5 Pułk Piechoty (LP)

5 Pułk Piechoty

Historia
Państwo	Austro-Węgry
Sformowanie	18 grudnia 1914
Rozformowanie	1917
Tradycje
Kontynuacja	5 Pułk Piechoty Legionów 5 Pułk Zmechanizowany 12 Brygada Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy	kpt. Leon Berbecki
Ostatni	mjr Stanisław Burhardt-Bukacki
Działania zbrojne
I wojna światowa (front wschodni)
Organizacja
Dyslokacja	Zegrze, Siedliska
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	I Brygada Legionów Polskich III Brygada Legionów Polskich Polski Korpus Posiłkowy

5 pułk piechoty Legionów Polskich w Baranowiczach i Leszniewce

5 Pułk Piechoty (5 pp) – oddział piechoty Legionów Polskich i Polskiego Korpusu Posiłkowego.

Formowanie

W nocy z 5 na 6 sierpnia 1914 roku, na teren Królestwa Polskiego wkroczyła 1 kompania kadrowa. W kolejnych dniach dołączyły do niej pozostałe oddziały. 18 sierpnia 1914 roku Józef Piłsudski wydał rozkaz w sprawie utworzenia 1 pułku piechoty w składzie pięciu batalionów: I – Żegoty -Januszajtisa, II – Norwida-Neugebauera, III – Śmigłego-Rydza, IV – Wyrwy-Furgalskiego, V – Karaszewicza-Tokarzewskiego^[1].

W grudniu 1914 roku w Nowym Sączu została zorganizowana I Brygada Legionów Polskich w składzie dwóch pułków. Na bazie dotychczasowych II i IV batalionu utworzono 5 pułk^[1]. Jako oficjalną datę powstania pułku uznano 18 grudnia 1914 roku^[2][3]. W ramach wewnętrznej numeracji, pułk nosił numer „2” (Zamiast dwóch trzybatalionowych pułków (1 i 5), na jakie oficjalnie dzieliła się brygada, istniały trzy (1, 2 i 3) – każdy po dwa bataliony).

Walki pułku

20 grudnia 1914 roku pułk z Nowego Sącza pomaszerował pod Tarnów. W dniach 22–25 grudnia walczył z oddziałami rosyjskimi pod Łowczówkiem^[4]

2 marca pułk obsadził odcinek nad Nidą w rejonie Sobowice – Pawłowice – Kwasków^[4]. Tam do maja toczył walki pozycyjne. 11 maja przeprawił się przez Nidę i ścigał oddziały rosyjskie w kierunku wschodnim. Od 16 do 25 maja walczył w bitwie pod Konarami. W czerwcu, w ramach letniej ofensywy państw centralnych, 5 pp wziął udział w bitwie pod Ożarowem i Tarłowem. Za zasługi w bojach Józef Piłsudski nadał pułkowi przydomek „Zuchowatych”^[3].

Po przekroczeniu Wisły pułk walczył pod Józefowem i Urzędowem. Pod Jastkowem wspierał nowo sformowany 4 pułk pułkownika Roji. W końcu sierpnia pułk walczył pod Raśną i Wysokiem Litewskiem. W pierwszych dniach września przegrupował się na Wołyń na linię Stochodu i Styru i do grudnia prowadził ciężkie walki w rejonie Kołki – Koszyszcze – Stowygoroże^[3].

W końcu kwietnia 1916 roku, wspólnie z innymi oddziałami 1 Brygady Legionów obsadził rejon na północ od „Polskiej Góry” pod wsią Kostiuchnówka. Gdy trwała Ofensywa Brusiłowa, rankiem 4 lipca nastąpił ostrzał artyleryjski i natarcie piechoty rosyjskiej na polskie pozycje i rozpoczęła się Bitwa pod Kostiuchnówką^[5]. Na prawym skrzydle była 128. Brygada Honwedów, a na lewym skrzydle 11. Dywizja Kawalerii, jednak już w pierwszym dniu, Węgrzy opuścili okopy. Jednak przeciwnatarcie 5. pułku piechoty doprowadziło do odzyskania pozycji. 5 lipca o godzinie 2.30 nad ranem. 3. pp odbił Rosjanom i utrzymał Polską Górę. W najtrudniejszej sytuacji znalazł się I/ 5 pp. Batalion musiał walczyć w okrążeniu. Pomimo odparcia w dniu 6 lipca szarży 11 rosyjskich szwadronów 16. Dywizji Kawalerii, w wyniku przewagi ilościowej Rosjan, oddziały 5 pp. o godzinie 15.00 otrzymały rozkaz wycofania się^[6] na linię Stochodu. Mimo wycofania się armii austro-węgierskiej, za sprawą długiego oporu polskich Legionów odniesiono ważny sukces strategiczny, zapobiegając przełamaniu frontu mogącemu spowodować całkowitą dezorganizację frontu na tym odcinku^[7].

