62 Pułk Piechoty (II RP)

62 pułk piechoty

8 pułk strzelców wielkopolskich

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	21 sierpnia 26 kwietnia
Nadanie sztandaru	4 sierpnia 1924
Kontynuacja	15 Warmińsko-Mazurska Dywizja Zmechanizowana 15 Brygada Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy	por. Ludwik Bociański
Ostatni	ppłk Kazimierz Heilman-Rawicz
Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Pastuchami (21 IV 1920) bitwa pod Łysowem (6 VIII 1920) bitwa o przedmoście warsz. (13–16 VIII 1920) bitwa pod Glinianką (17–18 VIII 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Bydgoszcz
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	15 Dywizja Piechoty

62 pułk piechoty (62 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

8 pułk Strzelców Wielkopolskich powstał w marcu 1919 w trakcie powstania wielkopolskiego z walczących na froncie jednostek ochotników z Pleszewa i Środy Wielkopolskiej oraz batalionu zapasowego 12. pułku strzelców. Część żołnierzy brała udział w walkach już od początku powstania w Poznaniu, to jest od 27 grudnia 1918 r.

17 stycznia 1920, po włączeniu Armii Wielkopolskiej w struktury Wojska Polskiego otrzymał numer „62”. 20 stycznia 1920 pułk zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego wkroczył do Bydgoszczy. Następnie wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, biorąc udział m.in. w walkach o Berdyczów oraz odnosząc samodzielne zwycięstwa w bitwach pod Glinianką i Zambrowem. Rocznicę walk o to miasto, przypadającą 26 kwietnia, ustanowiono świętem pułku.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Wągrowcu^[1].

Pułk w walkach o granice

25 kwietnia 1920 zgrupowana nad Słuczem 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty przystąpiła do natarcia. Maszerowała po obu stronach linii kolejowej Szepetówka-Połonne-Berdyczów-Koziatyn^[2]. Jej prawe skrzydło tworzyła grupa gen. Anatola Kędzierskiego w składzie 61. i 62 pułk piechoty. Grupa otrzymała zadanie działać w kierunku na Berdyczów^[3]. 26 kwietnia wielkopolskie pułki podeszły pod Berdyczów i zaatakowały dworzec kolejowy broniony przez oddziały 44 Dywizji Strzelców. Opór przeciwnika szybko złamano i do wieczora opanowano całe miasto^[3].

Po opanowaniu Berdyczowa 62 pułk piechoty skierował się przez Koziatyn na Pikowiec^[4]. Pod Pastuchami pułk odciął odwrót wycofującej się z Berdyczowa, a eskortowanej przez pododdział 44 DS, sowieckiej kolumnie taborowej. Po krótkiej wymianie strzałów zdemoralizowani czerwonoarmiści złożyli broń^[5].

17 sierpnia dowódca 15 Dywizji Piechoty gen. Władysław Jung postawił zadanie, by 62 pułk piechoty wzmocniony 5 baterią 15 pułku artylerii polowej przegrupował się do Glinianki^[6]. Maszerujący w awangardzie I batalion por. Teofila Lorka osiągnął wieczorem Gliniankę. Jego 3 kompania zorganizowała ubezpieczenie postoju, a reszta batalionu zajęła kwatery w wiosce. Około 22.00 wieś zaatakowały, wycofujące się spod Warszawy, silne oddziały sowieckie. Zaskoczony batalion został wyparty z Glinianki, utracił cały tabor i dwa ckm-y^[7].

Po uporządkowaniu pododdziałów dowódca I batalionu wyprowadził kontratak i odbił wioskę. Podczas szturmu poległ sierżant Jan Koper i 4 szeregowców^[8]. Godzinę później z dworu Glinianka wyszedł kolejny sowiecki atak i Polacy ponownie zostali wyparci z wioski. Porucznik Lorek obsadził 4 kompanią sierż. Michała Nowaka drogi prowadzące z Glinianki na wschód, a sam z resztą batalionu postanowił obejść wieś od południa i dołączyć do głównych sił pułku. Pod Glinianką pozostała także grupa piechurów z różnych pododdziałów. Oddział ten z własnej inicjatywy zajął stanowiska na północ od Glinianki i stąd ostrzeliwał nieprzyjaciela ogniem broni maszynowej. W tym czasie II i III batalion 62 pp zostały zatrzymane ogniem prowadzonym z dworu Glinianka. Dowódca 62 pp ppłk Władysław Grabowski wydał rozkaz natychmiastowego uderzenia na Gliniankę III batalionem i dwoma kompaniami II batalionu. Wzmocnił też swój I batalion oddziałem zwiadowców. W Woli Karczewskiej batalion por. Lorka zaatakował napotkany oddział sowieckiej kawalerii, rozproszył go i zadał mu poważne straty^[7].

