicz
oficer żywnościowychor. Ignacy Salomon
naczelny lekarzkpt. dr Jerzy Konstanty Saciuk
kapelankpt. rez. ks. Józef Jasiński
dowódca kompanii gospodarczejpor. rez. Edward Hajdasz
I batalion
dowódca I batalionumjr Stanisław Józef Hrycek
adiutant batalionuppor. rez. Henryk Jopp
dowódca 1 kompanii strzeleckiejpor. Stanisław Marek Drozd
dowódca 2 kompanii strzeleckiejpor. Leon Jarzemski
dowódca 3 kompanii strzeleckiejkpt. Włodzimierz Julian Sawka
dowódca 1 kompanii ckmpor. Józef Szmal
II batalion
dowódca II batalionumjr Karol Albert Wieczorek
adiutant batalionuppor. rez. Tadeusz Kurkiewicz
dowódca 4 kompanii strzeleckiejpor. Stefan Bączkowski
dowódca 5 kompanii strzeleckiejpor. Mściwój Kokorniak
dowódca 6 kompanii strzeleckiejkpt. Władysław Kaniowski
dowódca 2 kompanii ckmpor. Tadeusz Cezary Heidrych
III batalion
dowódca III batalionumjr Józef Kępiński
dowódca 7 kompanii strzeleckiejkpt. mgr Eugeniusz Pobihuszczyj
dowódca 8 kompanii strzeleckiejpor. Stefan Radzimiński
dowódca I plutonuppor. Jan Wyderkowski
dowódca II plutonuppor. rez. Franciszek Borowczak
dowódca III plutonuppor. rez. Andrzej Pokrywka
dowódca 9 kompanii strzeleckiejpor. Eugeniusz Julian Dittmajer
dowódca 3 kompanii ckmpor. Sylwester Złotkowski
pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernejpor. Feliks Rewers
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. art. Franciszek Fido
dowódca kompanii zwiadowcówpor. Władysław Polaszek
dowódca plutonu pionierówppor. rez. Edmund Konieczny
dowódca plutonu łącznościpor. rez. Eugeniusz Gołębski
dowódca plutonu łącznościpor. rez. Henryk Łubieński
dowódca plutonu przeciwgazowegoppor. Zdzisław Pietrzyk

Symbole pułkowe

Król Rumunii Karol II dekoruje orderem Michała Walecznego sztandar 57 pp
Maszeruje kompania honorowa ze sztandarem 57 pp

Sztandary

29 maja 1919 pułk złożył przysięgę na wierność Rzeczypospolitej i otrzymał sztandar.

6 grudnia 1920 na polach pod Zelwą Józef Piłsudski udekorował sztandary pułków piechoty 14 DP orderem Virtuti Militari, w tym także sztandar 57 pułku piechoty wielkopolskiej[32].

20 maja 1929 pułk otrzymał nowy sztandar. Wręczył go pułkowi w Biedrusku Ignacy Mościcki[32]. 28 czerwca 1937 sztandar pułku został udekorowany przez króla Karola II rumuńskim orderem wojennym Michała Walecznego III klasy.

Odznaka pamiątkowa

Pierwszy wzór odznaki (bez zatwierdzenia) opracowano w 1920 roku. Odznakę stanowi orzeł z otwartą koroną siedzący na skrzynce chorągwi trzymający w szponach tablicę z numerem „57 PP WLKP”. Poniżej płat materii z napisem „WSZYSTKO DLA OJCZYZNY” i miniatura Krzyża Orderu Virtuti Militari. Jednoczęściowa - wykonana w tombaku srebrzonym i oksydowanym. Wymiary: 46x31 mm. Wykonanie: Jan Knedler - Warszawa.

Drugi wzór odznaki został zatwierdzony rozkazem ministra spraw wojskowych G.M. 21098.I. z 30 września 1924 roku[33]. Odznaka o wymiarach 42x42 mm ma kształt krzyża kawalerskiego o ramionach pokrytych emalią białą i czerwoną. Na jego ramionach wpisano dawną nazwę pułku „3 PUŁK STRZ. WLKP”. Na środku krzyża nałożona jest tarcza zwieńczona orłem wz. 1919, pokryta czerwoną emalią, na której numer i inicjały „57 P.P.” Na obrzeżu tarczy wyryta data powstania pułku „14.11.1919” i napis „ZA PRAWO WOLNOŚĆ I OJCZYZNĘ”. Tarcza okolona jest skrzyżowanymi srebrnymi gałązkami dębowymi. Między ramionami krzyża pęki srebrnych promieni. Trzyczęściowa - wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera „IK”. Autorem projektu odznaki był kpt. Edward Rudolf Kontny, a wykonawcą Jan Knedler z Warszawy[34].

