5 Pułk Lotniczy
Odznaka pamiątkowa pułku | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | 14 lipca 1928 |
Rozformowanie | 1939 |
Tradycje | |
Święto | 31 maja |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Ostatni | płk Jerzy Garbiński |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość | Departament IV MSWojsk. |
5 Pułk Lotniczy (5 plot.) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Święto pułkowe obchodzono w dniu 31 maja, w rocznicę wydania pierwszego rozkazu organizacyjnego 11 pułku myśliwskiego w 1925.
Litera identyfikacyjna na samolotach pułku „C”.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Zgodnie z koncepcją tworzenia „mieszanych” pułków lotniczych składających się z dywizjonów różnego rodzaju lotnictwa, rozkazem MSWojsk.BOO L.dz. 10717/tjn.Og.Org. z 14 lipca 1928 rozwiązano 11 pułk myśliwski, powołując w jego miejsce 5 pułk lotniczy[1][2]. Wchodzące dotychczas w skład 11 pułku myśliwskiego eskadry dywizjonu myśliwskiego (113 i 114) zostały we wrześniu włączone do 2 pułku lotniczego w Krakowie i przemianowane na 121 i 122 eskadrę myśliwską. W ich miejsce z Krakowa przybyły do Lidy 23 i 24 eskadry II dywizjonu lotniczego, które to przemianowane zostały na 54 i 55 eskadrę[1].
Na początku 1931 sformowany został w pułku dywizjon szkolny. Na jego dowódcę wyznaczony został mjr.pil. Stanisław Ratomski. Jesienią 1932 odkomenderowano grupę personelu na lotnisko Porubanek w celu organizacji Wydzielonego Oddziału Lotniczego. W skład oddziału miały wejść między innymi 51 eskadra liniowa i 53 eskadra towarzysząca. Eskadrę towarzyszącą formowano w Wilnie, a liniową przesunięto z Lidy. Rozkazem MSWojsk. L.dz. 2446/tjn.Org. z 7 sierpnia 1933 Wydzielony Oddział Lotniczy przemianowano w Detaszowany Dywizjon Lotniczy. Dowodził nimi mjr.pil. Adam Kowalczyk. Tym samym rozkazem nakazano organizację 56 eskadry towarzyszącej[3].
Wiosną 1929 roku pułk został włączony w skład 1 Grupy Aeronautycznej. W 1933 rozformowana została 54 eskadra liniowa.
Rozkazem MSWojsk.DDO L.dz. 4359 z 19 lipca 1937 rozwiązano detaszowany dywizjon lotniczy. W jego miejsce w 1938, na lotnisku Porubanek zorganizowany został III dywizjon myśliwski 5 pułku lotniczego, w składzie dwóch eskadr: 151 i 152. W tym też roku przesunięto eskadrę liniową z Porubanka do Lidy, natomiast eskadra towarzysząca pozostała w dotychczasowym miejscu, organizacyjnie podlegała dowódcy lotniska Porubanek, a taktycznie dowódcy 5 pułku lotniczego. W Lidzie sformowano kolejną eskadrę towarzyszącą. Umożliwiło to utworzenie IV/5 dywizjonu towarzyszącego. Dowódcą dywizjonu został mjr.pil. Julian Skrzat[4].
W tym czasie eskadry liniowe przezbrojone zostały w samoloty PZL-23 „Karaś”. Z początkiem 1938 stosunki polsko-litewskie stały się bardzo napięte. W marcu konflikt graniczny spowodował, że polskie władze lotnicze nakazały skoncentrować na lotnisku Lida dywizjony liniowe, a na Porubanku zgrupowanie myśliwskie 1 pułku lotniczego. Koncentracja zakończona została 20 marca demonstracyjnym lotem polskich jednostek liniowych i myśliwskich wzdłuż granicy polsko-litewskiej[4].
Wiosną 1939 eskadra towarzysząca na Porubanku wymieniła samoloty R-XIII na RWD-14 „Czapla”. Z chwilą ogłoszenia mobilizacji 24 sierpnia 1939, rozwiązany został 5 pułk lotniczy, a działalność podjęła Baza nr 5 na czele której stanął mjr tech. Kazimierz Górski. W trakcie mobilizacji rozformowano 59 eskadrę towarzyszącą, a 55 eskadra liniowa przemianowana została na 55 samodzielną eskadrę bombową[4].