Spod Kostiuchnówki, pułk został wycofany nad Stochód. Tu do października prowadził jeszcze szereg walk – pod Dubniakami, Rudką Mizyńską i Sitowiczami. W połowie października został przewieziony do Baranowicz. Zaś w końcu listopada został przetransportowany do Pułtuska^[8], gdzie miał stanowić podstawę do tworzenia przyszłych sił zbrojnych przy boku Niemców. Tu wszedł w podporządkowanie dowódcy III Brygady Legionów płk. Szeptyckiego.

W okresie istnienia pułku w walkach zginęło 32 oficerów i 304 szeregowych, rannych zostało 1176 oficerów oraz szeregowych^[1].

Pod koniec 1916 kapelanem pułku został mianowany ks. Henryk Ciepichałł^[9].

Pułk w 1917 roku

Według raportu porannego z 25 czerwca 1917 roku stan zaprowiantowanych liczył 83 oficerów i 1629 szeregowych, w tym 72 urlopowanych oraz 189 koni^[10].

W czasie kryzysu przysięgowego żołnierze pułku pochodzących z Królestwa Polskiego odmówili złożenia przysięgi na wierność Cesarzowi Niemieckiemu. 16 lipca 1917 roku 502. legionistów, którzy odmówili złożenia przysięgi zostało odesłanych do obozu internowania w Szczypiornie (115 z I baonu, 191 z II baonu i 196 z III baonu). 29 lipca do obozu internowania odesłanych zostało kolejnych 20 legionistów, którzy odmówili złożenia przesięgi (odpowiednio z poszczególnych batalionów 8+8+4)^[11]. Część legionistów będących obywatelami Austro-Węgier, w geście solidarności, odmówiła pełnienia służby w Polskim Korpusie Posiłkowym i została wcielona do cesarskiej i królewskiej armii. Dla obu tych grup „Zuchowatych” dzień 17 lipca 1917 roku jest ostatnim dniem istnienia pułku^[12][3]. W tym dniu pułk został rozwiązany^[4]. Proces rozformowywania trwał jeszcze kilka tygodni.

23 lipca 1917 roku stan ewidencyjny pułku wynosił 48 oficerów i 931 szeregowców, w tym 47 oficerów i 872 szeregowców – poddanych austro-węgierskich oraz 59 szeregowców – „królewiaków”, którzy odmówili złożenia przysięgi. Podporucznik Stefan Rowecki, jako poddany Królestwa Polskiego złożył przysięgę 24 lipca 1917 roku^[13]. 2 sierpnia 1917 roku w Więzieniu Fortecznym Wojsk Polskich przy ulicy Dzikiej i Gęsiej w Warszawie komendant Żandarmerii Polowej porucznik Norbert Okołowicz odebrał przysięgę od 7 aresztowanych obywateli Królestwa Polskiego – żołnierzy 5 pp^[14]. 13 sierpnia 1917 roku ze służby w Polskim Korpusie Posiłkowym zostało zwolnionych 14 oficerów pułku na czele z kapitanami: Józefem Wilczyńskim i Alojzym Konasem oraz porucznikiem Stanisławem Skwarczyńskim^[15].

