73 Pułk Piechoty (II RP)

73 pułk piechoty
155 pułk piechoty wielkopolskiej
Ilustracja
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

23 lipca[1]

Nadanie sztandaru

1922

Rodowód

1 pułk rezerwowy
155 pułk piechoty wielkopolskiej

Dowódcy
Pierwszy

kpt. Kazimierz Zenkteller

Ostatni

Piotr Sosialuk

Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Rybczanami (2 czerwca 1920)
bitwa pod Łużkami (6–7 czerwca 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Katowice (II bp w Oświęcimiu)[2] (Okręg Korpusu Nr V)

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

VII Brygada Rezerwowa
8 Dywizja Piechoty
23 Dywizja Piechoty[2]

Odznaczenia
Ag virtuti.jpg
Żołnierze 73 pp na tle kopca na Sowińcu trzymają urnę z ziemią z bitwy pod Indurą; Kraków 1935
Urna z ziemią z bitwy pod Indurą przyniesiona przez żołnierzy 73 pp na Sowiniec
Uroczystości 3 Maja w Katowicach w 1935 r. – kompania honorowa 73 pp i organizacje szkolne podczas nabożeństwa
Ochody Święta Niepodległości w Katowicach – 73 Pułk Piechoty podczas defilady

73 Pułk Piechoty (73 pp) – oddział piechoty Wojsk Wielkopolskich i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Zorganizowany 2 października 1919 roku jako 1 pułk rezerwowy Wojsk Wielkopolskich z samorzutnie sformowanych kompanii strzeleckich: bukowskiej, szamotulskiej, wolsztyńskiej i kościańskiej. Uczestniczył w powstaniu wielkopolskim. 26 stycznia 1920 roku przemianowany na 155 pułk piechoty wielkopolskiej. Brał udział w wojnie z bolszewikami. Toczył boje nad Autą, Dzisną oraz pod Grodnem. Najcięższą bitwę stoczył 23 lipca 1920 roku pod Indurą.

W marcu 1921 roku, po reorganizacji Wojska Polskiego, 155 pułk piechoty przemianowany został na 73 pułk piechoty, a 20 czerwca 1922 roku przeniesiony na Górny Śląsk. W okresie pokoju stacjonował w Katowicach. W kampanii wrześniowej walczył w składzie 23 Dywizji Piechoty.

Formowanie pułku i działania w Wielkopolsce

26 grudnia 1918 roku do Poznania przybył Ignacy Jan Paderewski. Następnego dnia Polacy rozbroili Niemców i opanowali całe miasto. Na wieść o „poznańskim powstaniu”, na prowincji samorzutnie formowały się polskie oddziały powstańcze[3]. Z inicjatywy ppor. Kazimierza Zenktelera powstała „kompania bukowska”[4]. Kompania uczestniczyła w walkach pod Zbąszyniem, Kargową, Kopanicą, Wielkim i Małym Grójcem oraz Wolsztynem. Wspólnie z kompaniami „szamotulską”, „wolsztyńską” i „kościańską” tworzyły zachodni front wielkopolski. W lutym 1919 roku zostało podpisane zawieszenie broni z Niemcami[5]. W lipcu powstał 1 batalion garnizonowy Okręgu Wojskowego nr II. W jego skład weszły kompanie garnizonowe z powiatów: grodziskiego, kościańskiego, międzyrzeckiego i śmigielskiego[6]. 1 sierpnia 1 batalion garnizonowy zajął pozycje obronne od Zbąszynia po Kopanicę. Kilka dni później sformowano 2 batalion, który we wrześniu przedłużył odcinek obrony Wojsk Wielkopolskich do Kaszczoru[6]. We wrześniu, na bazie kompanii garnizonowych powiatów: obornickiego, leszczyńskiego, międzychodzkiego i skwierzyńskiego, zorganizowany został 3 batalion. Rozkazem dziennym nr 23 Dowództwa Głównego Wojska Polskiego byłego Zaboru Pruskiego z 2 października 1919 roku powołany został 1 pułk rezerwowy. Na jego dowódcę wyznaczono kpt. Kazimierza Zenktelera, a w jego skład weszły wymienione wyżej trzy bataliony[6]. 13 listopada sformowano IV batalion[7]. Pod koniec miesiąca obsadził on odcinek pomiędzy Kwilczem a Włoszakowicami. Dowództwo pułku, pluton łączności, pluton pionierów i pułkowa kompania karabinów maszynowych stacjonowała w Grodzisku[6]. W styczniu 1920 roku pułk uczestniczył w rewindykacji Zbąszynia, Międzychodu i Leszna[8].

Rozkazem nr 3 Dowództwa Frontu Wielkopolskiego z 26 stycznia, 1 pułk rezerwowy przemianowany został na 155 pułk piechoty wielkopolskiej[8][6].

Struktura i obsada personalna 1 pułku rezerwowego w 1919[6][9]
Dowództwo i pododdziały sztabowe
dowódca pułkukpt. Kazimierz Zenkteler
dowódca plutonu łącznościppor. Franciszek Prządka
dowódca plutonu pionierówsierż. Stanisław Sobkowiak
I batalion[a]
dowódca batalionupor. Walerian Andersen
dowódca kompaniippor. Witold Wegner
dowódca kompaniippor. Janusz Milewski
dowódca kompaniippor. Franciszek Szulc
dowódca kompaniippor. Stanisław Kuzdowicz
dowódca kompaniippor. Stefan Sobera
II batalion
dowódca batalionupor. Dionizy Vogel
III batalion
dowódca batalionupor. Jan Marcinkowski
dowódca kompaniippor. Leon Nowaczkiewicz
dowódca kompaniiMaksymilian Blew
dowódca kompaniippor. Jan Paprocki
dowódca kompaniippor. Mieczysław Marian Kowalski
dowódca kompaniisierż. Andrzej Laskowski
IV batalion
dowódca batalionupor. Józef Hager
dowódca kompaniippor. Stanisław Brych
dowódca kompaniippor. Franciszek Kwiatkowski
dowódca kompaniisierż. Bronisław Kulupa
dowódca kompaniippor. Jan Wagner
dowódca kompaniippor. Stefan Balcer
batalion zapasowy
dowódca batalionupor. Zygmunt Maśny

Pułk w walce o granicę wschodnią

Działania na froncie litewsko-białoruskim

W kwietniu 1920 roku pułk przeszedł do obozu ćwiczebnego w Biedrusku i tu wszedł w skład VII Brygady Rezerwowej[10]. W tym czasie ofensywa sowieckiej 15 Armii Korka na północnym odcinku frontu zmusiła oddziały polskie do cofnięcia się. W zaistniałej sytuacji zorganizowana została Armia Rezerwowa pod dowództwem gen. Kazimierza Sosnkowskiego. W jej skład weszła VII Brygada Rezerwowa[11]. 19 maja 155 pułk piechoty wielkopolskiej załadowany został na eszelony i wyruszył na front wojny polsko-bolszewickiej. 21 maja przybył do Święcian[12], a 29 maja dwoma batalionami obsadził linię dawnych okopów niemieckich. 31 maja III batalion rozpoczął marsz w kierunku Barwaniszek i po krótkiej walce zajął je. Atakował dalej i w godzinach popołudniowych zajął Rokity i Moskaliszki i zorganizował obronę na linii rzeki Miadziołki[13]. W tym czasie II batalion toczył ciężkie boje na północ od Rybczan i Rusałków. Wprowadzenie do walki na tym kierunku I batalionu również nie dało spodziewanego rezultatu. Dopiero wspólne uderzenie świtem 1 czerwca zakończyło się sukcesem, okupionym jednak dużymi stratami[13].

