68 Dywizjon Artylerii Lekkiej

68 Dywizjon Artylerii Lekkiej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

31 Pułk Artylerii Lekkiej

Dowódcy
Pierwszy

mjr Sylwester Stawarz

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Rodzaj wojsk

artyleria

Podległość

OW "Toruń", 27 Dywizja Piechoty

68 Dywizjon Artylerii Lekkiej (68 dal) - pododdział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP.

Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w mobilizacji alarmowej w grupie niebieskiej na bazie III dywizjonu 31 pułku artylerii lekkiej w składzie trzech czterodziałowych baterii haubic 100 mm[1]. Mobilizację zakończył 26 sierpnia, osiągnął przewidziany etatem stan liczebny oraz otrzymał należne uzbrojenie i wyposażenie.

68 dal w kampanii wrześniowej

30 sierpnia 1939 roku 68 dal opuścił koszary na Toruń-Podgórzu i na rozkaz dowództwa Armii "Pomorze" pomaszerował do lasu pomiędzy Unisławiem, a Dąbrówką Chełmińską. Na miejscu 31 sierpnia wszedł w skład Oddziału Wydzielonego "Toruń" pod dowództwem płk. dypl. Aleksandra Myszkowskiego.

Działania bojowe

Walki na Kujawach

1 września 1939 roku dywizjon znajdował się w rejonie Dąbrówki Chełmińskiej, gdzie był atakowany przez lotnictwo niemieckie. 2 września został skierowany na przyczółek toruński[1]. Marsz wykonał nocą 2/3 września dotarł do lasu na północ od Torunia przy szosie Chełmno-Toruń. 68 dal w godzinach przedpołudniowych zajął stanowiska ogniowe na linii fortów pomiędzy szosami Toruń-Chełmno i Toruń-Fordon osłaniając składy amunicyjne w Łysomicach. W nocy 3/4 września na stanowiska dywizjonu lotnictwo niemieckie dokonało 3 nalotów, zadając niewielkie straty w taborach dywizjonu. 4 września baterie zmieniły stanowiska ogniowe: 1 na Rudaku, 2 obok radiostacji toruńskiej przy willi "Berta", 3 jako artyleria ppanc., plutonami na szosach do Chełmna i do Fordonu. Na nowych stanowiskach dywersanci przecinali linie telefoniczne, patrol łączności baterii zastrzelił na gorącym uczynku dywersanta niemieckiego. 6 września od godz.8.00 dywizjon prowadził ostrzał podchodzących szosą od strony Fordonu niemieckich oddziałów. W godzinach popołudniowych 68 dywizjon na rozkaz płk. Myszkowskiego przeprawił się mostami toruńskimi na lewy brzeg Wisły. 7 września haubice i lkm-y 68 dal ostrzelały na prawym brzegu Wisły w Toruniu pojazdy i grupy niemieckich żołnierzy.

Tego dnia od godz.18.00 68 dywizjon podporządkowano dowódcy artylerii 27 Dywizji Piechoty[2]. Wspierał walki 208 pułku piechoty[1], zajmując 8 września o świcie po nocnym marszu stanowiska ogniowe na linii rzeki Tążyna w lesie na północ od Ciechocinka. Przy szosie Włocławek-Toruń punkt obserwacyjny 2 baterii został ostrzelany przez dywersantów niemieckich. Nocą 8/9 września dywizjon dotarł do lasów na północny zachód od Włocławka do wsparcia 22 pp zajął stanowiska ogniowe pomiędzy Machnaczem, a Korabnikami. Po południu prowadził pojedynek z artylerią niemiecką. Koleją noc maszerował do folwarku Budy, w trakcie marszu został ostrzelany na przedmieściach Włocławka przez artylerię niemiecką, poniósł straty w zabitych i rannych oraz utracił konie. Po zajęciu stanowisk ogniowych rano 10 września 68 dal wspierał 208 pp na odcinku Nowy Młyn-Wieniec-Mochnacz. Na pododcinek wspierany przez baterię 2/68 uderzyła niemiecka piechota skutecznie powstrzymana ostrzałem haubic. Ostrzał niemieckiej artylerii korygowany był przez samolot. Dzięki dobremu maskowaniu bateria uniknęła strat. Pozostałe baterie włączyły się również do walk z oddziałami niemieckiej 50.DP. 68 dal wspierał 208 pp w obronie i podczas kontrataku odwodowego batalionu. O natężeniu walk świadczy, że sama tylko 2 bateria wystrzelała ok. 400 pocisków. O godz.6.00 11 września dywizjon wycofał się do szosy Włocławek-Kowal i zajął stanowiska w pobliżu jeziora Wikaryjskiego. W godzinach popołudniowych 68 dal prowadził ostrzał celów na żądanie piechoty z 208 pp i samodzielnie wykryte przez zwiad dywizjonu, 2 bateria wystrzeliła dalsze 180 pocisków. Do godz.19.00 12 września dywizjon z tych samych stanowisk prowadził ostrzał wskazanych celów. Nocą 12/13 września 68 dal po piaszczystych drogach dotarł do Bud, od rana 13 września bez odpoczynku skierowano dywizjon do Gostynina.

