5 Pułk Lotniczy
Odznaka pamiątkowa pułku | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie | 14 lipca 1928 |
Rozformowanie | 1939 |
Tradycje | |
Święto | 31 maja |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Ostatni | płk Jerzy Garbiński |
Działania zbrojne | |
kampania wrześniowa | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość | Departament IV MSWojsk. |
5 Pułk Lotniczy (5 plot.) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Święto pułkowe obchodzono w dniu 31 maja, w rocznicę wydania pierwszego rozkazu organizacyjnego 11 pułku myśliwskiego w 1925.
Litera identyfikacyjna na samolotach pułku „C”.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Zgodnie z koncepcją tworzenia „mieszanych” pułków lotniczych składających się z dywizjonów różnego rodzaju lotnictwa, rozkazem MSWojsk.BOO L.dz. 10717/tjn.Og.Org. z 14 lipca 1928 rozwiązano 11 pułk myśliwski, powołując w jego miejsce 5 pułk lotniczy[1][2]. Wchodzące dotychczas w skład 11 pułku myśliwskiego eskadry dywizjonu myśliwskiego (113 i 114) zostały we wrześniu włączone do 2 pułku lotniczego w Krakowie i przemianowane na 121 i 122 eskadrę myśliwską. W ich miejsce z Krakowa przybyły do Lidy 23 i 24 eskadry II dywizjonu lotniczego, które to przemianowane zostały na 54 i 55 eskadrę[1].
Na początku 1931 sformowany został w pułku dywizjon szkolny. Na jego dowódcę wyznaczony został mjr.pil. Stanisław Ratomski. Jesienią 1932 odkomenderowano grupę personelu na lotnisko Porubanek w celu organizacji Wydzielonego Oddziału Lotniczego. W skład oddziału miały wejść między innymi 51 eskadra liniowa i 53 eskadra towarzysząca. Eskadrę towarzyszącą formowano w Wilnie, a liniową przesunięto z Lidy. Rozkazem MSWojsk. L.dz. 2446/tjn.Org. z 7 sierpnia 1933 Wydzielony Oddział Lotniczy przemianowano w Detaszowany Dywizjon Lotniczy. Dowodził nimi mjr.pil. Adam Kowalczyk. Tym samym rozkazem nakazano organizację 56 eskadry towarzyszącej[3].
Wiosną 1929 roku pułk został włączony w skład 1 Grupy Aeronautycznej. W 1933 rozformowana została 54 eskadra liniowa.
Rozkazem MSWojsk.DDO L.dz. 4359 z 19 lipca 1937 rozwiązano detaszowany dywizjon lotniczy. W jego miejsce w 1938, na lotnisku Porubanek zorganizowany został III dywizjon myśliwski 5 pułku lotniczego, w składzie dwóch eskadr: 151 i 152. W tym też roku przesunięto eskadrę liniową z Porubanka do Lidy, natomiast eskadra towarzysząca pozostała w dotychczasowym miejscu, organizacyjnie podlegała dowódcy lotniska Porubanek, a taktycznie dowódcy 5 pułku lotniczego. W Lidzie sformowano kolejną eskadrę towarzyszącą. Umożliwiło to utworzenie IV/5 dywizjonu towarzyszącego. Dowódcą dywizjonu został mjr.pil. Julian Skrzat[4].
W tym czasie eskadry liniowe przezbrojone zostały w samoloty PZL-23 „Karaś”. Z początkiem 1938 stosunki polsko-litewskie stały się bardzo napięte. W marcu konflikt graniczny spowodował, że polskie władze lotnicze nakazały skoncentrować na lotnisku Lida dywizjony liniowe, a na Porubanku zgrupowanie myśliwskie 1 pułku lotniczego. Koncentracja zakończona została 20 marca demonstracyjnym lotem polskich jednostek liniowych i myśliwskich wzdłuż granicy polsko-litewskiej[4].
Wiosną 1939 eskadra towarzysząca na Porubanku wymieniła samoloty R-XIII na RWD-14 „Czapla”. Z chwilą ogłoszenia mobilizacji 24 sierpnia 1939, rozwiązany został 5 pułk lotniczy, a działalność podjęła Baza nr 5 na czele której stanął mjr tech. Kazimierz Górski. W trakcie mobilizacji rozformowano 59 eskadrę towarzyszącą, a 55 eskadra liniowa przemianowana została na 55 samodzielną eskadrę bombową[4].
