58 Pułk Piechoty (II RP)

58 Pułk Piechoty Wielkopolskiej

4 pułk strzelców Wielkopolskich

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Wielkopolskiej
Patron	Bolesław I Chrobry[a]
Tradycje
Święto	13 listopada[1]
Nadanie sztandaru	1929
Rodowód	4 Pułk Strzelców Wielkopolskich
Dowódcy
Ostatni	ppłk Stanisław Tomiak
Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Bobrujskiem (28 VIII–3 IX 1919) bitwa pod Szaciłkami (9–22 IV 1920) kontruderzenie znad Wieprza (16–26 VIII 1920) bitwa pod Żabinem (14 IX 1920) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Poznań[2]
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	14 Dywizja Piechoty[3]
Odznaczenia

Sztab 58 pp nad Świsłoczą; 1920 r. Pierwszy z lewej por. Aleksander Kurowski

58 Pułk Piechoty Wielkopolskiej (58 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozkazem Dowództwa Głównego z dnia 6 marca 1919 sformowany został na froncie północnym 4 pułk strzelców Wielkopolskich. Powstał z oddziałów walczących z okolic Gniezna, Wągrowca i Wrześni. W styczniu 1920 przemianowany na 58 pułk piechoty Wielkopolskiej. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Wolsztynie^[4].

Od nazwy z okresu powstania wielkopolskiego – 4 pułk strzelców wielkopolskich oraz odznaki specjalnej noszonej na kołnierzu w postaci arabskiej „4” pułk i żołnierze pułku byli powszechnie zwani „czwartakami”. Nieoficjalnym patronem pułku był Bolesław Chrobry. Stąd często posługiwano się nazwą 58 pułk Piechoty Wielkopolskiej Króla Bolesława Chrobrego.

Pułk w walkach o granice

28 sierpnia Grupa Wielkopolska gen. Daniela Konarzewskiego rozpoczęła natarcie na Bobrujsk^[5]. Jako pierwszy maszerował 4 pułk strzelców wielkopolskich mjr. Oskara Brezanego, wspierany przez 2 kompanię czołgów Renault FT kpt. Dufoura. Dowódca pułku przyjął ugrupowanie w trzy kolumny, a oddziały maszerowały w pasie między linią kolejową Osipowicze - Bobrujsk, a szosą Słuck - Bobrujsk.

Pierwsza kolumna pod osobistym dowództwem mjr. Brezanego w składzie I batalion, 2 i 3 bateria 1 pułku artylerii polowej Wielkopolskiej i pluton saperów, łamiąc słaby opór nieprzyjaciela pod Gorbacewiczami, Pobokowiczami i Bałczynem, dotarła do skrzyżowania szosy z torem kolejowym. Tutaj została zatrzymana ogniem pociągu pancernego. Po wymianie ognia z polską baterią, pociąg wycofał się i jeszcze przed południem kolumna, nie napotykając przeciwnika, zajęła twierdzę i miasto^[5][6]. W tym czasie druga kolumna pod dowództwem ppor. Nowaka w składzie 5 i 7 kompania, kompania czołgów, 1 bateria 1 pap Wlkp. uderzyła na pozycje sowieckie nad Wołczanką. Pojawienie się czołgów było dużym zaskoczeniem dla czerwonoarmistów, którzy nie podjęli walki i wycofali się^[7]. Po krótkiej walce pod Siemkowem, a potem z pociągiem pancernym, kolumna zdobyła dworzec w Bobrujsku i około 15:00 wkroczyła do miasta zajętego już przez I batalion^[8]. Trzecia kolumna pod dowództwem ppor. Wiktora Skotarczaka, w składzie 6 i 8 kompania oraz 4 kompania ckm i oddział miotaczy min, przełamując sowiecką obronę pod Bybkowszczyzną, po południu wkroczyła do miasta^[9][10]. Ostatecznie I batalion stanął w koszarach w twierdzy, II w centrum miasta, III na południe od dworca kolejowego, a czołgi w pobliżu stacji kolejowej. Do godziny 20:00 3 i 4 kompania ubezpieczały Bobrujsk patrolując brzeg rzeki^[11].