Sznur naramienny

Od 1938 roku żołnierze na lewym ramieniu noszili sznury w barwach rumuńskiego Orderu Wojennego Michała Walecznego[35].

Strzelcy wielkopolscy

Dowódcy pułku[36][g]
Zastępcy dowódcy pułku[h]
  • mjr / ppłk piech. Franciszek Stok (10 VII 1922 – 9 III 1924 → zastępca dowódcy 2 psp)
  • ppłk piech. Wincenty Rutkiewicz (8 IV 1924[42] – 31 VII 1926 → stan nieczynny[43])
  • ppłk piech. Marian Krudowski (V 1927 – V 1930 → dowódca 10 pp)
  • ppłk piech. Józef I Frączek (od I 1931[44])
  • ppłk dypl. piech. Tomasz Rybotycki (1938 - VII 1939 → dowódca 57 pp)
II zastępca kwatermistrz
  • mjr piech. Adam Solski (IV 1938 – VIII 1939 → zastępca dowódcy OZ 14 DP)

Żołnierze 57 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[45] oraz Muzeum Katyńskie[46][i][j].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Baraniecki Kazimierzpor. rez.nauczycielkierownik szkoły w PodrzewiuKatyń
Bechtold Brunonppor. rez.handlowiecdyrektor przedsiębiorstwa w PoznaniuKatyń
Bogajewski Tadeuszppor. rez.ekonomistawłaściciel przedsiębiorstwa w PoznaniuKatyń
Dominiczak Antonippor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna w StrzyżminieKatyń
Glabiszewski Romanppor. rez.nauczycielszkoła powszechna w Gnieźnie?Katyń
Idaszewski Janppor. rez.górnikKatyń
Japa Mieczysław[49]por. rez.prawnikSąd Apelacyjny w PoznaniuKatyń
Kruś Antonippor. rez.nauczycielkier. szkoły w WielkopolsceKatyń
Machczyński Tomaszpor. w st. sp.Katyń
Miśko Tadeuszpor. rez.inżynier leśnictwanadleśniczy w majątku LubostrońKatyń
Myssak Józefppor. rez.inżynier leśnictwainspektor leśny w Łódzkiej Izbie RolniczejKatyń
Olejniczak Ludomirppor.nauczycielszkoła w Wiosce pow. wolsztyńskiKatyń
Pituła Józefppor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna w ObrzeKatyń
Piwkowski Edmundppor. rez.ekonomista, mgrKatyń
Prawowski Stefankpt. rez.urzędnikPoznańskie Ziemstwo KredytoweKatyń
Prądzyński Jerzypor. rez.buchalterBank Polski w PoznaniuKatyń
Solski Adam Teofilmajorżołnierz zawodowykwatermistrz 57 ppKatyń
Tetzlaff Bronisławpor. rez.prawnikKatyń
Wichtowski Tadeuszppor. rez.nauczycielKatyń
Chołodecki Witoldpor. rez.prawnikCharków
Figlus Ludwikkpt. w st. sp.Charków
Geneja Jan[50]por. rez.nauczycielkier. szkoły w KubeczkachCharków
Gonet Franciszekppor. rez.nauczycielCharków
Gruetzmacher Antonippor. rez.lekarzCharków
Hrycek Adamppor. rez.Policja PaństwowaCharków
Popowski Tadeuszppor. rez.prawnik, mgrCharków
Szafrański Franciszekppor. rez.Charków
Wagner Eugeniuszppor. rez.Charków
Grunt-Mejer KonstantypolicjantKalinin