O świcie 18 sierpnia wieś i dwór Glinianka od zachodu zaatakowały siły główne 62 pułku piechoty^[9]. Atak poprzedziła nawała ogniowa dziewiętnastu ckm i 5 baterii 15 pułku artylerii polowej kierowana przez podporucznika Stefana Eitnera. W pierwszym rzucie uderzył III batalion porucznika Kazimierza Szcześniaka^[10]. Wykorzystując zamieszanie w szeregach nieprzyjaciela, dowódca I/62 pp por. Lorek uderzył na dwór od południa. Zaatakowani z dwóch stron Sowieci stawili słaby opór, a gdy w walce na bagnety Polacy zdobyli dwór i stojącą obok baterię, zaczęli masowo rzucać broń. Ubezpieczająca atak 4 kompania dopełniła okrążenia i z worka zdołały wydostać się nieliczne grupki czerwonoarmistów^[7][11].

Mapy walk pułku w 1920

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

15 Dywizja Piechoty w 1938

Odsłonięcie pomnika ku czci poległych żołnierzy 62 pp w Bydgoszczy; 1929.

Od 24 stycznia 1920 pułk stacjonował w garnizonie Bydgoszcz^[15], w koszarach imienia generała Franciszka Ksawerego Rymkiewicza przy ul. Warszawskiej. Wchodził w skład 15 Dywizji Piechoty^[16][17].

17 kwietnia 1924 roku na placu ćwiczeń w Jachcicach w czasie szkolenia w rzucaniu granatów ręcznych miał miejsce tragiczny w skutkach wypadek. Trzymany przez kaprala Antoniego Jóźwiaka granat przedwcześnie eksplodował. Podoficer zmarł po 10 minutach w wyniku doznanych obrażeń ciała^[18].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 21 sierpnia, jako datę święta pułkowego^[19]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę zdobycia Zambrowa w roku 1920. Po raz pierwszy święto obchodzono w 1921 roku^[20].

30 marca 1936 minister spraw wojskowych na wniosek pułku zmienił datę święta pułkowego z dnia 21 sierpnia na dzień 26 kwietnia, w rocznicę bitwy pod Berdyczowem stoczonej w 1920^[21][22]. W 1936 z powodu żałoby narodowej pułk obchodził swoje święto „w ramach wewnętrznych”^[22]. W przeddzień święta, w koszarach pułku, na pomniku poległych odsłonięto tablicę z nazwiskami wszystkich poległych żołnierzy, ufundowaną przez oficerów rezerwy 62 pp^[22].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 62 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy^[23].

Pułk we wrześniu 1939

Pułk walczył w składzie 15 DP

24 sierpnia 1939 rozpoczęto mobilizację pułku, którą zakończono w ciągu 3 dni. 30 sierpnia 1939 pułk, pod dowództwem płk. Kazimierza Heilman-Rawicza, obsadził zachodnią linię obrony „przedmościa bydgoskiego” w rejonie Kruszyn – Osówiec – Osowa Góra. 1 września nieprzyjaciel ograniczył się do bombardowania i rozpoznania pozycji pułku. Dopiero 2 września przeprowadził natarcia, wsparte czołgami i artylerią, które zostały powstrzymane. Wieczorem z 2 na 3 września pułk przegrupował się w kierunku północnym. Następnego dnia Niemcy zostali powstrzymani przez doskonale zorganizowaną obronę i ostrzał artylerii w rejonie Tryszczyna. Z obawy dowództwa Armii „Pomorze” przed okrążeniem jednostki, zgodnie z rozkazem pułk wycofał się nocą (3/4 IX) do Bydgoszczy. W czasie odwrotu przez miasto oddziały zostały ostrzelane przez dywersantów niemieckich. Po opanowaniu dywersji i wysadzeniu mostów na Brdzie, zajął pozycje obronne na południe od miasta (w rejonie Emilianowo – Piecki). W następnych dniach prowadził zwycięskie walki z przeciwnikiem, np. 6 września z niemiecką 50 DP w Puszczy Bydgoskiej.