2 czerwca II i IV batalion wszedł w skład grupy płk. Stanisława Małachowskiego i rozpoczął pościg za cofającym się nieprzyjacielem. 8 czerwca batalion osiągnął Łużki[14]. II batalion zorganizował obronę na linii KrzywkiKozaczkiZalesinki, a IV batalion pozostał w Dubówce, w odwodzie. 8 czerwca nieprzyjaciel kontratakował i wyparł z dotychczasowych pozycji 5. i 6 kompanię. Zagrożony był też sztab pułku stacjonujący w Dubówce. Sytuację uratował dowódca 4 kompanii karabinów maszynowych ppor. Stefan Balcer, którego kompania celnym ogniem skutecznie powstrzymała Sowietów i zmusiła ich do wycofania się. Wykorzystując powodzenie 4 kompanii ckm, IV batalion wsparty 5. i 6 kompanią odzyskał utracone wcześniej pozycje w rejonie Krzywki i Kozaczki. Kilka dni później cała Armia Rezerwowa wykonała swoje zadanie i dotarła do Auty[13].

15 czerwca pułk (bez batalionu) wszedł w podporządkowanie dowódcy 10 Dywizji Piechoty z 1 Armii, a jego I batalion zasilił 30 pułk strzelców kaniowskich[15]. Nad Autą pułk pozostał do 25 czerwca. W tym dniu podporządkowano go dowódcy 8 Dywizji Piechoty. W tym czasie I batalion walczył w rejonie SzadziewszczyznaOkuniowo, a potem nacierał w kierunku na Aleksandrowo[16].

Pułk w działaniach opóźniających

4 lipca wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły ofensywy. W ciągu kilkunastu godzin przełamały obronę polskiej 1 Armii i ruszyły do pościgu. O 10.00 po przygotowaniu artyleryjskim, sowiecka 18 Dywizja Strzelców uderzyła na ugrupowanie obronne 155 pułku piechoty w Szadziewszczyźnie[17]. Pułk wytrwał na pozycjach do godzin wieczornych, po czym na rozkaz dowódcy XX Brygady Piechoty opuścił ten rejon i udał się w okolice Krasnej Góry. Tam dołączył do niego II batalion. Straty pułku po walce były wysokie. Następnego dnia pułk wycofał się do Szarkowszczyzny, gdzie następowała koncentracja 10 Dywizja Piechoty[18]. 7 lipca zajął pozycje pomiędzy jeziorami Miadzioł i Narocz i bronił się przed Sowietami. W kolejnych dniach kontynuował odwrót w kierunku Grodna. Jednak 3 Korpus Kawalerii Gaja wyprzedził oddziały polskie i 19 lipca zajął Grodno. W tej sytuacji gen. Lucjan Żeligowski zdecydował się odbić miasto. Tego dnia o 7.00 polskie pododdziały rozpoczęły marsz na Grodno. Maszerowały wzdłuż prawego brzegu Niemna. Pod Obuchowiczami doszło do pierwszego starcia w trakcie którego został rozbity sowiecki 57 pułk kawalerii, a oddziały 10 Dywizji Kawalerii opuściły miasto. Wieczorem bataliony I i II 155 pułku znajdowały się około 3 kilometry od rogatek miasta. Tu jednak rozkaz dowódcy XIX Brygady zatrzymał natarcie[19][18]. W tym czasie pod Jeziorami na prawe skrzydło 8 Dywizji Piechoty uderzyła sowiecka 4 Armia. 21 pułk piechoty został zmuszony do odwrotu, a prawe skrzydło 155 pp zostało odsłonięte[18]. Jednak, gdyby nie rozkaz zatrzymania natarcia, 155 pułk piechoty wielkopolskiej prawdopodobnie zdobyłby miasto słabo bronione przez spieszonych kawalerzystów[20].

W nocy pułk opuścił swoje pozycje i nad ranem osiągnął Komarów. Od 21 lipca odpierał próby sforsowania przez bolszewików Niemna[21].

Bój pod Indurą

23 lipca pułk zatrzymał się na odpoczynek pod Indurą. Dowódca pułku zamierzał tu uzupełnić amunicję i ściągnąć w swoje szeregi III batalion. We wczesnych godzinach popołudniowych, na południe od miejsca postoju pułku, wycofywały się pod naporem bolszewików oddziały 11 Dywizji Piechoty. Tym samym odsłaniało się skrzydło 8 Dywizji Piechoty. Dowódca pułku podjął decyzję o rozwinięciu swoich batalionów do działań. Napór nieprzyjaciela został chwilowo powstrzymany. Kolejne ataki bolszewików przyniosły im jednak powodzenie, a 155 pułk nie miał wystarczającej ilości amunicji by je powstrzymać. Polskie bataliony przeszły zatem do ataku „na bagnety”[22]. Czterokrotnie powtarzane ataki przyniosły chwilowo pożądany skutek, ale straty były wysokie. Równie wysokie straty odnotował nieprzyjaciel. Nie ścigani przez nikogo, polscy piechurzy stopniowo wycofali się spod Indury[23].

Udział pułku w Bitwie Warszawskiej

Z początkiem sierpnia pułk przeszedł reorganizację przyjmując strukturę trzybatalionową. W tym czasie powrócił też w skład VII Brygady Rezerwowej. 13 sierpnia organizował obronę na linii Wola Kiełpińska – ujście Rządzy do Narwi[21]. Po południu sowieckie 21. i 27 Dywizja Strzelców zdobyły Radzymin i tym samym zagroziły Warszawie. Przez cały następny dzień pułk toczył ciężkie walki o Zegrze, Dembe i Orzechowo[21].

16 sierpnia ruszyła polska kontrofensywa znad Wieprza. W nocy 17 sierpnia 155 pułk piechoty wielkopolskiej rozpoczął atak wypierając Sowietów z ich pozycji obronnych i nacierał dalej w kierunku na Serock. W godzinach rannych III batalion zdobył miasto[24]. I i II batalion zajęły pozycje na linii PokrzywnicaObrąbDzbanice. 18 sierpnia II batalion forsował Narew pod Wierzbnicą. Współdziałając ze 159 pułkiem piechoty, odrzucił nieprzyjaciela od rzeki i wyszedł na linię Gąsiorowo – Łacha. 20 sierpnia cały 155 pułk piechoty wielkopolskiej rozpoczął pościg za nieprzyjacielem w kierunku granicy z Prusami[21].

25 sierpnia pułk zakończył działania i został skierowany do Komorowa na koncentrację oddziałów VII Brygady Rezerwowej[25].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[26]
por. Ignacy Alejskipor. Stefan Balcersierż. Franciszek Białkowski
por. Janusz Hagerszer. Józef Hylewiczsierż. Andrzej Jackowiak
chor. Antoni Karczmarekkpr. Aleksander Kłosowskiszer. Wawrzyniec Koralczyk
por. Mieczysław Kowalskipor. Franciszek Kwiatkowskimjr Jan Namysł
por. Stefan Soberachor. Stanisław Sobkowiakst. szer. Ludwik Szczepański
plut. Piotr Szmatułapor. Franciszek Szulcsierż. Stanisław Tasiemkowski
kpt. Dionizy Vogelchor. Franciszek Zającppłk Kazimierz Zenkteller

Pułk w okresie pokoju

23 DP w 1938
Powitanie w Katowicach 23 DP powracającej z manewrów – 73 pp defiluje na ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego
X-lecie Związku Strzeleckiego w Katowicach. Ppłk Piotr Sosialuk wręcza żołnierzowi 73 pp karabin Mauser 7,92 mm wz. 98

73 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr V[27] w garnizonie Katowice[28] (II batalion w Oświęcimiu, batalion zapasowy w Szczakowej).

Jednostka zajmowała budynki przy ulicy Koszarowej nieopodal centrum Katowic. Swoje święto pułkowe obchodziła corocznie w dniu 23 lipca – w rocznicę bitwy pod Indurą z okresu wojny polsko-bolszewickiej. W tych dniach odbywały się zwyczajowe defilady ulicami Katowic oraz uroczystości na dziedzińcu koszarowym połączone z wręczaniem odznaki pułkowej i innych żołnierskich wyróżnień[29].

W 1929 roku został opublikowany „Zarys historji wojennej” pułku autorstwa kapitana Tadeusza Zygmunta Józefa Przyjemskiego (1896–1944), powstańca wielkopolskiego i śląskiego, kawalera Krzyża Walecznych[30].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 73 pułk piechoty zaliczony został do typu III pułków piechoty o stanach zbliżonych do wojennych. Na czas wojny przewidywany był do działań osłonowych. Corocznie otrzymywał około 1010 rekrutów. Jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy[31].

