5 złotych 1927 Nike

5 złotych 1927 Nike
Dane podstawowe
Emitent

Mennica Państwowa

Nominał

5 złotych

Rocznik

1927

Emisja
Mennica

Mennica Państwowa

Nakład

bez napisu PRÓBA

  • 20 szt. – srebro
  • 100 szt. – brąz

z napisem PRÓBA

  • 81 szt. – srebro
Projektant

Edward Wittig

Opis fizyczny
Masa

18,4 g (srebro)
16 g (brąz)

Średnica

33 mm

Materiał

srebro, brąz

Rant

z napisem

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta próbna kolekcjonerska
istnieją odbitki w:

  • brązie z napisem PRÓBA
  • miedzi bez napisu PRÓBA
  • srebrze stemplem lustrzanym

5 złotych 1927 Nike – próbna moneta okresu złotowego II Rzeczypospolitej, przygotowana jako propozycja wzoru monety pięciozłotowej po zmianie systemu monetarnego z 5 listopada 1927 r[1][2][3].

Istnieją monety z napisem „PRÓBA” jak i bez napisu. Na monetach z napisem „PRÓBA” umieszczono również znak mennicy w Warszawie, natomiast na egzemplarzach bez napisu nie ma takiego znaku[3].

Rys historyczny

Po załamaniu waluty polskiej w 1926 r., w oparciu na zaciągniętej pożyczce zagranicznej, 13 października 1927 r. wydano rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o stabilizacji złotego, a 5 listopada 1927 r., również rozporządzeniem prezydenta, zmieniono ustrój pieniężny kraju, wprowadzając między innymi[4]:

  • monetę srebrną (Ag500) o nominale 2 złote, średnicy 27 mm, masie 10 gramów – zastępującą będącą w obiegu dwuzłotówkę o tych samych parametrach, z tym że wybitą w stopie próby 750,
  • monetę srebrną (Ag750) o nominale 5 złotych, średnicy 33 mm i masie 18 gramów – zastępującą w rzeczywistości nigdy niewprowadzoną do obiegu pięciozłotówkę o średnicy 37 mm, masie 25 gramów, w srebrze stopu 900.

Wprowadzenie nowych parametrów monety pięciozłotowej zainicjowało opracowanie przez Mennicę Państwową nowego wzoru tego nominału[3].

W drugim dziesięcioleciu XXI w. spośród wszystkich monet próbnych II Rzeczypospolitej[5] znana jest jedna próbna pięciozłotówka 1927, autorstwa Edwarda Wittiga, z rewersem jak dla wprowadzonego rozporządzeniem Ministra Skarbu z 6 lipca 1928 obiegowego wzoru tego nominału oraz oryginalnym rysunkiem awersu[3][2].

Edward Wittig zaprojektował oba awersy. Na każdym z nich orzeł w koronie jest generalnie zgodny z wzorem godła państwa opracowanym przez Zygmunta Kamińskiego i wprowadzonym w grudniu 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980), z tym że na próbnej monecie z 1927 r. orzeł jest większy, a napis „ZŁOTYCH” wygięto w lekkim łuku[6].

Awers

Na tej stronie umieszczono godło – orła w koronie, poniżej data – „1927”, z obu stron przy łapach cyfra „5", poniżej wygięty w lekkim łuku napis „ZŁOTYCH”, dookoła otok z kreseczek[3].

Rewers

Na tej stronie umieszczono postać Nike ze wzniesioną ręką, kroczącą po chmurach, w półkolu u góry napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, na niektórych monetach u dołu nad chmurami z lewej strony napis PRÓBA, a z prawej – herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie, na samym dole na chmurach po prawej stronie stóp Nike – monogram E W, dookoła otok z kreseczek[3][7].

Rant

Wklęsły napis: „SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX” (pol. dobro Rzeczypospolitej najwyższym prawem)[3].

Opis

Odmiana w brązie bez napisu PRÓBA

Umieszczoną na rewersie postaci kroczącej bogini zwycięstwa Edward Wittig skopiował z projektu pomnika Wolności i Zwycięstwa, który miał stanąć w Gdyni[8].

Na monetach próbnych z 1927 r., na których umieszczono znak mennicy, znajduje się on z prawej strony postaci Nike, inaczej niż na wprowadzonych w następnym roku monetach obiegowych[6].

Monetę wybito na krążkach o średnicy 33 mm, w dwóch wersjach[3]:

  • z napisem „PRÓBA” i znakiem mennicy na rewersie,
  • bez napisu „PRÓBA” i znaku mennicy na rewersie.

Z napisem „PRÓBA” wybito w srebrze 81 sztuk, masa 18,4 grama.

Bez napisu „PRÓBA” wybito w:

  • srebrze 20 sztuk,
  • brązie 100 sztuk, masa 16 gramów.

Odmiany

Znane są również bicia monety[3]:

  • z napisem „PRÓBA” w brązie, masa 16,44 grama, nakład nieznany, nienotowana w obrocie kolekcjonerskim,
  • z napisem „PRÓBA” w srebrze bita stemplem lustrzanym, masa 18,44 grama, nakład nieznany, nienotowana w obrocie kolekcjonerskim,
  • bez napisu „PRÓBA” w miedzi, masa 15,934 grama, nakład nieznany, nienotowana w obrocie kolekcjonerskim.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 179–180.
  2. ↑ a b Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 172, 191, ISBN 83-912223-4-9.
  3. ↑ a b c d e f g h i Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 170–173, ISBN 978-83-87355-65-4.
  4. ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 179.
  5. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4.
  6. ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 40–41, 170–173, ISBN 978-83-87355-65-4.
  7. ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975, wyd. IV poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 76.
  8. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 191, ISBN 83-912223-4-9.

Bibliografia

  • J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4

Media użyte na tej stronie

Próba 5 zlotych 1927 Nike awers srebro.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 złotych 1927 Nike awers srebro
Próba 5 zlotych 1927 Nike rewers srebro.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 5 złotych 1927 Nike rewers srebro