6 Pułk Piechoty Liniowej

Żołnierze 5., 6. i 7 pułku piechoty w latach 1826-1830^[a].

Oficer 6 Pułku Piechoty Liniowej na litografii Józefa Lexa (1826)

Pułk 6 Piechoty Liniowej – oddział piechoty Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk został sformowany w 1815 roku^[1]. Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi^[b]. Stan kompanii wynosił 4-6 oficerów, 14-16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54-55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664-1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71-82 podoficerów i szeregowych niefrontowych^[c]. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi ^[2].

W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską^[3]. Wchodził w skład 2 Brygady 1 Dywizji Piechoty^[4]. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 1 Dywizji Piechoty^[5]. 26 kwietnia 1831 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk znalazł się w 2 Brygadzie 5 Dywizji Piechoty^[6].

Dyslokacja pułku

Pułk stacjonował na terenie ówczesnego województwa mazowieckiego^[1][7]:

• sztab - Rawa Mazowiecka
• 1 batalion - Rawa Mazowiecka
• 2 batalion - Jerzewo
• dwie kompanie wyborcze - Warszawa koszary Ordynackie w Warszawie^[d]

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[8]

• płk Michał Kosiński (19 I 1815 - I 1817)
• ppłk armii rosyjskiej Hudrychiewicz (p.o. I - III 1817)
• ppłk Józef Obertyński (29 III 1817 - 6 II 1818)
• ppłk Antoni Pawłowski (6 II 1818 - 1829)
• ppłk Julian Górski (1829 - 25 II 1830)
• ppłk / płk Roman Wybranowski (25 II 1830 - 1831)

Oficerowie pułku:

• ppor./por. Wiktor Tylski
• ppor. Alojzy Feliks Szamowski

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[8]:

• Warszawa (29 listopada 1830)
• Stoczek (14 lutego 1831)
• Grochów (19 i 20 lutego)
• Nieporęt (23 lutego)
• Białołęka (24 i 25 lutego)
• Wawer (31 marca)
• Boreml (16 i 18 kwietnia)
• Nur (22 maja)
• Ostrołęka (25 i 26 maja)
• Karczew (23 sierpnia)
• Rachów (16 września).

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 1 krzyż kawalerski, 24 złote i 57 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari ^[8].

Uzbrojenie i umundurowanie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety, a podoficerowie i grenadierzy także tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i spodni - zimą sukiennych granatowych, latem płóciennych białych. Żołnierze pułku mieli naramienniki koloru granatowego z żółtą wypustką oraz żółte wyłogi i kołnierz oraz białe pasy (jak cała piechota linowa). Numer dywizji (1) żółty^[9].Używano wysokich czapek o okrągłych denkach (tzw. kaszkiety) z białymi sznurami (kordonami) oraz pomponami (w kompaniach fizylierskich) lub kitami (w kompaniach grenadierskich). Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki oraz nowe, wyższe kaszkiety bez kordonów. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem i numerem pułku. W razie niepogody noszono szare, sukienne płaszcze, długie do kostek, z żółtymi kołnierzami i granatowymi naramiennikami, zaś na kaszkiet, po zdjęciu kordonów i pomponu (kity) zakładano ceratowy pokrowiec. Utworzone w grudniu 1830 roku 3. i 4. batalion pułku nie miał kaszkietów, lecz okrągłe furażerki bez daszka, ze zmniejszonym denkiem w celu łatwiejszego odróżniania ich od rosyjskich.

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą^[10].

Pola między ramionami krzyża – białe z czerwonym, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi^[10].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
• Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego Na Rok 1825, Reprodukcja techniką fotooffsetową. Warszawa (oryginał), Kraków (reprodukcja): 1825 (oryginał), 1990 (reprodukcja).