W latach 1931–1932 na terenie koszar powstał okazały 4-piętrowy gmach, który pozostał głównym budynkiem I i III batalionu aż do wybuchu wojny. II batalion 73 pp zajmował budynki po byłym austriackim pułku artylerii na peryferiach Oświęcimia. W okresie okupacji teren byłych koszar II batalionu w Oświęcimiu Niemcy przeznaczyli pod rozbudowę obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau.

W dniach 21 IX – 2 X 1938 wchodząc w skład 23 Dywizji Piechoty pułk uczestniczył w aneksji czeskiego Zaolzia.

1 stycznia 1939 dotychczasowa kadra baonu zapasowego 73 pp została przemianowana na Kadrę Zapasową Piechoty Oświęcim I. Kadra nadal podlegała dowódcy 73 pp. Zadania mob. z małymi wyjątkami pozostały bez zmian[32].

Od wiosny 1939 w pułku prowadzono przygotowania do działań wojennych.

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[33][b]
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca pułkuppłk Piotr Sosialuk
I zastępca dowódcyppłk Władysław II Adamczyk
p.o. adiutantapor. Alfred Bogusław Jelonkiewicz[c]
starszy lekarzmjr lek. dr Jan Chudzicki
młodszy lekarzpor. lek. Zygmunt Kwieciński
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)ppłk Henryk Kowalówka
oficer mobilizacyjnykpt. Maksymilian Jan Blew[d]
zastępca oficera mobilizacyjnegokpt. Juliusz Ignacy Sulkowski
oficer administracyjno-materiałowykpt. Jan Janusz Horzemski
oficer gospodarczykpt. int. Marian Józef Michał Antosiowicz
praktyka u oficera gospodarczegopor. adm. (piech.) Jan Ciupka
oficer żywnościowychor. Jan Krehl
oficer taborowy[e]kpt. Eugeniusz Franciszek Losert
kapelmistrzkpt. adm. (kapelm.) Kazimierz Kanaś
dowódca plutonu łącznościpor. Alojzy Piotr Babiński
dowódca plutonu pionierówpor. Feliks Kisiel
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. art. Eligiusz Starza-Majewski
dowódca plutonu ppanc.por. Władysław Antoni Jankowski
dowódca oddziału zwiadupor. Alfred Bogusław Jelonkiewicz
I batalion
dowódca batalionumjr Stanisław Radomir Woźniakowski
dowódca 1 kompaniikpt. Zygmunt Wincenty Krasnopolski
dowódca plutonupor. Stanisław Zdzisław Strzałkowski
dowódca plutonuppor. Jerzy Ostaniewicz
dowódca plutonuppor. Karol Grzegorz Rudziński
dowódca 2 kompaniikpt. Franciszek Radtke
dowódca plutonuppor. Józef Góra
dowódca plutonuppor. Leon Zalisz
dowódca 3 kompaniikpt. Stefan Tłustochowicz
dowódca plutonuppor. Marian Członkowski
dowódca 1 kompanii kmkpt. Bonifacy Marian Roman Waligórski
dowódca plutonupor. Stefan Jan Klimas
dowódca plutonuppor. Eugeniusz Józef Liszkowski
II batalion
dowódca batalionuppłk piech. Władysław Kiełbasa
adiutant dowódcy batalionupor. Aleksander Piotr Zając
pomocnik dowódcy baonu ds. gosp.kpt. Antoni Roman Nowosadowski
Lekarz batalionupor. lek. Bolesław Apolinary Kosterski
dowódca 4 kompaniikpt. Bolesław Zygmunt Zarębski
dowódca plutonuppor. Ireneusz Woźniak
dowódca plutonuchor. Ludwik Dykert
dowódca 5 kompaniikpt. Alfons Kotowski
dowódca plutonuppor. Mieczysław Fugeniusz Drewicz
dowódca plutonuppor. Józef Kurek
dowódca 6 kompaniikpt. Teodozjusz Kowalski
dowódca plutonupor. Tadeusz Kozłowski
dowódca plutonuppor. Zygmunt Mieczysław Adam Sobotowski
dowódca 2 kompanii kmkpt. Roman Bielawski
dowódca plutonuppor. Stanisław Poliwacz
dowódca plutonuchor. Jan Dawdziński
III batalion
dowódca batalionuvacat
dowódca 7 kompaniikpt. Marian Zawarczyński
dowódca plutonupor. Stefan Jan Malanek
dowódca plutonuppor. Aleksander Jan Jędrzejowski
dowódca plutonuppor. Antoni Franciszek Staszewski
dowódca 8 kompaniikpt. Franciszek Wiatr
dowódca plutonuppor. Jan Teodor Domogała
dowódca 9 kompaniipor. Kazimierz Matyjaszewski
dowódca plutonuppor. Tadeusz Franciszek Wróblewicz
dowódca 3 kompanii kmp.o. por Konstanty Józef Jabłoński
dowódca plutonupor. Zenobiusz Marian Kubik
dowódca plutonupor. Jan Wawrzyczek
IV batalion
dowódca batalionumjr Jan Stefan Witkowski
adiutant IV batalionukpt. Antoni Kurdziel
dowódca 4 kompanii kmkpt. Stanisław Jan Siemiatycki
dowódca plutonupor. Mieczysław Leon Stanisław Jan Tabor
dowódca plutonupor. Antoni Zbigniew Mendefik
dowódca plutonupor. Jan Obierek
dowódca 5 kompanii kmkpt. Jan Szczęsny Lebiedziewicz
dowódca plutonupor. Jan Oleksy
dowódca plutonupor. Antoni Kurys
dowódca 6 kompanii kmkpt. Bohdan Gabriel Pudykiewicz
dowódca plutonupor. Mikołaj Meinhardt
na kursiepor. Alfred Stefan Jüttner
na kursieppor. Stanisław Skowronek
odkomenderowanykpt. Zygmunt Strękowski
Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 23 DP
dowódcamjr Władysław Nowożeniuk
dowódca plutonu strzeleckiegopor. Fugeniusz Jan Fiedler
dowódca plutonu strzeleckiegoKurański Stefan Franciszek
dowódca plutonu strzeleckiegoTabaka Franciszek
dowódca plutonu kmŻurowski Seweryn Marian Kazimierz
Kadra Zapasowa Piechoty Oświęcim I[35]
komendantkpt. piech. Albin Edward Hrapkowicz
zastępca komendantakpt. adm. (piech.) Wacław Foltyn
73 obwód przysposobienia wojskowego „Katowice”
komendant obwodowy PWkpt. adm. (piech.) Stanisław Jasiński[f]
komendant miejski PW „Katowice”kpt. piech. Mieczysław Olszewski[g]
komendant powiatowy PW „Katowice I”kpt. piech. Paweł Blew[h]


73 pp w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

73 pułk piechoty w Katowicach i Oświęcimiu w ramach mobilizacji alarmowej w grupie niebieskiej w czasie od A+18 do A+24 mobilizował własne pododdziały na stopie wojennej. Dodatkowo w tej samej grupie w Katowicach mobilizował dowództwo 201 pp. W grupie brązowej6 w Katowicach w czasie G6+18 mobilizował plutony artylerii pozycyjnej typ II nr 57 i nr 58. W mobilizacji alarmowej w grupie zielonej w Kochłowicach i Nowym Bytomiu, w czasie Z+18 mobilizował batalion karabinów maszynowych spec. nr II. Dodatkowo w tej samej grupie w czasie Z+30 kompanię km plot. typ B nr 510 i nr 511[36]. Początkiem mobilizacji był 24 sierpnia godz.5.00. Batalion km spec nr II mobilizowany był w swoich koszarach kompanijnych i obiektach fortecznych. 73 pp mobilizację całkowicie zakończył 27 sierpnia w godzinach popołudniowych. Stawiennictwo rezerwistów było dobre, nie przybyła większość samochodów mających być zmobilizowane, gdyż ich właściciele narodowości niemieckiej, sabotowali zarządzenia władz polskich. Zmobilizowane oddziały i pododdziały rozśrodkowano: I batalion początkowo w miejscowości Kostuchna. II batalion na terenie szkoły w Katowicach-Ligocie. III batalion w Katowicach w szkole im. M. Konopnickiej. Dowództwo pułku, kompanie i plutony pułkowe w szkole w Piotrowicach. Pułk stanowił odwód Grupy Operacyjnej „Śląsk”[37].