Po raz drugi w nocy z 6 na 7 września oderwał się od wroga i ruszył lewym brzegiem Wisły w stronę Sochaczewa i Warszawy. Pułk wziął udział w największej bitwie kampanii wrześniowej – bitwie nad Bzurą. Przez wiele dni żołnierze odpierali ataki niemieckie, zabezpieczając północną flankę wojsk polskich (w rejonie Czerniewice – Grabkowo). 12 IX pułk odpierał ataki niemieckiej 208 DP, po czym został przesunięty na południe od Kowala dla osłony południowego skrzydła 27 DP. W kolejnych dniach pułk osłaniał odwrót i przeprawę dywizji przez Bzurę. 17 września przekroczył rzekę i bronił przejścia pod Brochowem. W końcu nadwyrężona obrona polska została przełamana, a pułk skierował się do Puszczy Kampinoskiej. Między 19 a 21 września dotarł do Warszawy, gdzie po krótkim odpoczynku zajął pozycje na Czerniakowie. Jeszcze 27 września przeprowadził skuteczny kontratak na Wilanów. Szlak bojowy 62 pułku piechoty wielkopolskiej zakończył się wraz z kapitulacją stolicy – 28 września 1939.

Straty jednostki w kampanii 1939 r. zamknęły się liczbą około 700 zabitych oraz 1000 rannych.

Symbole pułku

Sztandar

15 lipca 1924 roku Prezydent RP zatwierdził wzór chorągwi 62 pp^[30]. 4 sierpnia 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego^[20].

Na prawej stronie płata znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu laurowym. Na białych polach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się liczby 62 w wieńcach laurowych.
Na lewej stronie płata sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”. W rogach sztandaru, w mniejszych wieńcach umieszczone były na tarczach:

• w prawym górnym – na czerwonej tarczy orzeł biały
• w lewy górnym – herb Bydgoszczy
• w prawym dolnym – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
• w lewym dolnym – herb Zambrowa

Na ramionach krzyża znajdują się napisy przypominające miejsca związane z historią pułku:

• na górnym: "POZNAŃ 28. XII. 1918 r. KIJÓW 8. V. 1920 r. WARSZAWA od 11. VIII. Do 17. VIII. 1920"
• na dolnym: "KCYNIA-PATEREK od 25. I. do 18. IV. 1919 r. PLATERÓW-SARNAKI 1-5. VIII. 1920. JAŁÓWKA-SWISŁOCZ 17.-22. IX. 1920""
• na lewym: "RYNARZEWO do 14. I. do 24. I. 1919 r. KOZIATYN-PIKOWCE 27.-28. IV. 1920 GLINIANKA 17.-18. VIII. 1920."
• na prawym: "KOBYLA GÓRA 12. I. 1919 r. BERDYCZÓW 26. IV. 1920 R. ZAMBRÓW 20.VIII. 1920."

Przy sztandarze zamocowana była biało-czerwona szarfa z napisem upamiętniającym fundatorów sztandaru o treści: "Miasto Bydgoszcz swoim dzieciom okolice Bydgoszczy swoim dzieciom"

Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem^[31]. Od 1971 roku sztandar znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[16].

