5 Pułk Piechoty Liniowej

żołnierze 5., 6. i 7. Pułku Piechoty w czasie powstania listopadowego

Gen. Girolamo Ramorino, dowódca II Korpusu, w którego to składzie walczył 5ppl

Tradycje pułku w II RP kontynuował 5 Pułk Piechoty Legionów w Wilnie

5 Pułk Piechoty Liniowej – polski pułk piechoty okresu Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1815^[1]. Zgodnie z rozkazem gen. Dąbrowskiego, na miejsce zbiórki dawnych żołnierzy 5 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego, wyznaczony został Lublin. Nowo powstały 5 pułk piechoty liniowej wszedł w skład I Brygady 1 Dywizji Armii Królestwa Kongresowego^[2].

Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi^[a]. Stan kompanii wynosił 4-6 oficerów, 14-16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54-55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664-1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71-82 podoficerów i szeregowych niefrontowych^[b]. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi ^[3]. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską^[4]. Wchodził w struktury 1 Dywizji Piechoty^[5]. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. W pułku utworzono 3 i 4 batalion piechoty^[6]. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 1 Dywizji Piechoty^[7]. 26 kwietnia 1831 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk pozostał 1 Brygadzie 1 Dywizji Piechoty^[8].

W sierpniu 1831 skreślono ze stanu armii internowaną w Prusach 2 Dywizje Piechoty dowodzoną przez gen. Giełguda. Powstała nowa 6 Dywizja Piechoty. Pułk wszedł w jej skład^[8]. W tym też miesiącu wszedł w skład II Korpusu gen. Girolamo Ramorino. Po nieudanych walkach przekroczył granicę Galicji i został przez Austriaków internowany^[6].

Dyslokacja pułku

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830^[9]:

• sztab - Radom
• 1 batalion - Radom
• 2 batalion - Radom
• dwie kompanie wyborcze - Warszawa^[c]
• zakład pułku - Lublin i Radom^[6]

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego. W momencie wybuchu powstania obie kompanie wyborcze walczyły z piechotą rosyjską pod Arsenałem^[6]. W lutym 1831 roku, pułk walczył pod Stoczkiem. W czasie bitwy pod Wawrem pułk zaskoczył i rozbił cztery rosyjskie bataliony straży przedniej Korpusu gen. Rosena^[6].

Pod Grochowem, współdziałając z 4 pułkiem piechoty, powstrzymywał jazdę rosyjską zbliżającą się do Olszynki od strony Kawęczyna. Pod Iganiami, w walce na bagnety zdobył Iganie i opanował most na rzece Muchawce, odcinając w ten sposób drogę odwrotu Rosjan^[6].

Czwarty batalion pułku wziął udział w wyprawie gen. Józefa Dwernickiego na Wołyń, walczył pod Boremlem, a następnie przekroczył wraz z resztą oddziałów polskich granicą austriacką i złożył broń 1 maja w Klebanówce. Pozostałe bataliony pułku uczestniczyły w bitwach pod Firlejem, Lubartowem i Starym Zamościem^[6].

W sierpniu pułk wyruszył w składzie II Korpusu gen. Hieronima Ramorino na Lubelszczyznę. Po starciach pod Szymanowem i Rogożnicą naciskany przez Rosjan Korpus, a w nim 5 ppl przekroczył granicę Galicji i został internowany^[6].

Bitwy i potyczki^[1]:

• Warszawa (29 listopada 1830)
• Stoczek (14 lutego 1831)
• Wawer (19 lutego)
• Grochów (20 lutego)
• Białołęka (25 lutego)
• Wawer (31 marca)
• Iganie (10 kwietnia)
• Boremel (18 kwietnia)
• Firlej (9 maja)
• Lubartów (10 maja)
• Stary Zamość (12 maja)
• Szymanów (15 sierpnia)
• Rogoźnica (29 sierpnia).

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 29 złotych i 58 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari nie licząc przedstawionych przez gen. Girolamo Ramorino, lecz nie ogłoszonych^[1].

Uzbrojenie i umundurowanie

Żołnierze 5 Pułku Piechoty Liniowej na litografii Józefa Lexa (1826)

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety i tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i sukiennych, białych spodni. Naramienniki niebieskie, numer dywizji (1) żółty^[10]. Używano czapek czwórgraniastych. Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki. Czapki czwórgraniaste zastąpiono kaszkietami z czarnymi daszkami i białymi sznurami. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem, numer pułku oraz ozdobny pompon.

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[1][11]:

• Piotr Krasiński (1815-1817)
• Ludwik Glazer (1817-1818)
• Franciszek Górski (1818-1819),
• Ludwik Glazer (1819-1820),
• vacat (1820),
• Franciszek Górski (1821-13 I 1830),
• Walenty Zawadzki (13 I 1830 do 28 II 1831),
• Joachim Podczaski (1 III 1831-)

Oficerowie:

• Ignacy Lebel – sztabslekarz (ok. 1823 – ok. 1828)

Wielu żołnierzy radomskiego 5 Pułku Piechoty Liniowej zostało odznaczonych Orderem "Virtuti Militari". Byli to:

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą^[12].

Pola między ramionami krzyża – białe z niebieskim, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi^[12].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dariusz Faszcza: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 5 pułk piechoty Legionów. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1994. ISBN 83-85621-43-1.
• Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
• Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.