Działania bojowe

W czasie kampanii wrześniowej wchodził w skład 23 Dywizji Piechoty, walczącej w ramach Armii „Kraków”. Pułkiem dowodził ppłk Piotr Sosialuk.

Bój na Górnym Śląsku

Po wybuchu wojny 1 września 73 pp przegrupowano I batalion do Żwakowa, II batalion do Mikołowa, III batalion do Tych-Żwakowa, pluton artylerii piechoty w pobliżu szosy Tychy-Oświęcim na wysokości Kopanin. W nocy 1/2 września do Lasu Wyry został wprowadzony batalion III/73 pp i podporządkowany dowódcy 55 Dywizji Piechoty rez. płk. Stanisławowi Kalabińskiemu. Równocześnie dowództwo 73 pp i pododdziały pułkowe dołączyły do I batalionu w rejonie Tychy-Żwaków. III/73 pp zajął obronę pomiędzy Gostynią, zachodnim skrajem lasu wyrskiego i jez. Wicie, z 7 i 8 kompanią strzelecką w I rzucie i 3 kompanią ckm i 9 kompanią strzelecką w odwodzie. O godz. 5.00 2 września przy silnym wsparciu artylerii, niemieckie oddziały 49 pp i 48 pp uderzyły na stanowiska III/73 pp i 2 kompanii ckm mjr. Stanisława Amona z 1 batalionu km „Mikołów”. Natarcia niemieckie były odpierane, a kontratak 7 kompanii strzeleckiej zdobył stanowiska wyjściowe batalionów niemieckich. 7 kompania poniosła straty w wysokości 50% stanów osobowych. W walce znalazł się cały III/73 pp, około południa na odcinku 8 kompanii do walki włączył się 54 pociąg pancerny „Groźny”. Po południu do walki w lesie wyrskim na odcinku od jez. Wicie do toru kolejowego Tychy-Kobiór, wprowadzono I batalion 73 pp. Kontratak 1 i 2 kompanii strzeleckich ze wsparciem 54 pociągu pancernego wyparł oddziały niemieckiego 48 pp z lasu wyrskiego. I/73 pp bronił wzg. 279,5 i miejscowość Żwaków. Wprowadzony do walki na prawym skrzydle 75 pułk piechoty dwoma batalionami II i III, wsparty dywizjonem III/23 pułku artylerii lekkiej i 54 pociągu panc. zmusił oddziały niemieckiej 28 Dywizji Piechoty do odwrotu[38].

II/73 pp na wieść o wyparciu części batalionu III/201 pułku piechoty z Wyr, na rozkaz płk. Stanisława Kalabińskiego przegrupował się na szosę Mikołów-Wyry. II batalion rozwinął się w obronie 5 kompanią w Groniu, a pozostałe kompanie na przedmieściu Mikołowa. Po godz.16.00 batalion przystąpił do natarcia z 4 i 5 kompaniami i plutonami ckm w I rzucie, a 6 kompanią w II rzucie natarcia. Na lewym skrzydle batalionu nacierała 52 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych i kompania kolarzy, na lewym doraźnie zebrane i dowodzone przez oficera operacyjnego 55 DP rez. kpt. dypl. Stanisława Czuprynę oddziały Straży Granicznej, powstańców śląskich i junaków PW. W rejonie wzgórza na wysokości folwarku Regielowiec, batalion znalazł się pod celnym ostrzałem niemieckiej artylerii, w trakcie zbliżania się nacierającego batalionu do Wyr, od odłamku artyleryjskiego, poległ jego dowódca ppłk Władysław Kiełbasa. II/73 pp i towarzyszące w natarciu pododdziały wdarły się do Wyr i niejednokrotnie w walce na bagnety i wręcz odbiły wieś. Z uwagi na ciemności wstrzymano pościg, a wieś została ostrzelana przez niemiecką artylerię. Poniesiono duże straty osobowe: poległo 88, rannych zostało ponad 100 żołnierzy[39]. Dowództwo nad II batalionem przejął por. Witold Gawdzik. W nocy 2/3 września batalion II/73 pp rozkazem dowództwa 55 DP rez. pomaszerował poprzez Piotrowice, Szopienice na Klimontów, gdzie dotarł 3 września wieczorem, a 4 września poprzez Szczakową, wieczorem dotarł do Tenczynka. 73 pp bez II/73 pp nocą 2/3 września wycofał się przez Murcki, na Brzezinkę i Mysłowice. Kolejnej nocy na Krzeszowice, Alwernię. Wieczorem zajął obronę w okolicach Libiąża, w trakcie marszu prowadzono potyczki z niemieckimi grupami dywersyjnymi. Dowódcą batalionu II/73 pp mianowano kpt. Aleksandra Kajetanowicza, 3 kompanii strzeleckiej por. Karola Rudzińskiego.

Walki i działania odwrotowe

Na tym terenie nastąpiła koncentracja macierzystej 23 DP[40]. Obrona pułku na odcinku Alwernia-Regulice prowadzona była przez wzmocnioną 3 kompanią strzelecką, wspartą baterią 4/23 pal. Ok. godz. 15.00 nastąpiło natarcie niemieckiej kompanii piechoty wspartej czołgami. Skuteczny ostrzał artylerii i ogień piechoty odrzucił niemieckie natarcie i zniszczył 4 niemieckie czołgi. Przebywający w obronie 73 pp, został oskrzydlony od strony Alwerni, wsparcia i pomocy udzieliła 6 samodzielna kompania km/11 pp „Niezdara” (batalion forteczny) mjr. Józefa Ćwiąkalskiego. W nocy z 4/5 września pułk wycofał do Krakowa zajmując; I batalionem Lasek Bielański, a II i III batalionami Przegorzały. 6 września nad ranem, pod osłoną 1 batalionu km „Mikołów”, poprzez Kraków, Czyżyny, Pleszów, Branice, zajął rejon Igołomia dowództwo pułku, pododdziały pułkowe i I batalionem. Rejon Pobiednik Wielkich i Stawów Błotnych zajął III batalion. Kościelniki zajął II batalion. Do wsparcia 73 pp został przydzielony dywizjon II/23 pal. Kolejny marsz, wykonał pułk 7 września, wzdłuż północnego brzegu Wisły, obsadzając rubież obrony popołudniem tego dnia. Dowództwo pułku z pododdziałami pułkowymi i II batalionem rejon Koszyc, I batalion w Sędziszowicach, a w Piotrowicach III batalion[41].

Dalszym forsownym marszem 8 września, idzie poprzez Nowy Korczyn, Grotniki Małe i po krótkim odpoczynku, nocą 8/9 września maszeruje do Pacanowa, który osiąga o świcie. Pacanów obsadza batalion I/73 pp, I batalion marszowy 73 kpt. Mieczysława Malaka oraz dowództwa 73 pp, 23 DP, rejon Sroczkowa obsadziły II i III bataliony pułku i artyleria. Na Sroczków od strony Oleśnicy, w momencie obsadzania wsi przez bataliony II/73 pp i III/73 pp, uderzyła niemiecka piechota zmotoryzowana ze wsparciem artylerii. Towarzyszące jej czołgi ominęły obronę II i III batalionów i udały się w kierunku Pacanowa. Oba bataliony w Sroczkowie rozwinęły się do walki i odparły niemieckie uderzenie. Pacanów i sąsiednie wsie, zostały równocześnie zaatakowane, przez niemieckie lotnictwo. Natarcie na Pacanów wywołało początkowo zamieszanie, lecz po jego opanowaniu bataliony 73 pp, plutony i kompanie pułkowe, a także 52 skczr., 23 bateria plot., kompania sztabowa i kompania łączności, natarcie niemieckie powstrzymały. Niszcząc przy tym 6 niemieckich czołgów. Obrona 73 pp i pododdziałów dywizyjnych w Sroczkowie i Pacanowie, odparła 2 bataliony niemieckiej piechoty zmot., batalion czołgów i dywizjon artylerii zmot. W godzinach popołudniowych obronę pułku wsparł III/23 pal, który ogniem swoich haubic ostrzeliwał cele na przedpolu obrony pułku. W boju tym, poległo 12 żołnierzy pułku, a 20 zostało rannych[42].