27 i 28 sierpnia 1917 roku pułk został przetransportowany koleją z Zegrza do Galicji. 27 sierpnia o godz. 6.10 odjechał transport nr 93609, w którym znajdowało się 26 oficerów, 417 szeregowców, 100 koni i 35 wozów. Następnego dnia o godz. 9.30 odjechał transport nr 93610 z II rzutem pułku. Oba transporty pobierały prowiant 28 sierpnia na stacji w Koluszkach^[a]. Po przybyciu transportów pułk został rozlokowany w Siedliskach. 16 września 1917 roku Komenda Oddziału Uzupełniającego otrzymała polecenie skierowania do Siedlisk 60 żołnierzy pod dowództwem oficera celem odbioru „materiału skarbowego po 5 pułku piechoty”^[16]. Tego samego dnia dowódca Polskiego Korpusu Posiłkowego, pułkownik Zygmunt Zieliński „uwolnił ze służby Polskim Korpusie Posiłkowym” 39 oficerów na czele z kapitanem Michałem Tokarzewskim, którzy wyrazili chęć wstąpienia do c. i k. armii^[17].

Od 18 do 25 września 1917 roku, w czterech transportach, wyjechało łącznie 27 oficerów i 830 żołnierzy pułku, którzy zrezygnowali ze służby w PKP i wyrazili chęć służby w c. i k. armii:

• 18 września, transportem nr 35148 wyjechało 5 oficerów i 219 żołnierzy z I baonu, z przeznaczeniem dla 1 i 2 Armii,
• 19 września, transportem nr 58027 wyjechało 3 oficerów i 95 żołnierzy z 5 i 6 kompanii, z przeznaczeniem dla 4 Armii,
• 22 września, transportem nr 33163 wyjechało 4 oficerów i 134 żołnierzy z 7 i 8 kompanii oraz kompanii karabinów maszynowych, z przeznaczeniem dla 10 Armii,
• 25 września, transportem nr 31887 wyjechało 15 oficerów i 382 żołnierzy III baonu, z przeznaczeniem dla 11 Armii.

Transport nr 33163 wyjechał ze stacji kolejowej Przemyśl. Pozostałe transporty odjechały ze stacji Bakończyce. Pododdziały pułku do stacji załadowczych udawały się marszem. W czasie marszu przez miejscowości obowiązywał zakaz śpiewu^[18].

Sztandar pułku

Prawa strona wykonana była z czerwonego jedwabiu. W środku znajdował się w wieńcu laurowym herb dwupolowy Rzeczypospolitej pod koroną. U góry widniał napis „WOJSKO POLSKIE” na dole „PUŁK 5-TY PIECHOTY”. Na lewej stronie, na białym tle znajdował się herb dwupolowy Rzeczypospolitej, a na dole data „1914-1916”^[19].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

• kpt. Leon Berbecki (18 XII 1914 – 5 VII 1916)^[4][3]
• mjr Stanisław Burhardt-Bukacki (6 VII – 25 IX 1916)^[4][3]
• ppłk Leon Berbecki (26 IX – XI 1916)^[4][3]
• mjr Mieczysław Ryś-Trojanowski (XI 1916 – I 1917)^[4][3]
• mjr Stanisław Burhardt-Bukacki (I – 17 VII 1917)^[4][3]
• mjr Józef Zając (od 1 VIII 1917^[20])

Oficerowie pułku

• ppor. Alfred Greffner
• ppor. Józef Ignacy Wiśniewski

• Stanisław Dworzański
• Władysław Grzybowski
• chor. Stefan Zieliński
• chor. san. Karol Piro

Legioniści

• st. sierż. Henryk König
• Stanisław Flank
• Kazimierz Rogoziewicz
• Henryk Wąsala
• Jan Franciszek Dotzauer (29.VIII.1914 - VII 1917)^[21]

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze byłego 5 pułku piechoty Legionów Polskich, którym Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz nadał dekretem z 17 maja 1922 Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari^[22]:

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Kazimierz Bąbiński: Zarys historji wojennej 5-go Pułku Piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
• Bolesław Prugar Ketling: Księga chwały piechoty. Warszawa 1937-1939: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych (Wydawnictwo Bellona 1992 – reprint), 1939.
• Dariusz Faszcza: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 5 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1994. ISBN 83-85621-43-1.