Udział w bitwie nad Bzurą

Od rana 14 września 68 dal wspierał broniący Gostynina 23 pułk piechoty, po południu haubice dywizjonu wspierały natarcie 24 pułku piechoty i 208 pp w natarciu na Radziwie. Z uwagi na nieudane natarcie 68 dal wycofał się na zachód od Gostynina, gdzie 15 września przebywa bez styczności z nieprzyjacielem. 15/16 września dywizjon odmaszerował do dworu Wieliszew, gdzie dalej pozostawano bez kontaktu bojowego. Nocą 16/17 września 68 dal pomaszerował do rejonu Uderz, Budy Iłowskie. Rozkazu odmarszu nie otrzymała 3 bateria, pozostała na swoich stanowiskach na południe od Gąbina, gdzie walczyła do godz.16.00 17 września. Z uwagi na oskrzydlenie wycofała się przez otwarty teren, w trakcie czego była atakowana przez lotnictwo niemieckie i niemiecką piechotę. 3 bateria utraciła cały sprzęt i haubice, poniosła znaczne straty w ludziach i koniach. Część baterii z oficerem ogniowym dostała się do niewoli. Na rozkaz dowódcy 208 pp zawrócono 68 dal na linię Zdrówki, Zofiówka, Golonka, Koszlew, gdzie wraz z batalionem II/23 pp od świtu 17 września podjęła walkę z piechotą niemieckiej 3.DP, odpierając jej natarcia, łącznie z tym, przed którym Niemcy pędzili ludność cywilną na stanowiska obu baterii dywizjonu i piechoty[3]. Z uwagi na koncentrację wojsk niemieckich i kończącą się amunicję dywizjon podzielony na dwa rzuty, w jednym część zwiadu i łączności, poczet i tabory, w drugim rzut ogniowy baterii wycofały się w południe w kierunku Iłowa. W trakcie tego dziennego marszu rzut ogniowy był atakowany przez niemieckie lotnictwo, 1 bateria straciła kilku poległych i kilku rannych żołnierzy, wiele koni oraz rozbita została 1 haubica i 4 wozy. Po dotarciu do Iłowa nocą 17/18 września nastąpiło połączenie dywizjonu i odmarsz do lasu przy folwarku Załusków. Major Stawarz po dotarciu na miejsce dołączył z 68 dal do 16 dywizjonu artylerii ciężkiej ppłk. Ostapowicza. 18 września w lesie doszło do walk z piechotą niemiecką, artylerzyści do walki w lesie nie mogli użyć haubic i walczyli jako piechota. Po wyparciu niemieckiej piechoty z lasu 68 dal był ostrzeliwany przez artylerię niemiecką, haubice strzelały jedynie w momencie odpierania niemieckich szturmów na las, z uwagi na kończącą się amunicję. W obu bateriach pozostały tylko 3 haubice i ok. 100 żołnierzy w całym dywizjonie, poniesiono podczas boju bardzo duże straty. 18/19 września ruszono ku rzece Bzura[1]. O świcie 19 września z uwagi na nasycenie terenu wojskami niemieckimi na rozkaz ppłk. Ostapowicza zniszczono pozostałe haubice i polecono przebijać się do Warszawy małymi grupami. Większość żołnierzy dywizjonu dostała się do niemieckiej niewoli[4].

Żołnierze dywizjonu

  • dowódca dywizjonu - mjr Sylwester Stawarz[5]
  • adiutant dywizjonu - por. Marian Kaczmarek
  • oficer zwiadowczy - ppor. rez. Paweł Antoni Słodowy[6]
  • oficer obserwacyjny - ppor. rez. Tadeusz Balewski
  • oficer łącznikowy - ppor. rez. Marceli Dembczyński
  • oficer łączności - por. rez. Aleksander Krystek
  • dowódca kolumny amunicyjnej - ppor. rez. Edmund Bella
  • dowódca 1 baterii - por. Józef Julian Sokołowski
    • oficer ogniowy - ppor. Marian Jan Deville
    • oficer zwiadowczy - ppor. Roman Czajkowski
  • dowódca 2 baterii - por. Jan Krzemiński
    • oficer ogniowy - ppor. Czesław Kołaczyński
    • oficer zwiadowczy - ppor. Kazimierz Pyda
  • dowódca 3 baterii - kpt. Jerzy Ostaszewski
    • oficer ogniowy - ppor. Tadeusz Jerzy Słojewski
    • oficer zwiadowczy - ppor. Juliusz Smętkowski

Przypisy

Bibliografia

  • Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
  • Piotr Zarzycki: 31 Pułk Artylerii Lekkiej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt nr 63. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996. ISBN 83-87103-15-2.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wydanie II poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, Wydawnictwo Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy na Bzurą w Sochaczewie, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).