Ok. godz. 21.00, 73 pp rozpoczął marsz spod Pacanowa przez Sroczków, Beszowa, Połaniec docierając rano 10 września, do rzeki Czarna. Pułk zajął obronę w rejonie Tursko Małe. Następnie miał osłonić odmarsz 23 DP na przeprawę przez Wisłę w Baranowie. Po zmianie rozkazów,11 września miał zająć obronę na rubieży Świniary-Łoniów. III/73 pp las od strony szosy Zawidza-Łoniów oraz wieś Łoniów. II/73 pp częścią sił zabezpieczał Jasienicę, część batalionu w odwodzie. Bateria 5/23 pal wraz z kompanią ppanc. 73 pp, jako obrona przeciwpancerna w szeregach piechoty. III/23 pal jako artyleria bezpośredniego wsparcia. I/73 pp stanowił odwód 23 DP. Obronę przedmościa pod Osiekiem i Baranowem, głównie prowadziła 55 DP rez. wraz z Grupą Forteczną Obszaru Warownego. Na odcinek broniony przez 6 kompanię strzelecką 73 pułku w Świniarach uderzyła niemiecka piechota. 6 kompania utrzymała swoją pozycję za cenę 12 poległych, w tym dowódcy por. Tadeusza Kozłowskiego oraz 19 rannych. Po zapadnięciu zmroku 73 pp, przeprawił się przez Wisłę, po moście pod Osiekiem i pomaszerował do miejscowości Cygany[43]. Nocą 12/13 września pułk podjął marsz, ku przeprawom na rzece San, poprzez Krawce i Stalową Wolę. Marsz zakończono w południe 13 września. Z uwagi na sforsowanie Sanu, przez oddziały niemieckiej 8 DP w rejonie Ulowa i Zarzecza, ze składu 23 DP zostały wyznaczone bataliony: III/73 pp i I/11 pułku piechoty ze wsparciem III/23 pal. Batalion III/73 pp wyparł piechotę niemiecką za San pod Zarzeczem.

Boje na terenie Lubelszczyzny

W nocy 14/15 września, 73 pp maszerował za 75 pp w kolumnie północnej dywizji, jako jej straż tylna, po trasie Majdan Golczański, Huta Krzeszowska, Ciosmy. W rejonie Huty Krzeszowskiej, batalion II/73 prowadził na rozkaz dowódcy 23 DP płk. dypl. Władysława Powierzy, rozpoznanie źródeł napadu ogniowego na kolumnę dywizji, w trakcie rozpoznania 15 września, stoczył dwie walki o wsie; Momoty Dolne i Maziarnia. Następnego dnia w południe dotarł do Biłgoraja. Następnie II/73 pp, wraz III/11 pp uderzył na południową część miasta, obsadzoną przez oddział niemiecki. Po początkowym sukcesie natarcie załamało się, dopiero przy wydatnym wsparciu artylerii uzyskano sukces, a oddział niemiecki wycofał się. Równolegle 73 pułk piechoty natknął się w Banachach na obsadę niemiecką, natychmiastowe natarcie na wieś, wyparło oddział niemiecki do pobliskiego lasu. I batalion został skierowany do wsi Wola na przedmieściu Biłgoraja. Banachy zostały ostrzelane przez niemiecką artylerię, dowództwo pułku, pododdziały pułkowe i III batalion podjęły marsz w kierunku Biłgoraja. W trakcie marszu natknięto się na obronę niemiecką, na którą wykonał natarcie III/73 pp, w trakcie walki poległ mjr Władysław Nowożeniuk. Dowództwo batalionu objął kpt. Franciszek Wiatr. Tego dnia poległo ponad 70 żołnierzy pułku, a do 200 było rannych[44]. Po ominięciu dalszych pozycji niemieckich pod Solą (województwo lubelskie) o godz. 10.00 16 września pułk wkroczył w całości do Biłgoraja. Skąd wraz z baterią 3/23 pal został skierowany do wsi Wola Duża, jako odwód 23 DP. W południe 17 września 73 pp doszedł do Zwierzyńca. Skąd o świcie 18 września pułk wymaszerował. W Zwierzyńcu do godz. 8.00 pozostał II/73 pp, oczekując bezskutecznie, na zluzowanie przez oddziały Grupy „Sandomierz”[45]. 73 pp maszerował trasą w kierunku Krasnobrodu i w rejonie Podklasztor, Zielone dołączył tu, do pułku II batalion, który w rejonie Obroczy miał być ostrzeliwany przez niemiecką artylerię i broń maszynową[46].

Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim

Bitwę o Tomaszów Lubelski miało poprzedzić wstępne natarcie 73 pp na Szarowolę. O godz. 12.00 19 września 73 pułk piechoty przy wsparciu bezpośrednim dywizjonu III/23 pal, prowadził natarcie na Szarowolę, wzg.318 i las Dąbrowa na północny wschód od Tomaszowa Lubelskiego. Do wieczora 19 września 73 pp osiągnął wszystkie przedmioty natarcia, uzyskując podstawę wyjściową do dalszego natarcia na miasto. Po uporządkowaniu szyków, wydaniu gorącego posiłku i chwilowym odpoczynku, podjęto dalsze działania. O północy rozwinięty pułku doszedł do szosy Zamość-Tomaszów Lub. mając na lewym skrzydle Batalion I, w centrum II batalion i na prawym skrzydle III batalion. W lesie na rozwidleniu dróg, 5 km od Tomaszowa zajął pozycje I batalion marszowy. Artyleria nie dotarła na czas, aby wesprzeć natarcie pułku. Ok. godz. 2.00 20 września czołowe kompanie pułku, zostały oświetlone reflektorami i ostrzelane przez niemiecką artylerię i broń maszynową. Podpalone w wyniku ostrzału zabudowania dodatkowo oświetliły teren natarcia 73 pp. Natarcie 11 pp i 73 pułku zostało zatrzymane, I batalion który dotarł najbliżej miasta do rana bez wsparcia artylerii poniósł największe straty osobowe, poległ między innymi jego dowódca mjr Stanisław Woźniakowski[47].

Z uwagi na sukces 75 pp, który zbliżył się do przedmiotu natarcia. O godz. 8.00 73 pp siłami II i III batalionu uderzył w kierunku Tomaszowa Lub., ze wsparciem baterii 9/23 pal. Natarcie pułku początkowo posuwało się powoli ku miastu, lecz pomiędzy godz. 9.30-10.00 w ugrupowanie II batalionu, batalionu marszowego i 7 kompanii wdarły się niemieckie czołgi. Do późnych godzin popołudniowych oba bataliony i 7 kompania walczyły w lesie. III batalion bez 7 kompanii, prowadził natarcie na Tomaszów przez otwarty teren, gdy na jego tyłach pojawiły się niemieckie oddziały z bronią maszynową, a od Tomaszowa atakowały czołgi niemieckie, batalion wpadł w pułapkę i trafił do niewoli. Wobec rozbicia części batalionów i krwawej walki pozostałych, na rozkaz gen. dyw. Tadeusza Piskora, dowódcy połączonych Armii „Lublin” i ”Armii „Kraków” zdecydowano się złożyć broń. Część grup żołnierzy próbowała wydostać się z okrążenia, lecz w następnych dniach dostali się do niewoli. Straty 73 pp w dniach 19-20 września, to ok. 300 poległych i rannych żołnierzy pułku[48].