Struktura organizacyjna pułku
Lata | Dywizjony | Eskadry | Numery samolotów |
---|---|---|---|
1930 | 51 eskadra liniowa | ||
52 eskadra liniowa | |||
54 eskadra liniowa | |||
55 eskadra liniowa | |||
53 eskadra towarzysząca | |||
1936 | 51 eskadra liniowa | ||
55 eskadra liniowa | |||
53 eskadra towarzysząca | |||
56 eskadra towarzysząca | |||
1937 | 51 eskadra liniowa | ||
55 eskadra liniowa | |||
III/5 dywizjon myśliwski | 151 eskadra myśliwska | ||
152 eskadra myśliwska | |||
53 eskadra towarzysząca | |||
56 eskadra towarzysząca | |||
59 eskadra towarzysząca | |||
VIII 1939 | 51 eskadra liniowa | ||
55 eskadra liniowa | |||
III/5 dywizjon myśliwski | 151 eskadra myśliwska | ||
152 eskadra myśliwska | |||
IV/5 dywizjon towarzyszący | 53 eskadra towarzysząca | ||
56 eskadra towarzysząca | |||
59 eskadra towarzysząca | |||
Baza 5 pułku lotniczego | lotniczy plaplot | ||
Oddział portowy | pluton wartowniczy (cywilny) | ||
straż pożarna (cywilna) | |||
lotniczy plaplot[6] | |||
eskadra treningowa | |||
eskadra szkolna |
24 sierpnia 1939, w trakcie mobilizacji alarmowej, przeprowadzone zostały następujące zamierzenia organizacyjne:
- rozformowany 5 pułk lotniczy, dowództwo IV/5 dywizjonu towarzyszącego i 59 eskadra towarzysząca, a pozostałe pododdziały uzupełnione do etatów wojennych,
- na bazie 5 pułku lotniczego utworzona Baza Lotnicza nr 5,
- 51 eskadra liniowa przemianowana na 51 eskadrę rozpoznawczą i podporządkowana dowódcy lotnictwa SGO „Narew”,
- 55 eskadra liniowa przemianowana na 55 samodzielną eskadrę bombową i podporządkowana dowódcy Brygady Bombowej,
- 53 eskadra towarzysząca przemianowana na 53 eskadrę obserwacyjną i podporządkowana dowódcy lotnictwa Armii „Modlin”,
- 56 eskadra towarzysząca przemianowana na 56 eskadrę obserwacyjną i podporządkowana dowódcy lotnictwa Armii „Karpaty”,
- Dowództwo III/5 dywizjonu myśliwskiego i 152 eskadra myśliwska podporządkowane dowódcy lotnictwa Armii „Modlin”,
- 151 eskadra myśliwska podporządkowana dowódcy lotnictwa SGO „Narew”.
Rzut kołowy Bazy Lotniczej nr 5 został ewakuowany do Grodna, gdzie w dniach 20-21 września 1939 uczestniczył w obronie miasta przed Armią Czerwoną.
Żołnierze pułku
- Dowódcy pułku
- płk pil. Piotr Abakanowicz (VII 1928 – I 1930)
- płk pil. Wacław Iwaszkiewicz (I 1930 – X 1936)
- płk pil. Jerzy Garbiński (X 1936 – VIII 1939)
- Zastępcy dowódcy
Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[9]
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Dembicki-Jaxa Józef[10] | porucznik | prawnik | wiceprezes Sądu Okr. w Warszawie | Katyń |
Odznaka pułkowa i znaki na samolotach
Odznaka zatwierdzona została w dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 4, poz. 40 z 10 marca 1936. Stanowi ją stylizowany srebrny krzyż wpisany w koło koloru srebrnego. Na rum nałożony centrycznie biało – czerwono emaliowany samolot z numerem „11” na sterach. Samolot opleciony jest złotą cyfrą 5[11][1].
- Wersje[12]
- żołnierska –lakierowana lub bez lakieru
- Znaki na samolotach pułku w latach 1927 – 1932
- Regulaminowe tło pod godło eskadr 5 pułku lotniczego obowiązujące od 1932 i godła „zwierzęce” eskadr[13]
Przypisy
- ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 316.
- ↑ Dziennik Rozkazów MSWojsk. Nr 21 z 2 sierpnia 1928 roku, poz. 235.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 317.
- ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 318.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 12.
- ↑ dwie 40 mm armaty przeciwlotnicze wz. 1936 i cztery ckm wz. 1914
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 126 z 26 listopada 1925, s. 685.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 363.
- ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
- ↑ Księgi Cmentarne – wpis 610.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 339.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 340.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 121.
- ↑ Kowalski 1981 ↓, s. 93.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5.
- Janusz Kędzierski: Z kabiny obserwatora. Wyd. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06570-5.
- Tomasz Kowalski: Godło i barwa w lotnictwie polskim 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1981. ISBN 978-83-206-0149-7.
- Łukasz Łydżba: Wileński III/5 Dywizjon Myśliwski. Poznań: Wydawnictwo „Vesper”, 2010. ISBN 978-83-7731-019-9.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
Media użyte na tej stronie
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 4 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tło pod godło na samolotach 5 Pułku Lotniczego, wprowadzone w 1932 (bez opisu)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 2 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 152 eskadry myśliwskiej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Litera malowana pod skrzydłami samolotów 5 Pułku Lotniczego
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Litera malowana pod skrzydłami samolotów 5 Pułku Lotniczego (wersja alternatywna)
Wizyta łotewskich lotników w 5 pułku lotniczym w Lidzie. Płk Piotr Abakanowicz(1 z prawej) żegna wsiadającego do samochodu dowódcę łotewskiego lotnictwa. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1588
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak bojowy 151 Eskadry Myśliwskiej we wrześniu 1939
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 151 eskadry myśliwskiej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 1 eskadry myśliwskiej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 2 eskadry myśliwskiej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 53 eskadry towarzyszącej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 51 eskadry rozpoznawczej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 56 eskadry towarzyszącej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 59 eskadry towarzyszącej, stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 3 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach 1 eskadry liniowej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak malowany na samolotach 55 eskadry liniowej (bombowej), stosowany w latach 1927 - 1932 (z podpisem)
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Znak na samolotach eskadry towarzyszącej, 5 Pułku Lotniczego stosowany w latach 1927 - 1932
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak bojowy 51 Eskadry Rozpoznawczej we wrześniu 1939
(c) BeerAngel z polskiej Wikipedii, CC BY 3.0
Oryginalna odznaka 5 pułku lotniczego - awers
Powitanie kapitana Bolesława Orlińskiego w 5 pułku lotniczym w Lidzie po powrocie z lotu Warszawa-Tokio; 1926 r. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-S-1220