Struktura organizacyjna pułku
Lata | Dywizjony | Eskadry | Numery samolotów |
---|---|---|---|
1930 | 51 eskadra liniowa | ||
52 eskadra liniowa | |||
54 eskadra liniowa | |||
55 eskadra liniowa | |||
53 eskadra towarzysząca | |||
1936 | 51 eskadra liniowa | ||
55 eskadra liniowa | |||
53 eskadra towarzysząca | |||
56 eskadra towarzysząca | |||
1937 | 51 eskadra liniowa | ||
55 eskadra liniowa | |||
III/5 dywizjon myśliwski | 151 eskadra myśliwska | ||
152 eskadra myśliwska | |||
53 eskadra towarzysząca | |||
56 eskadra towarzysząca | |||
59 eskadra towarzysząca | |||
VIII 1939 | 51 eskadra liniowa | ||
55 eskadra liniowa | |||
III/5 dywizjon myśliwski | 151 eskadra myśliwska | ||
152 eskadra myśliwska | |||
IV/5 dywizjon towarzyszący | 53 eskadra towarzysząca | ||
56 eskadra towarzysząca | |||
59 eskadra towarzysząca | |||
Baza 5 pułku lotniczego | lotniczy plaplot | ||
Oddział portowy | pluton wartowniczy (cywilny) | ||
straż pożarna (cywilna) | |||
lotniczy plaplot[6] | |||
eskadra treningowa | |||
eskadra szkolna |
24 sierpnia 1939, w trakcie mobilizacji alarmowej, przeprowadzone zostały następujące zamierzenia organizacyjne:
- rozformowany 5 pułk lotniczy, dowództwo IV/5 dywizjonu towarzyszącego i 59 eskadra towarzysząca, a pozostałe pododdziały uzupełnione do etatów wojennych,
- na bazie 5 pułku lotniczego utworzona Baza Lotnicza nr 5,
- 51 eskadra liniowa przemianowana na 51 eskadrę rozpoznawczą i podporządkowana dowódcy lotnictwa SGO „Narew”,
- 55 eskadra liniowa przemianowana na 55 samodzielną eskadrę bombową i podporządkowana dowódcy Brygady Bombowej,
- 53 eskadra towarzysząca przemianowana na 53 eskadrę obserwacyjną i podporządkowana dowódcy lotnictwa Armii „Modlin”,
- 56 eskadra towarzysząca przemianowana na 56 eskadrę obserwacyjną i podporządkowana dowódcy lotnictwa Armii „Karpaty”,
- Dowództwo III/5 dywizjonu myśliwskiego i 152 eskadra myśliwska podporządkowane dowódcy lotnictwa Armii „Modlin”,
- 151 eskadra myśliwska podporządkowana dowódcy lotnictwa SGO „Narew”.
Rzut kołowy Bazy Lotniczej nr 5 został ewakuowany do Grodna, gdzie w dniach 20-21 września 1939 uczestniczył w obronie miasta przed Armią Czerwoną.
Żołnierze pułku
- Dowódcy pułku
- płk pil. Piotr Abakanowicz (VII 1928 – I 1930)
- płk pil. Wacław Iwaszkiewicz (I 1930 – X 1936)
- płk pil. Jerzy Garbiński (X 1936 – VIII 1939)
- Zastępcy dowódcy
Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[9]
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Dembicki-Jaxa Józef[10] | porucznik | prawnik | wiceprezes Sądu Okr. w Warszawie | Katyń |
Odznaka pułkowa i znaki na samolotach
Odznaka zatwierdzona została w dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 4, poz. 40 z 10 marca 1936. Stanowi ją stylizowany srebrny krzyż wpisany w koło koloru srebrnego. Na rum nałożony centrycznie biało – czerwono emaliowany samolot z numerem „11” na sterach. Samolot opleciony jest złotą cyfrą 5[11][1].
- Wersje[12]
- żołnierska –lakierowana lub bez lakieru
- Znaki na samolotach pułku w latach 1927 – 1932
- Regulaminowe tło pod godło eskadr 5 pułku lotniczego obowiązujące od 1932 i godła „zwierzęce” eskadr[13]
Przypisy
- ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 316.
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. Nr 21 z 2 sierpnia 1928 roku, poz. 235.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 317.
- ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 318.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 12.
- ↑ dwie 40 mm armaty przeciwlotnicze wz. 1936 i cztery ckm wz. 1914
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 126 z 26 listopada 1925, s. 685.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 363.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 610.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 339.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 340.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 121.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 93.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5.
- Janusz Kędzierski: Z kabiny obserwatora. Wyd. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06570-5.
- Tomasz Kowalski: Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 978-83-206-0149-7.
- Łukasz Łydżba: Wileński III/5 Dywizjon Myśliwski. Poznań: Wydawnictwo „Vesper”, 2010. ISBN 978-83-7731-019-9.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Media użyte na tej stronie
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 4 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tło pod godło na samolotach 5 Pułku Lotniczego, wprowadzone w 1932 (bez opisu)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 2 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 152 eskadry myśliwskiej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Litera malowana pod skrzydłami samolotów 5 Pułku Lotniczego
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Litera malowana pod skrzydłami samolotów 5 Pułku Lotniczego (wersja alternatywna)
Wizyta łotewskich lotników w 5 pułku lotniczym w Lidzie. Płk Piotr Abakanowicz(1 z prawej) żegna wsiadającego do samochodu dowódcę łotewskiego lotnictwa. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1588
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak bojowy 151 Eskadry Myśliwskiej we wrześniu 1939
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 151 eskadry myśliwskiej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 1 eskadry myśliwskiej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 2 eskadry myśliwskiej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 53 eskadry towarzyszącej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 51 eskadry rozpoznawczej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 56 eskadry towarzyszącej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 59 eskadry towarzyszącej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 3 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 1 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 55 eskadry liniowej (bombowej), stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach eskadry towarzyszącej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak bojowy 51 Eskadry Rozpoznawczej we wrześniu 1939
(c) BeerAngel z polskiej Wikipedii, CC BY 3.0
Oryginalna odznaka 5 pułku lotniczego - awers
Powitanie kapitana Bolesława Orlińskiego w 5 pułku lotniczym w Lidzie po powrocie z lotu Warszawa-Tokio; 1926 r. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-S-1220