W trakcie walk polegli wszyscy trzej dowódcy batalionów – mjr Woźniakowski, ppłk Kiełbasa i mjr Nowożeniuk. Dowódca pułku, ppłk Sosialuk, został rozstrzelany 2 VII 1940 po haniebnym „wyroku” nazistowskiego „sądu specjalnego” – Sondergerichtu [49]. Wielu oficerów i żołnierzy katowickiego pułku, którzy uniknęli niewoli, kontynuowało walkę w organizacjach podziemnych oraz w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.

IV batalion km spec./73 pp (batalion km spec nr II)

Sformowanie, strukturę organizacyjną, mobilizację i szlak bojowy opisano w artykule Grupa Forteczna Obszaru Warownego „Śląsk”.

Bataliony marszowe

W trakcie mobilizacji alarmowej z uwagi na wysokie stawiennictwo rezerwistów część z nadwyżek skierowano do Kadry Zapasowej Piechoty Oświęcim I. Z chwilą ogłoszenia mobilizacji powszechnej do kadry w Oświęcimiu, napłynęli dalsi żołnierze rezerwy, więc z uwagi na duże zasoby osobowe i w miarę posiadania wyposażenia i broni zmobilizowano do dnia 1 września całkowicie I batalion marszowy 73 pp i spośród dalszych rezerwistów sformowano zaimprowizowany II batalion marszowy 73 pp.

2 września I batalion marszowy dowodzony przez kpt. Mieczysława Malaka, został wsparty dywizyjną samodzielną kompanią km i br. tow. Razem obsadzili pozycje obronne w rejonie Bojszowy na rzece Gostynce. Zadaniem batalionu było zamknięcie drogi oddziałom niemieckim przemieszczających się z rejonu Pszczyny w kierunku Przemszy. Z uwagi na zmianę kierunku niemieckiego ataku do styczności bojowej nie doszło. Od tego dnia kompania wchodziła na stałe w skład batalionu kpt. Malaka[50][40][51]. Batalion marszowy kpt. Mieczysława Malaka, wchodził w skład 23 DP stanowił jej oddział odwodowy lub przydzielany do macierzystego 73 pp walczył w jego składzie. W walkach w Pacanowie 9 września bronił miasta w składzie 73 pp. W trakcie bitwy pod Tomaszowem Lubelskim w składzie pułku walczył w dniach 19-20 września i wraz z nim skapitulował[52]. II batalion marszowy pod dowództwem kpt. rez. Teofila Morelowskiego po sformowaniu i wycofaniu się ze Śląska w rejonie Krakowa prawdopodobnie uzupełnił skład osobowy 73 pp. Bliższych informacji brak[53].

Obsada dowódcza II batalionu marszowego[54]

  • Dowódca batalionu - kpt. rez. Teofil Morelowski
  • adiutant batalionu - ppor. rez. Adam Kreyza
  • dowódca 1 kompanii - ppor. rez. W. Markiefka
  • dowódca 2 kompanii - ppor. Antoni Leśniowski
  • dowódca 3 kompanii - kpt. Julian Lutkowski.


Oddział Zbierania Nadwyżek 73 pp

Nadwyżki osobowe, uzbrojenia i sprzętu po zakończeniu mobilizacji alarmowej, zostały początkowo przekazane przez 73 pp do Kadry Zapasowej Piechoty Oświęcim I. W KZP Oświęcim I, zmobilizowano bataliony i pododdziały przewidziane planem mobilizacyjnym. Pozostałe nadwyżki weszły w skład Ośrodka Zapasowego 23 DP organizowanego przez ppłk. Henryka Kowalówkę z 73 pp, który mobilizowany był przez Kadrę Zapasową Piechoty w Tarnowie. Wraz z Ośrodkiem dzieliły dalsze jego losy.

Kawalerowie Virtuti Militari

11 listopada 1966 w Londynie gen. broni Władysław Anders nadał sztandarowi 73 pp Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[55]. Sztandaru nie można było udekorować ponieważ leżał przysypany ziemią[56]. Uroczystość dekoracji sztandaru miała miejsce w dniach 8 i 9 października 1994 na terenie dawnych koszar pułku w Katowicach. Aktu dekoracji dokonał mjr dypl. Zbigniew Bachurzewski, któremu asystował ppor. w st. spocz. Edward Cebulski[57].

Za udział w kampanii wrześniowej oficerom i żołnierzom 73 pp przyznano 61 Krzyży Orderu Virtuti Militari oraz 42 Krzyże Walecznych.

W 1967 Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari odznaczony został plut. pchor. rez. Edward Cebulski[56].


Mapy walk pułku

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[58]
Stanowisko etatoweStopień, imię i nazwiskoUwagi
Dowództwo, organa kwatermistrzowskie jednostek pozabatalionowych i kompania gospodarcza
dowódca pułkuppłk piech. Piotr SosialukSZP / ZWZ, †2 VII 1940
I adiutantkpt. piech. Zygmunt Strękowskiniemiecka niewola (Oflag VII A Murnau)[59]
II adiutantpor. piech. Alfred Stefan Jüttner[i]
oficer informacyjnyppor. rez. Stanisław Wnęk
oficer łącznościpor. piech. Alojzy Piotr Babiński†1940 Charków[63]
kwatermistrzkpt. piech. Jan Horzemski[j]
naczelny lekarz pułkupor. lek. Zygmunt Kwieciński
kapelankpl. ks. Karol Brzoza
płatnikkpt. int. Marian Józef Michał Antosiewicz
oficer żywnościowy
dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowypor. Mikołaj Meinhardt-Tański
I batalion
dowódca batalionumjr Stanisław Woźniakowski†20 IX 1939
adiutantppor. rez. Bolesław Malicki
dowódca plutonu łącznościpor. rez. Józef Karnawski
dowódca 1 kompanii strzeleckiejkpt. Zygmunt Krasnopolski
dowódca 2 kompanii strzeleckiejpor. Stanisław Strzałkowski
dowódca 3 kompanii strzeleckiejkpt. Aleksander Kajetanowicz (do 4 IX 1939)

por. Karol Rudziński[64]

dowódca 1 kompanii ckmpor. Stefan Klimas

ppor. Stanisław Weiss

II batalion
dowódca batalionuppłk Władysław Kiełbasa †2 IX 1939

por. Witold Gawdzik (od 2 IX 1939)[65]

kpt. Aleksander Kajetanowicz (od 4 IX 1939)[65]

adiutantpor. Witold Gawdzik
dowódca plutonu łącznościppor. Wacław Kulig
dowódca 4 kompaniipor. rez. Stefan Dębski
dowódca 5 kompaniipor. Jan Drewicz
dowódca 6 kompaniipor. Tadeusz Kozłowski
dowódca 2 kompanii ckmkpt. Roman Bielawski

por. Witold Gawdzik

III batalion
dowódca batalionumjr Władysław Nowożeniuk

kpt. Franciszek Wiatr (od 16 IX 1939)[66]

†16 IX 1939
adiutantppor. rez. Stefan Cholewa
dowódca plutonu łącznościppor. rez. Antoni Leśniowski
dowódca 7 kompanii strzeleckiejpor. Aleksander Zając

ppor. rez. Antoni Waligóra (od 2 IX 1939)

por. rez. Bolesław Surówka (od 5 IX)[67]

dowódca 8 kompanii strzeleckiejkpt. Franciszek Wiatr
dowódca 9 kompanii strzeleckiejpor. Zenobiusz Kubik
dowódca 3 kompanii ckmpor. Konstanty Jabłoński
I batalion marszowy[54]
dowódca batalionukpt. Mieczysław Malak
adiutant batalionu
dowódca plutonu łączności
dowódca 1(13) kompanii strzeleckiejpor. Jan Domagała
dowódca 2(14) kompanii strzeleckiejppor. Eugeniusz Liszkowski
dowódca 3(15) kompanii strzeleckiejppor. Henryk Krusz (?)
dowódca kompanii ckm i br.tow.kpt. Juliusz Sułkowski
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadupor. Alfred Jelonkiewicz
dowódca kompanii przeciwpancernejkpt. Bonifacy Waligórski
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. Eligiusz Starża-Majewski
dowódca plutonu łącznościpor. Alojzy Babiński
dowódca plutonu pionierówpor. Feliks Kisiel[68]
dowódca plutonu pgaz.sierż. Stanisław Guja

Symbole pułku

Sztandar 73 pp przed konserwacją
Sztandar

4 stycznia 1922 roku, w Kępnie, gen. Kazimierz Raszewski wręczył dowódcy pułku sztandar ufundowany przez społeczeństwo Kępna i powiatu kępińskiego[2]. Na sztandarze wyhaftowany jest napis „powiat Kępiński” i herb Kępna. W dolnych rogach widnieją daty powstania pułku i wręczenia sztandaru[69].