Upamiętnienie

Uwagi

  1. W rocznicę powstania pułku (wydany został pierwszy ustny rozkaz dotyczący formowania pułku)[1].
  2. Koszary służyły pierwotnie 6 Pułkowi Grenadierów im. Hrabiego Kleista von Nollendorfa (1 Zachodniopruskiemu). Stan z listopada 2008, budynek w trakcie adaptacji na potrzeby Komendy Miejskiej Policji w Poznaniu
  3. Koszary obecnie używane przez Wielkopolski Oddział Żandarmerii Wojskowej w Poznaniu
  4. Kpt. piech. Jan Witold Grabiński – urodzony 23.03.1906 r. w Wieluniu, syn Witolda i Stefanii z Parnowskich. Podporucznik od 15.08.1931 r., porucznik od 1.01.1934 r., awansowany do stopnia kapitana 19.03.1939 r. W 1934 roku ukończył 6-tygodniowy kurs dowódców plutonów chemicznych. Służył w 14 pułku piechoty z Włocławka, Korpusie Ochrony Pogranicza (batalion „Żytyń”) i 57 pp z Poznania. W kampanii wrześniowej 1939 wziął udział jako oficer 57 pp, walczył nad Bzurą, przebił się do Warszawy gdzie został oficerem Oddziału I Sztabu Dowództwa Obrony Warszawy. Jeniec oflagów: XI B Braunschweig, II C Woldenberg, XI A Osterode i VII A Murnau. Po oswobodzeniu przydzielony do 2 Batalionu Strzelców Karpackich. Zmarł w roku 1989 w walijskim Mid Glamorgan.
  5. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[29].
  6. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  7. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[37].
  8. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[41]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[47].
  10. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[48].

Przypisy

  1. Karczewski 1928 ↓, s. 3 i 14.
  2. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  3. Podwapiński 1927 ↓, s. 18-26.
  4. Odziemkowski 2004 ↓, s. 43.
  5. 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 57-58.
  6. a b c 14 Dywizja Piechoty 1937 ↓, s. 58.
  7. Odziemkowski 1998 ↓, s. 25.
  8. Odziemkowski 2004 ↓, s. 45-46.
  9. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 46.
  10. Karczewski 1928 ↓, s. 25-28.
  11. Karczewski 1928 ↓, s. 29.
  12. Karczewski 1928 ↓, s. 30.
  13. Karczewski 1928 ↓, s. 19, 29.
  14. Podwapiński 1927 ↓, s. 221.
  15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921 roku, s. 812-813.
  16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 66 z 13 lipca 1924, s. 386, awiza.
  17. Polak (red.) 1991 ↓, s. 135.
  18. Karczewski 1928 ↓, s. 24.
  19. Polska Zbrojna z 18 sierpnia 1924 r., Nr 226, s. 2.
  20. Polska Zbrojna z 19 sierpnia 1924 r., Nr 227, s. 5.
  21. A. Garlicki, P. Stawecki: Przewrót wojskowy w Polsce w 1928 r.. T. 1. 1978, seria: Wojskowy Przegląd Historyczny.
  22. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  23. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 35 z 14 grudnia 1928 roku, poz. 378.
  24. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  25. W Polsce i za granicą. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 14-15, s. 26, 15 lipca-1 sierpnia 1936. 
  26. M.P. z 1937 r. nr 145, poz. 242.
  27. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 8 z 28 czerwca 1937 roku, poz. 99.
  28. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 614-615 i 678.
  29. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  30. Wkpp 2017 ↓, s. 68.
  31. Rezmer 1992 ↓, s. 459–481.
  32. a b Satora 1990 ↓, s. 112.
  33. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 39 z 30 września 1924 roku, poz. 565.
  34. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 98-101.
  35. Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945 : barwa i broń. s. 126.
  36. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  37. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  38. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 21 stycznia 1930 roku, s. 8.
  39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 254.
  40. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 257.
  41. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  42. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 8 kwietnia 1924 roku, s. 191.
  43. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926 roku, s. 246.
  44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 4.
  45. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  46. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  47. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  48. Wyrwa 2015 ↓.
  49. Księgi Cmentarne – wpis 1340.
  50. Księgi Cmentarne – wpis 5179.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
  • Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
  • Leon Karczewski: Zarys historji wojennej 57-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
  • Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
  • Józef Podwapiński: Ilustrowany zarys historii 57 P. P. Wlkp. (3 P. Strzelc. Wlkp.) dla szeregowych. Poznań: 57 Pułk Piechoty Wielkopolskiej, 1927.
  • Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
  • Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3, s. 41.
  • 14 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017, seria: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7945-606-2.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.

