5 groszy wzór 1923
 | |
| Dane podstawowe | |
| Emitent | |
|---|---|
| Nominał | 5 groszy |
| Rocznik | 1923, 1925, 1928, 1930, 1931, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939 |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Nakład | 165 546 936 szt. |
| Data emisji | 1 lipca 1924 |
| Data wycofania | 30 października 1950 |
| Projektant | |
| Opis fizyczny | |
| Masa | 3 g |
| Średnica | 20 mm |
| Materiał | |
| Rant | gładki |
| Stempel | |
| Uwagi | |
5 groszy wzór 1923 – moneta pięciogroszowa, bita w mosiądzu i brązie, wprowadzona do obiegu 1 lipca 1924 r. (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351)[1], wycofana w dniu reformy walutowej 30 października 1950 r[2].
W niektórych opracowaniach z początku XXI w. jako data wprowadzenia do obiegu pięciogroszówki podawany jest 31 maja 1924 r[3], czyli dzień wejścia w życie rozporządzenia o ustaleniu wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476)[4].
Ostatnią datą roczną z jaką była bita to 1939[5].
Awers
W centralnym punkcie umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, powyżej rok bicia, dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały WJ projektanta. Na monetach z 1923 nie ma znaku mennicy, na późniejszych umieszczono go pod łapą orła. Był to herb Kościesza – znak Mennicy Państwowej w Warszawie[3].
Rewers
Na tej stronie monety znajdują się cyfra „5" z ozdobnikami z lewej i prawej strony oraz napis „GROSZY”[3].
Nakład
Monetę bito z datą 1923 w mosiądzu, a w pozostałych latach w brązie, na krążku o średnicy 20 mm, masie 3 gramów, z rantem gładkim, według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego, w mennicy w Warszawie. Nakłady monety w poszczególnych latach przedstawiały się następująco[6]:
| Rocznik | Materiał | Znak mennicy | Nakład (sztuk) | Zdjęcie | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| 5 groszy 1923 | mosiądz | 32 150 000 | | istnieje pięć odmian stempla rewersu (cechy dystynktywne to – stykanie się bądź nie par liter R i O oraz O i S, dotykanie bądź nie końca liścia do litery Y)[7] oraz dwie odmiany awersu (cechy dystynktywne to – wielkość oczka cyfry 9, szeroka bądź wąska podstawa cyfry 2)[8] | |
| 5 groszy 1925 | brąz | herb Kościesza | 51 996 845 |  | |
| 5 groszy 1928 | brąz | herb Kościesza | 17 710 091 |  | |
| 5 groszy 1930 | brąz | herb Kościesza | 14 240 000 |  | |
| 5 groszy 1931 | brąz | herb Kościesza | 2 070 000 |  | |
| 5 groszy 1934 | brąz | herb Kościesza | 420 000 |  | |
| 5 groszy 1935 | brąz | herb Kościesza | 4 660 000 |  | |
| 5 groszy 1936 | brąz | herb Kościesza | 5 950 000 |  | |
| 5 groszy 1937 | brąz | herb Kościesza | 9 050 000 |  | |
| 5 groszy 1938 | brąz | herb Kościesza | 17 300 000 |  | |
| 5 groszy 1939 | brąz | herb Kościesza | ok.10 000 000 |  |
Opis
Z formalnego punktu widzenia pięciogroszówka nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym w okresie Generalnego Gubernatorstwa[6]. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 r. pozostawiał monety groszowe w obiegu aż do reformy walutowej z 30 października 1950 r. Po tej dacie dopuszczone zostały do obiegu wyłącznie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski[6].
Moneta 5 groszy 1923 brąz jeszcze w latach osiemdziesiątych XX w. była uznawana przez niektóre katalogi jako moneta obiegowa, wybita w nakładzie 350 sztuk[9]. Z biegiem czasu z rozdziału o monetach obiegowych trafiła do monet próbnych[10]. Jednak niektórzy autorzy stawiają tezę, że nie jest ani monetą obiegową, ani monetą próbną[6]. W ich opinii ciemnobrązowe egzemplarze 5 groszy 1923 sprzedawane na rynku to tylko efekt spatynowania monet mosiężnych lub wynik pracy fałszerzy[6].
Najrzadszy rocznik 1934 jest często fałszowany, zazwyczaj poprzez wklejenie ostatniej cyfry roku na monetach z późniejszych lat[6].
Wersje próbne
Istnieją próbne wersje tej monety bez napisu „PRÓBA” z lat: 1923 (brąz), 1923 (nikiel), 1923 (srebro), 1923 (mosiądz, z napisem na rancie „MENNICA PAŃSTWOWA”), 1925 (aluminium), 1925 (miedzionikiel)[3].
Dla roczników 1930, 1931, 1932 istnieją monety bite stemplem lustrzanym[11].
Katalogi informują także o istnieniu dwóch okolicznościowych wersji próbnych[3]:
- W nakładzie 500 sztuk, w mosiądzu z rokiem 1923 na awersie, z datą na rewersie 12/IV 24 i monogramami SW upamiętniającą wizytę w mennicy prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
- W nakładzie 45 sztuk w brązie i nieznanej liczbie w mosiądzu, z napisem na awersie (zamiast rysunku orła): „II ZJAZD NUMIZMATYKÓW I MEDALOGRAFÓW POLSKICH W POZNANIU 3 VI 1929”
Niektóre katalogi wspominają również o istnieniu monety próbnej z odmiennym rysunkiem orła (1923 mosiądz, brąz), 1925 (mosiądz)[3].
Zobacz też
- 5 groszy 1939 z otworem
- 5 groszy 1923 12/IV SW 24
- 5 groszy 1929 Zjazd w Poznaniu
- 5 groszy
- lista monet obiegowych II Rzeczypospolitej
Przypisy
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 83, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 259–260, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b c d e f Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 156,165,166.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919–1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 24, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 81–105, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b c d e f Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, wyd. 2, Szczecin: Nefryt, 2021, s. 76, ISBN 978-83-87355-97-5.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, wyd. 2, Szczecin: Nefryt, 2021, s. 77, ISBN 978-83-87355-97-5.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1982, wyd. VI poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 16, ISBN 83-03-00041-1.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1987, wyd. VII zmienione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 19,135, ISBN 83-03-02641-0.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 84, ISBN 978-83-87355-65-4.
Media użyte na tej stronie
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 groszy 1929 zjazd numizmatyków awers
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 groszy 1929 zjazd numizmatyków rewers
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 groszy 1923 z napisem na rancie rewers
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba bez napisu 5 groszy 1924 12 IV awers brąz
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 groszy 1923 z napisem na rancie awers
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba bez napisu 5 groszy 1924 12 IV rewers brąz
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 groszy 1923 z napisem na rancie rant