Podczas kapitulacji sztandar został zakopany przez plut. pchor. rez. Edwarda Cebulskiego i sierż. Feliksa Niedbała na wzgórzu znajdującym się na skraju wsi Zielone, w pobliżu szkoły zamienionej na szpital polowy[70][2]. W 1993 pracownicy Muzeum w Biłgoraju, Tomasz Bordzeń i Grzegorz Skromak, odnależli sztandar pułku[56]. Oryginalny sztandar znajduje się w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju, natomiast jego kopia w Muzeum Śląskim w Katowicach[71].

Żołnierz 73 pp z widoczną odznaką pułku oraz oznaczeniem na pagonie (1939r.)
Odznaka pamiątkowa

27 października 1925 roku Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Władysław Sikorski zatwierdził wzór odznaki pamiątkowej 73 Pułku Piechoty[72]. Odznaka o wymiarach 47x33 mm ma kształt orła piastów śląskich z półksiężycem na piersi, trzymającego w szponach numer „73”, oparty w tle na skrzyżowanych młotkach, otoczony jest owalnym wieńcem laurowym. Nad orłem otwarta złota korona królewska, zamyka wieniec u góry. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w srebrze. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy[28].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku[69]
Zastępcy dowódcy pułku
II zastępca (kwatermistrz)

Żołnierze 73 pułku piechoty - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[88] oraz Muzeum Katyńskie[89][l][m].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Blacha Wilhelmppor. rez.nauczycielszkoła w SzopienicachKatyń
Brachaczek Rudolfkpt. rez.handlowiecBank GK w KatowicachKatyń
Brzozowski Zbigniewppor. rez.prawnikOkr. Dyrekcja PKP w KatowicachKatyń
Chlebny Wincentyppor. rez.Katyń
Dyjas Augustynppor. rez.urzędnikUrząd Skarbowy w Mysłowicach?Katyń
Garstka Henrykppor. rez.nauczycielszkoła powszechna w SosnowcuKatyń
Juszkiewicz Karolppor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna w KleszczowieKatyń
Kosterski Bolesław[92]por. lekarzżołnierz zawodowyKatyń
Kuc Stanisławppor. rez.Kier. Robót Fortyf. nr 13 w KostopoluKatyń
Łach Antoni Stanisławppor. rez.urzędnikUrząd Gminy w MogileKatyń
Machil Ryszardppor. rez.urzędnikPZU w KatowicachKatyń
Majchrzak Tadeuszppor. rez.spedytorkopalnia „Piast”-LędzinyKatyń
Podkowa Jerzyppor. rez.Katyń
Roguszczak Józefppor. rez.prawnik, drKatyń
Spychalski Henrykppor. rez.prawnikRybnickie Gwarectwo WęgloweKatyń
Stępel Janpor. rez.nauczycielkier. szkoły w ŁagiewnikachKatyń
Szczerczak Zbigniewppor. rez.nauczycielszkoła w MichałkowicachKatyń
Śmiałek Stanisławppor. rez.Katyń
Tabaka Franciszek[93]por.żołnierz zawodowyKatyń
Wilczyński Henrykppor. rez.nauczyciel, mgrWojewódzkie Zw. Zaw. w KatowicachKatyń
Wojciechowski Józefppor. rez.prawnikred. nacz. „Polski Zachodniej”Katyń
Wretowski Janppor. rez.absolwent SGHKatyń
Babiński Alojzyporucznikżołnierz zawodowyCharków
Fleischer Janpodporucznik rezerwynauczycielCharków
Gorywoda Józefpodporucznik rezerwynauczycielCharków
Molin Janpodporucznik rezerwynauczycielCharków
Nowak Wiktorporucznik rezerwyCharków
Pietrzyk Stanisławpodporucznik rezerwysztygarkopalniaCharków
Pindur Pawełpodporucznik rezerwynauczycielszkoła powszechna w ChorzowieCharków
Piwowar Lech Józefporucznik rezerwypublicystaCharków
Płoski Stefanpodporucznik rezerwyziemianinwł. majątku StociunyCharków
Siemiatycki Stanisławkapitanżołnierz zawodowy(e)Charków
Sobik Nikodemkapitan rezerwyprzedsiębiorcapracował w RybnikuCharków
Spolski Kazimierzporucznik rezerwyprawnik, dr prawCharków
Zehngut Henrykpodporucznik rezerwytechnik włókiennictwaCharków
Kowalski Teodozjuszkapitanżołnierz zawodowydowódca 6/73 ppULK
Nowak Piotrstrażnik więziennywięzienie w KrakowieKalinin

Uwagi

  1. Obsada personalna 1 batalionu garnizonowego[6].
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[34].
  3. Por. Alfred Bogusław Jelonkiewicz był jednocześnie dowódcą oddziału zwiadu.
  4. Był bratem Pawła.
  5. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  6. Kpt. adm. (piech.) Stanisław Hilary Jasiński był jednocześnie dowódcą Batalionu ON „Katowice”.
  7. Kpt. Mieczysław Karol Olszewski był jednocześnie dowódcą 1 kompanii ON „Katowice” Batalionu ON „Katowice”.
  8. Kpt. Paweł Blew (brat Maksymiliana) był jednocześnie dowódcą 2 kompanii ON „Mysłowice” batalionu ON „Katowice”.
  9. por. piech. Alfred Stefan Jüttner ur. 28 listopada 1907 w Oświęcimiu, w rodzinie Maksymiliana i Anny. 7 sierpnia 1932 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1932 i 147. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a minister spraw wojskowych wcielił do 73 pp[60]. 1 marca 1935 został mianowany porucznikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 146. lokatą w korpusie oficerów piechoty[61]. W marcu 1939 był odkomenderowany na kurs[62]. W 1947 został członkiem PPR, a 15 grudnia 1948 członkiem PZPR. W 1951 został wykluczony z szeregów partii. W 1957 był członkiem Egzekutywy Komitetu Powiatowego PZPR w Oświęcimiu. W latach 1947–1961 był poddany kontroli operacyjnej przez funkcjonariuszy Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie, jako były oficer Wojska Polskiego sprzed 1939 r. i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (sygn. IPN Kr 010/8449).
  10. Kpt. piech. Jan Janusz Horzemski (ur. 25 listopada 1898 we Lwowie) był odznaczony Krzyżem Walecznych.
  11. Pułkownik Anatol Laudański zmarł w styczniu 1936 roku w Katowicach. W ewidencji wojskowej figurował pod nazwiskiem „Laudański” bez przydomka „Stegwiłł”.
  12. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[90].
  13. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[91].

