65 Pułk Artylerii Lekkiej (II RP)

65 Pułk Artylerii Lekkiej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Józef Krautwald de Annau

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

wojska lądowe

Rodzaj wojsk

artyleria

Podległość

55 Dywizja Piechoty (rezerwowa)

65 Pułk Artylerii Lekkiej (65 pal) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP. Pułk nie istniał w organizacji pokojowej wojska. Został sformowany zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”.

65 pal w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

W dniach 24–27 sierpnia 1939 roku, w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Jednostką mobilizującą był 21 pułk artylerii lekkiej w Bielsku dla dowództwa 65 pal oraz I i III dywizjonów, a także 23 pułk artylerii lekkiej dla II dywizjonu. Pułk był jednostką organiczną artylerii 55 Dywizji Piechoty (rezerwowej)Armia „Kraków”[1]. Po zakończeniu mobilizacji III/65 pal haubic 100 mm, został podporządkowany dowódcy 1 Brygady Górskiej Strzelców i w jej składzie walczył w kampanii wrześniowej.

W skład 65 pal, w miejsce III dyonu, został włączony 64 dywizjon artylerii lekkiej, tak więc wszystkie trzy dyony pułku były uzbrojone 75 mm armaty wz. 1897.

Działania bojowe

W obronie Śląska

1 września 1939 roku 65 pal (bez III dywizjonu) przebywał w odwodzie Grupy Operacyjnej "Śląsk" gen. bryg. Jana Jagmin-Sadowskiego w rejonie Czeladzi. Po południu 2 września 65 pal wszedł w skład zgrupowania ppłk. Rogulskiego, wspierał walki zgrupowania na przyczółku nad Przemszą w rejonie Chełmka. Był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką, ponosząc znaczne straty osobowe. 4 września dywizjon II/65 pal został przydzielony do wsparcia 201 pułku piechoty rez., w trakcie odwrotu ze Śląska postępując w straży tylnej 55 DP na skraju lasu Rudno wsparł walkę piechoty z kolumną pancerną 5 Dywizji Pancernej.

Walki odwrotowe ku Wiśle

Wycofując się na wschód od Krakowa 6 września nad rzeką Rzędówką w rejonie miejscowości Przesławice i Piotrkowice wraz 201 pp rez. prowadził obronę przeciwpancerną i powstrzymał natarcie niemieckiej piechoty zmotoryzowanej i czołgów ze wsparciem artylerii. 6 i 7 września maszerował na Kamieńczyce w kierunku na Kazimierzę Wielką. W nocy 6/7 września II/65 pal wsparł atak 201 pp rez. na niemiecką piechotę zmotoryzowaną w Klimontowie, przyczyniając się do jej wyparcia z miejscowości. 7 września od godz. 11.00 II dywizjon kilkakrotnie celnym ostrzałem czołgi niemieckie atakujące kolumnę dywizji w rejonie Cudzynowic i Budzynia. 8 września od rana II/65 pal wspierał obronę piechoty na odcinku Piasek Wielki folwark Budzyń. Ok. godz. 15.00 prowadził pojedynek artyleryjski z niemieckimi bateriami, następnie ostrzelał usiłujące zająć stanowiska wyjściowe do natarcia niemieckie czołgi. Nocą 8/9 września wykonał marsz w rejon Stopnicy, gdzie II dywizjon od godz. 11.00 9 września pod Stopnicą nad rzeką Czarną (Kłodnią), do zmroku wsparł walki 201 pp rez. o miasto w trakcie walk ostrzeliwał skutecznie niemieckie czołgi. Kolejnej nocy maszerował dywizjon i dotarł 10 września do Wilkowej, a następnie do Kłody gdzie zorganizował obronę wspólnie z 201 pp rez. Od godz. 9.00 dywizjon toczył zacięte walki z niemiecką bronią pancerną, ale jednocześnie stanowiska ogniowe były ostrzeliwane przez niemiecką artylerię, baterie 5 i 6 poniosły ciężkie straty, obaj dowódcy zostali ciężko ranny.

Walki od Wisły do Sanu

Po kolejnym nocnym marszu II dywizjon dotarł do Osieka. 11 września 65 pal wspierał walki w obronie Osieka w ciężkich walkach poległo 18 artylerzystów, a 19 odniosło ciężkie straty. Obronę 201 pp rez. wspierała bateria 3/65 pal. II/65 pal przeprawił się w pierwszej kolejności przez Wisłę nie angażując się w walkę z uwagi na brak amunicji i ciężkie straty poniesione w dniu poprzednim. 12 i 13 września maszerował wraz z dywizją w kierunku Sanu, gdzie w rejonie Brandwicy przeprawił się[2]. 13 i 14 września organizował obronę przedmościa, a następnie linii Sanu na odcinku Brandwica, Kłyżów. Nocą 15/16 września II/65 dal maszerował wraz z 201 pp rez. po trasie Dąbrowica, Dereźnia Solska w rejon Majdanu. W czasie marszu pod Dereźnią piechota i dywizjon zostały silnie ostrzelane przez niemiecką artylerię, w wyniku czego piechota została odcięta i wycofała się do lasu pod Dąbrowicą, a bateria 5/65 pal została zniszczona niemieckim natarciem. Pozostałe baterie wspierały walki 201 pułku pod Dereźnią.

Udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim

17 września reszta dywizjonu dotarła do Górecka Kościelnego, a 18 września osiągnęły rejon Łuszczacza i Ulowa. 19 września baterie 4 i 6 wspierały walki 3 pułku strzelców podhalańskich pod Łuszczaczem. Po godz. 17.00 bateria 4/65 pal wspierała walki resztek 201 pp rez. i batalionu III/4 pułku strzelców podhalańskich w rejonie Ulowa. Przed wieczorem 19 września pozostałość II dywizjonu została przydzielona do dyspozycji dowódcy artylerii 23 Dywizji Piechoty z zadaniem wsparcia natarcia piechoty tej dywizji na Tomaszów Lub. Na pozycje niemieckie wokół Tomaszowa baterie wykonały nawały ogniowe resztą amunicji. W nocy pozostałość 65 pal sformowała kolumnę marszową mającą maszerować w kierunku lasów Hrebenne[3]. Z uwagi na zatłoczenie dróg nie dołączyły pozostałości 65 pal do pozostałości 55 DP rez. Z II dywizjonu utworzono zbiorczą baterię pod dowództwem por. J. Goinki. 20 września pozostałości pułku czterokrotnie zostały silnie ostrzelane przez niemiecką artylerię tracąc przeszło 50 poległych i rannych żołnierzy oraz liczne konie, po czym rozproszyły się. Bateria zbiorcza II dywizjonu w rejonie Maził dostała się do niemieckiej niewoli w godzinach popołudniowych 20 września. W części w sprawnych armatach ukryto zamki i sprzęt optyczny. Pozostali żołnierze pułku dołączyli do utworzonej z kanonierów kompanii piechoty i usiłowali przebić się na południe kraju, jednak bez skutku[4].

Organizacja wojenna i obsada personalna pułku

Dowództwo
dowódca pułkuppłk Józef Krautwald de Annau
adiutantkpt. Kazimierz Picheta
oficer zwiadowczyppor. Sumiński
oficer łącznościppor. Włodzimierz Żebrowski
I dywizjon armat 75 mm
dowódca dywizjonukpt. Kazimierz Ryłko
dowódca 1 bateriippor. Ryszard Toczkowski
dowódca 2 bateriipor. rez. Józef Góralczyk
dowódca 3 bateriipor. Stanisław Juraszek
II dywizjon armat 75 mm[5]
dowódca dywizjonumjr Franciszek Talarczyk
adiutant dywizjonuppor. rez. Bogusław Piwowarczyk[6]
dowódca 4 bateriipor. Jerzy Rudolf Goinka
oficer ogniowyppor. Wacław Hubicki[6]
dowódca 5 bateriipor. Edward Maciaszczyk
dowódca 6 bateriipor. Józef Wincenty Łukaszewicz
III dywizjon haubic 100 mm[7]
dowódca dywizjonumjr Józef Kozieł
dowódca 7 bateriipor. Kazimierz Szych
dowódca 8 bateriipor. Jan Tomaszewski
dowódca 9 bateriippor. Stanisław Szkuta
64 dywizjon artylerii lekkiej
dowódca dywizjonukpt. Marian Leźnicki
dowódca 1 bateriippor. Zbigniew Skolimowski [7]

Przypisy

  1. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 291, 295.
  2. Dymek 2014 ↓, s. 131-132.
  3. Dymek 2014 ↓, s. 133.
  4. Szostek 1997 ↓, s. 57-58.
  5. Steblik 1989 ↓, s. 696.
  6. a b Szostek 1997 ↓, s. 58-59.
  7. a b Sadowski i Pęciak 2020 ↓, s. 39.

Bibliografia

  • Władysław Steblik, Armia "Kraków" 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8
  • Roman Łoś, Artyleria polska 1914-1939, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, ISBN 83-11-07772-X, OCLC 830057069.
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975
  • Piotr Sadowski, Krzysztof Pięciak: Wielka Księga Piechoty Polskiej tom nr 52 Brygady Górskie Strzelców cz.1. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2020. ISBN 978-83-8164-445-7.
  • Leszek Szostek: 23 Pułk Artylerii Lekkiej. Zarys historii wojennej pułków polskich zeszyt 86. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1997. ISBN 83-87103-25-X.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Przemysław Dymek: Księga wrześniowych walk pułków wielkopolskich tom 2 artyleria i lotnictwo. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-098-0.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).