Odznaka pamiątkowa

30 grudnia 1924 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził odznakę 62 pp^[32]. Odznaka 49x49 mm ma kształt krzyża maltańskiego pokrytego białą emalią, jako element cnoty, męstwa i ofiarności stanu żołnierskiego złożonego na ołtarzu ojczyzny. W centrum krzyża granatowa tarcza z numerem „62”. Odznaka dwuczęściowa, wykonana w tombaku srebrzonym i złoconym. Odznaki były wykonywane w dwóch wersjach: oficerskiej (emaliowanej) i żołnierskiej. Autorem projektu odznaki był kpt. Jerzy Zaleski, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy^[33]. Wykonawcą odznaki oficerskiej przekazanej do zbiorów Muzeum Wojska przez Gabinet MSWojsk. w 1925 r. był mistrz złotniczy i rytowniczy Paul Kinder z Bydgoszczy^[34].

Strzelcy wielkopolscy

kpt. Edward Pawłowski – oficer pułku

Dowódcy pułku^[35]

• por. Ludwik Bociański (XI 1918 - 30 VI 1919)
• kpt. Mieczysław Paluch (1 VII - 23 X 1919)
• kpt. Jan Namysł (24 X 1919 - 12 I 1920)
• płk piech. Władysław Miszałowski (14 I - 4 VI 1919)
• płk piech. Bronisław Korczyc (5 - 16 VI 1919)
• ppłk piech. Władysław Grabowski (17 VI 1920 - 20 II 1928 → dowódca piechoty dywizyjnej 14 DP)
• ppłk SG / ppłk dypl. piech. Otton Czuruk (20 II 1928 - 23 XII 1929 → szef wydziału w Oddziale IV SG)
• ppłk / płk dypl. piech. Władysław Powierza (21 I 1930 - X 1936 → dowódca piechoty dywizyjnej 23 DP)
• ppłk piech. Kazimierz Heilman-Rawicz (X 1936 - 28 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)

• mjr piech. Wacław Kostek-Biernacki (p.o. od 22 VII 1922 - ? → p.o. zastępcy dowódcy 4 pspodh)
• ppłk piech. Stanisław Tarczyński (do 21 VIII 1926 → dowódca 67 pp)
• ppłk SG Józef Ćwiertniak (20 X 1926 - 31 III 1927 → dowódca 12 pp)
• mjr / ppłk piech. Kazimierz II Sokołowski (5 V 1927 - 23 X 1931 → kierownik 7 Okręgowego Urzędu WFiPW^[36])
• ppłk piech. Kazimierz Heilman-Rawicz (30 XI 1931 - X 1936 → dowódca 62 pp)
• ppłk piech. Jan Szewczyk (do 24 VIII 1939 → dowódca 208 pp^[28][29][37])

II zastępcy dowódcy pułku - katermistrzowie

• ppłk piech. Stanisław Boehm (do 24 VIII 1939^[29][37] → zastępca dowódcy OZ 15 DP)

Żołnierze 62 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[38] oraz Muzeum Katyńskie^[39][d][e].

Upamiętnienie

11 maja 2013 na terenie Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy przy ul. Warszawskiej odbyła się uroczystość odsłonięcia odrestaurowanej tablicy pamiątkowej z napisem: „Pamięci żołnierzy 62 pułku piechoty wielkopolskiej, którzy życie swe oddali za wolność Ojczyzny w latach 1939–1945. Tryszczyn Szczutki Bydgoszcz Piecki Grabkowo Góra Biała Brochów Witkowice Puszcza Kampinoska Laski Wawrzyszew Mokotów Warszawa. Koledzy broni”.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo MON, wyd. V, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07109-8, s. 340.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Stanisław Krasucki, Kazimierz Heilman-Rawicz - podpułkownik piechoty, ostatni dowódca 62 pułku piechoty wielkopolskiej 1896-1969, Kronika Bydgoska T. 10 (1986-1988), Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, Bydgoszcz 1990
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Leon Radwański: Zarys historii wojennej 62-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Henryk Wielecki, Rudolf Sieradzki: Wojsko Polskie 1921-1939. Odznaki pamiątkowe piechoty Warszawa 1991
• Stanisław Stawski: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. W: B.I.27d [on-line]. IPMS, 1945. [dostęp 2019-12-05].
• Józef Trojański: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. W: B.I.27d [on-line]. IPMS, 1945. [dostęp 2019-12-05].
• Obsada personalna 62 pp dnia 1.9.1939 r.. W: B.I.27d [on-line]. IPMS. [dostęp 2019-12-05].
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.