Przypisy

  1. Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 16 z 19 maja 1927 roku.
  2. a b c d Satora 1990 ↓, s. 137.
  3. Przyjemski 1929 ↓, s. 3–5.
  4. Przyjemski 1929 ↓, s. 5–6.
  5. Szostek 2002 ↓, s. 3.
  6. a b c d e f g Szostek 2002 ↓, s. 4.
  7. Przyjemski 1929 ↓, s. 8.
  8. a b Przyjemski 1929 ↓, s. 9.
  9. Przyjemski 1929 ↓, s. 5.
  10. Przyjemski 1929 ↓, s. 10.
  11. Przyjemski 1929 ↓, s. 10–11.
  12. Przyjemski 1929 ↓, s. 11.
  13. a b c Szostek 2002 ↓, s. 5.
  14. Przyjemski 1929 ↓, s. 12.
  15. Przyjemski 1929 ↓, s. 13.
  16. Szostek 2002 ↓, s. 5–6.
  17. Przyjemski 1929 ↓, s. 15.
  18. a b c Szostek 2002 ↓, s. 6.
  19. Przyjemski 1929 ↓, s. 19.
  20. Szostek 2002 ↓, s. 6–7.
  21. a b c d Szostek 2002 ↓, s. 7.
  22. Przyjemski 1929 ↓, s. 23.
  23. Przyjemski 1929 ↓, s. 24.
  24. Przyjemski 1929 ↓, s. 26.
  25. Szostek 2002 ↓, s. 8.
  26. Przyjemski 1929 ↓, s. 30.
  27. Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 52.
  28. a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 119.
  29. Szostek 2002 ↓, s. 12.
  30. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 87, 227.
  31. Jagiełło 2007 ↓, s. 63–65.
  32. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CVII-CVIII, CXI.
  33. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 634–635, 681.
  34. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  35. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 662.
  36. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 129.
  37. Szostek 2002 ↓, s. 17-18.
  38. Szostek 2002 ↓, s. 19-22.
  39. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 137-141.
  40. a b Szostek 2002 ↓, s. 22.
  41. Szostek 2002 ↓, s. 23.
  42. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 147-149.
  43. Szostek 2002 ↓, s. 24.
  44. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 153-158.
  45. Szostek 2002 ↓, s. 25-26.
  46. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 159.
  47. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 160-168.
  48. Szostek 2002 ↓, s. 25-29.
  49. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 172.
  50. Dymek 2013 ↓, s. 488.
  51. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 141.
  52. Dymek 2013 ↓, s. 489,493-494.
  53. Dymek 2013 ↓, s. 498.
  54. a b Dymek 2013 ↓, s. 503.
  55. Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77.
  56. a b c Cebulski 1996 ↓, s. 360.
  57. Cebulski 1996 ↓, s. 361.
  58. Szostek 2002 ↓, s. 45-47.
  59. Straty ↓.
  60. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 15 sierpnia 1932, s. 344, 352, 358.
  61. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 4 marca 1935, s. 12.
  62. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 75, 635.
  63. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 10.
  64. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 178.
  65. a b Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 179.
  66. Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 158.
  67. Surówka 1980 ↓, s. 187-188.
  68. Cebulski 1996 ↓, s. 357.
  69. a b Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  70. Cebulski 1996 ↓, s. 359.
  71. Historia GO Śląsk. goslask.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-09)]..
  72. Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 35 z 27.10.1925 r., poz. 352.
  73. Rozkaz Nr 15 Dowództwa Frontu Wielkopolskiego z dnia 11 lutego 1920 roku, Dział II Personalny, § 13.
  74. Rozkaz Nr 13 Dowództwa Frontu Wielkopolskiego z dnia 4 lutego 1920 roku, Dział II Personalny, § 19 i rozkaz Nr 21 Dowództwa Frontu Wielkopolskiego z dnia 29 lutego 1920 roku, Dział II Personalny, § 11.
  75. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 9 marca 1923 roku, s. 177.
  76. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 106 z 15 października 1925 roku, s. 570.
  77. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 97.
  78. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 98.
  79. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 218.
  80. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
  81. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 51, 54.
  82. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  83. Nowi dowódcy i zastępcy dowódców pułków. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 155 z 11 lipca 1935. 
  84. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 18 lutego 1922 roku, s. 122.
  85. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 233.
  86. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 109.
  87. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 18 kwietnia 1935 roku, s. 43.
  88. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  89. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  90. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  91. Wyrwa 2015 ↓.
  92. Księgi Cmentarne – wpis 1711.
  93. Księgi Cmentarne – wpis 3792.

Bibliografia

  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-10-10].
  • Edward Cebulski. Losy sztandaru 73 pułku piechoty. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (158), 1996. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
  • Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
  • Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
  • Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
  • Tadeusz Przyjemski: Zarys historji wojennej 73-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Leszek Szostek: 73 pułk piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2002, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 116. ISBN 83-88773-06-2.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
  • Władysław Steblik: Armia „Kraków”, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989
  • Karol Rudziński. Wspomnienia dowódcy kompanii 73 pp z walk we wrześniu 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4, s. 179–192, 1984. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jan Przemsza-Zieliński: Księga wrześniowej chwały pułków śląskich Tom I. Katowice: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. ISBN 83-03-02883-9.
  • Przemysław Dymek: Księga wrześniowych walk pułków wielkopolskich, tom 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. ISBN 978-83-7889-002-7.
  • Arkadiusz Dominiec, Marcin Bojdoł, Piotr Skupień: 23 Górnośląska Dywizja Piechoty. Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939 tom 23. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2018. ISBN 978-83-7945-615-4.
  • Bolesław Surówka: Było minęło. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1980. ISBN 83-216-0063-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Powitanie w Katowicach 23 DP powracającej z manewrów - defiluje 73 pp NAC 1-W-974-3.jpg
Powitanie w Katowicach 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty powracającej z manewrów. 73 pułk piechoty defiluje na ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-974-3
Augustyn Lis (August Liss) 1939 colorized.jpg
Autor: Pierniktorunski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Koloryzowana fotografia Ślązaka, Augustyna Lisa z Kochłowic, powołanego do Wojska Polskiego w 1939r. Żołnierz należał do 5 Kompanii Karabinów Maszynowych w ramach IV Batalionu 73 Pułku Piechoty.
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
Bitwa tomaszow lub 1.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim "Pierwsza" - położenie oddziałów 17-18.09.1039
Żołnierze 73 pp na tle kopca na Sowińcu z urną z ziemią z bitwy pod Indurą NAC 1-W-1296-4.jpg
Delegacja 73 pułku piechoty w Krakowie. Żołnierze na tle kopca na Sowińcu trzymają urnę z ziemią z bitwy pod Indurą; Kraków 1935. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1296-4
Bitwa dryhucze 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Dryhuczami 4 - 5 lipca 1920
Urna z ziemią z bitwy pod Indurą - delegacja 73 pp w Krakowie NAC 1-W-1296-3.jpg
Delegacja 73 pułku piechoty w Krakowie. Urna z ziemią z bitwy pod Indurą, w której brał udział 73 pułk piechoty, przyniesiona przez żołnierzy na Sowiniec; Kraków 1935. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1296-3
Armia krakow 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Kraków" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939 (o świcie)
Uroczystości 3 Maja w Katowicach 1935 - kompania honorowa 73 pp NAC 1-P-2889-3.jpg
Uroczystości 3 Maja w Katowicach w 1935 r. Kompania honorowa 73 Pułku Piechoty garnizonu Katowice i organizacje szkolne podczas nabożeństwa. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-P-2889-3
Ppłk Piotr Sosialuk wręcza żołnierzowi 73 pp karabin Mauser 7,92 mm wz. 98 NAC 1-W-2239-1.jpg
X-lecie Związku Strzeleckiego w Katowicach. Podpułkownik WP Piotr Sosialuk wręcza żołnierzowi 73 Pułku Piechoty karabin Mauser 7,92 mm wz. 98, udekorowany wstążkami w barwach narodowych. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-2239-1
Sztandar 73 Pułku Piechoty rewers.jpg
Autor: American1990, Licencja: CC BY 3.0
Sztandar 73 Pułku Piechoty (rewers przed konserwacją)autor: Piotr Sworzeń. Wszelkie prawa do rozpowszechniania zdjęcia zastrzeżone.
23 DP w 1938.jpg
23 DP w 1938
Bitwa jazno 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Natarcie na Jazno 18 czerwca 1920
Święto Niepodległości w Katowicach - 73 pp podczas defilady NAC 1-P-2979.jpg
Defilada podczas obchodów Święta Niepodległości w Katowicach. 73 Pułk Piechoty podczas defilady. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-P-2979