Media użyte na tej stronie

Ofensywa 4lipca1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ofensywa wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego 4 lipca 1920
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Święto 3 Maja w Poznaniu - defilada oddziałów 57 pp NAC 1-P-2924-1.jpg
Święto Narodowe Trzeciego Maja – uroczystości w Poznaniu w 1936 r. Defilada oddziałów 57 Pułku Piechoty Wielkopolskiej przed Zamkiem Cesarskim. Widoczne poczty sztandarowe. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-P-2924-1
Święto 57 pp 1939 - płk Rybotycki wręcza odznakę pułkową ambasadorowi Rumunii NAC 1-W-1263-2.jpg
Święto 57 Pułku Piechoty im. Karola II Króla Rumunii w Poznaniu, maj 1939. Płk Tomasz Rybotycki wręcza ambasadorowi Richardowi Franassovici odznakę pułkową. Widoczni także rumuńscy pułkownicy: Polemon i Crisias. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1263-2
Wręczenia Poznaniowi odznaki honorowej 14 DP - przemarsz wojska NAC 1-A-3317-5.jpg
Wręczenie Poznaniowi odznaki honorowej 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty ofiarowanej miastu z okazji 15-lecia tej dywizji - przemarsz wojska podczas uroczystości; Kompania honorowa 57 pp. 30 października 1934 r. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-A-3317-5
57 PP WLKP Monument Poznan.JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik 57. Pułku Piechoty Wielkopolskiej w Poznaniu, Cytadela, 1974r.
Król Rumunii Karol II dekoruje orderem Michała Walecznego sztandar 57 pp (1937).jpg
Król Rumunii Karol II dekoruje orderem Michała Walecznego sztandar 57 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, którego objął honorowe dowództwo.
Order Virtuti Militari Krzyż Srebrny.svg
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order Virtuti Militari 5th Class
Bitwa o granice 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa o granice Polski - październik 1920
Bitwa bereza 1 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Berezą (15-16 września 1920)
Bitwa lomianki 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Łomiankami (21-22.09.1939)
Koszary Szylinga Poznań RB1.JPG
Autor: Radomil, Licencja: GFDL 1.2
Poznań, ul Bukowska - dawne koszary pruskie, od grudnia 1918 koszary I pułku rezerwowego strzelców wielkopolskich, później 57 Pułku Piechoty, po II wś koszary Ludowego Wojska Polskiego (widok od ul. Szyllinga)
Ckm wz30 biedka PIC 1-W-3015-6.jpg
Przekazanie wojsku ckm-ów ufundowanych przez komitet Funduszu Obrony Narodowej w Nowym Tomyślu oraz nadanie gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu obywatelstwa honorowego miast: Nowego Tomyśla, Zbąszynia, Grodziska, Opalenicy. Defilada 57 Pułku Piechoty. Na trybunie przepasany szarfą gen. Kazimierz Sosnkowski. Widoczne ckm-y Browning wz. 30 na biedkach.
Kontrofensywa wieprz 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kontruderzenie znad Wieprza (16-26 sierpnia 1920)
Orde van Michael de Dappere 1916.jpg
Autor: Robert Prummel, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orde als in 1916, IIIe Klasse
14 DP w 1938.jpg
14 DP w 1938
Bitwa bobrujsk 1919.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Bobrujskiem, wypad na Lubonicze, wypad na Małe Borniki (sierpień - wrzesień 1919)
Ppor. 14 pp Jan Grabiński.jpg
Autor: Szczur14pp, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ppor. 14 pp Jan Grabiński. Przetworzone zdjęcie z archiwum Mariana Ropejko.
Działania 57 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w latach 1919 - 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Działania 57 Pułku Piechoty Wielkopolskiej w latach 1919 - 1920
Koszary Bukowska Poznań RB2.JPG
Autor: Radomil, Licencja: GFDL 1.2
Poznań, ul Bukowska - dawne koszary pruskie, od grudnia 1918 koszary I pułku rezerwowego strzelców wielkopolskich, później 57 Pułku Piechoty, po II wś koszary Ludowego Wojska Polskiego