13 września 1920 58 pułk piechoty mjr. Pawła Chrobaka zajmował pozycje obronne na lewym skrzydle 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty w rejonie Poddubna^[12]. Następnego dnia dowódca dywizji gen. Daniel Konarzewski postawił zadanie, by 58 pp osiągnął linię bagien Koziegobrodu i tym samym wyszedł na tyły walczącej pod Tewlami sowieckiej 170 Brygady Strzelców^[13][14].

Przed południem pułk wyruszył z Poddubna w stronę Żabina. W tym samym czasie z Prużany na Żabin maszerowała kolumna sowieckiej 165 Brygady Strzelców. Na wschód od Żabina doszło do boju spotkaniowego. Walkę awangard rozstrzygnęło brawurowe natarcie Il batalionu por. Darnowskiego. Czoło sowieckiej brygady zostało odrzucone, a podjęta przez nią próba kontrataku załamała się w ogniu batalionu. Kolejne kontrataki wykonywane metodą linii tyralier zagroziły oskrzydleniem pułku. Major Chrobok wysłał na pierwszą linię wszystkie swoje odwody. W czterogodzinnym boju obie strony poniosły znaczne straty^[15].

Fakt stacjonowania 170 Brygady Strzelców w pobliskich Szawlach spowodował, że dowódca polskiego pułku zdecydował się atakować i jak najszybciej zakończyć bój. Początkowo ataki polskiej piechoty załamywały się na twardej obronie przeważającego liczebnie przeciwnika. Dopiero zdecydowane uderzenie 3 kompanii w lewe skrzydło nieprzyjacielskiej brygady przeważyło szalę zwycięstwa. Sowieci zaczęli wycofywać się na północ^[16]. Wykorzystując sukces 3 kompanii, mjr Chrobok obsadził wojskiem szosę prużańską, która stanowiła jedyną drogę odwrotu przeciwnika. Okoliczne bagna uniemożliwiły oddziałom 165 BS wykonywanie jakichkolwiek manewrów. Uderzyła ona zatem czołowo na blokujące drogę pododdziały polskie i przełamała blokadę. Tutaj jednak, stłoczona na grobli, poniosła olbrzymie straty od ognia polskiej broni maszynowej. Resztki czerwonoarmistów skapitulowały^[16].

W październiku 1920 wziął udział w walkach o Kojdanów, przy czym uzyskał wsparcie 61 pułku piechoty.

Do 21 listopada 1920 roku pułk obsadzał linię demarkacyjną na odcinku Borowce–Ostrów–Nowinki–Kuciec, a następnie przeszedł do rejonu Dereczyna. 21 grudnia odjechał do swego stałego garnizonu w Poznaniu^[17].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

W czasie zamachu Piłsudskiego w 1926 pułk został wysłany na odsiecz wojskom rządowym. W czasie działań w Warszawie, jednostki pułku pod dowództwem ppłk dypl. Lucjana Ruszczewskiego, weszły w skład tzw. Grupy płk. Mariana Kukiela. W trakcie walk zginęło 13 podoficerów i szeregowych pułku w tym: st. sierż Józef Węglewski, sierż. Jan Suchocki oraz plut. Zygmunt Kufel.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 58 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy^[21].

Wręczenie proporca 58 pp za zdobycie I miejsca w strzeleckich zawodach dywizyjnych; marzec 1932

Przysięga żołnierzy 58 pp na Placu Sapieżyńskim w Poznaniu - odbiera ks. kapelan Franciszek Dymarski; maj 1936

14 DP w 1938

Mobilizacja w 1939

58 pułk piechoty był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” sformował:
w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym

• kompanię karabinów maszynowych przeciwlotniczych typ B nr 72

w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym

• baon strzelców nr 6

w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim

• 58 pułk piechoty
• samodzielną kompanię karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 71
• kolumnę taborową parokonną nr 703
• baon marszowy 58 pp
• uzupełnienie marszowe samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 71

w II rzucie mobilizacji powszechnej

• Ośrodek Zapasowy 14 Dywizji Piechoty w Kutnie i Łęczycy („Z”)^[f]

Mapy walk pułku

Symbole pułkowe

Święto 14 DP w Biedrusku – defilada 58 pp; maj 1929. Na trybunie m.in. prezydent RP Ignacy Mościcki, na koniu gen. Daniel Konarzewski.

Sztandar

6 grudnia 1920 roku na polach pod Zelwą Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz, Józef Piłsudski udekorował sztandary pułków piechoty 14 DP, w tym także sztandar 58 pułku piechoty Wielkopolskiej, Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Nowy sztandar, dar społeczeństw Poznania, Szubina, Wągrowca i Budzynia, wręczył pułkowi Ignacy Mościcki w Biedrusku 19 maja 1929 roku^[3]. Po 1939 roku sztandar zaginął^[28].

Odznaka pamiątkowa

18 maja 1929 Minister Spraw Wojskowych, Marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 58 pp^[29]. Odznaka o wymiarach 39x39 mm ma kształt krzyża o ostro ściętych końcach ramion, emaliowanego w kolorze białym. Na środku krzyża, w kole, podobizna patrona pułku Bolesława Chrobrego, w otoku złotego wieńca laurowego. Na ramionach krzyża wpisano dawne i aktualne numery i inicjały 4 P.S. WLKP 58 P.P. Przestrzenie między ramionami krzyża pokryte są emalią granatową i żółtą. Jednoczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, emaliowana, żołnierska bita w tombaku i patynowana. Autorem projektu odznaki był por. Marian Liskowiak. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk – Warszawa^[2].

Strzelcy wielkopolscy

Dyplom Odznaki honorowej Stowarzyszenia Członków 58 pułku piechoty Wielkopolskiej dla Tadeusza Goetzendorf-Grabowskiego (ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu)

Kpt. piech. Stanisław Maciej Lewiński (1903–1940 Charków), dowódca 8. kompanii

Dowódcy pułku^[30]

• mjr Oskar Brezany (6 III 1919 – 26 VII 1920)^[31][32]
• p.o. kpt. Ludwik Stankiewicz (26 VII 1919 – 27 VIII 1920)^[9][32]
• mjr Paweł Chrobok (27 VIII 1920 – 13 IX 1920) ^[33][32]
• p.o. ppłk Franciszek Goliński (13 IX 1920-2 VII 1921)^[32]
• płk piech. Bronisław Sikorski (3 VII 1921^[32] – 31 V 1928 → stan spoczynku^[34])
• ppłk / płk piech. Marian Chilewski (24 VII 1928^[35] - 1935)
• ppłk / płk piech. Józef Pecka (1935-1938 → dowódca Pułku KOP „Zdołbunów”)
• ppłk piech. Edmund Śmidowicz (11 VI – †29 IX 1938)
• ppłk piech. Stanisław Tomiak (1938 – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• ppłk piech. Zygmunt Wciślak (10 VII 1922^[36] – 1925)
• ppłk SG (piech.) Lucjan Władysław Ruszczewski (od XII 1925^[37])
• ppłk piech. Jan Chodźko-Zajko (1928)
• ppłk dypl. Zygmunt Bohusz-Szyszko (I – X 1931 → dowódca pułku KOP „Głębokie”)
• ppłk dypl. Henryk Gorgoń (do 4 VII 1935 → dowódca 11 pp)
• ppłk piech. Bronisław Laliczyński (4 VII 1935 – 20 IV 1937 → zastępca dowódcy 72 pp)
• ppłk piech. Józef Kokoszka (IV 1937 – VIII 1939 → dowódca OZ 14 DP)

Żołnierze 58 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[38] oraz Muzeum Katyńskie^[39][h][i].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Stanisław Jakiel: Wrzesień zwiadowców 58 Pułku Piechoty Wlkp. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02810-3.
• Jerzy Łapiński: Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3, s. 41.
• 14 Dywizja Piechoty Legionów. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017, seria: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7945-606-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.