74 Górnośląski Pułk Piechoty

74 Górnośląski Pułk Piechoty (74 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Pułk sformowany został w strukturach Wojsk Wielkopolskich w 1919 roku. W okresie pokoju stacjonował w Lublińcu. W kampanii wrześniowej walczył w składzie 7 Dywizji Piechoty.

Formowanie i zmiany organizacyjne

2 października 1919 roku z połączenia II, III i IV batalionów Obrony Krajowej zorganizowany został 1 pułk Obrony Krajowej. Na stanowisko dowódcy pułku został wyznaczony porucznik Antoni Nieborak. Dowództwo pułku ulokowano w Pniewach. IV batalion OK został przemianowany na I batalion. Pozostałe bataliony zachowały, w ramach pułku, dotychczasową numerację. W celu uzupełnienia stanów osobowych pułku, wcielono w jego skład również VI i VIII batalion Obrony Krajowej. Następnie włączono w skład pułku V batalion 1 pułku rezerwowego, zorganizowany w Rakoniewicach przez porucznika Jana Wagnera. Batalion ten został przemianowany na IV batalion 1 pułku Obrony Krajowej^[1].

Na podstawie rozkazu dziennego nr 86 Dowództwa Grupy Zachodniej Frontu Wielkopolskiego z 1 stycznia 1920 roku oddział przemianowany został na 2 pułk rezerwowy^[1].

Na podstawie rozkazu nr 111 Dowództwa Grupy Zachodniej Frontu Wielkopolskiego z 26 stycznia 1920 roku jednostka przemianowana została na 159 pułk piechoty wielkopolskiej. W trzeciej dekadzie lutego Grupa Zachodnia Frontu Wielkopolskiego, w skład której wchodził pułk, została przeformowana w VII Brygadę Rezerwową^[2].

5 marca 1921 roku 159 pułk piechoty wielkopolskiej został przemianowany na 74 pułk piechoty^[3].

Pułk w walce o granice

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

7 DP w 1938

Przekazanie sztandaru 74 pp ufundowanego przez społeczeństwo miasta Lublińca; 1938

74 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IV^[5] w garnizonie Lubliniec^[6] (batalion zapasowy w Piotrkowie). Wchodził w skład 7 Dywizji Piechoty^[7].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 2 października, jako datę święta pułkowego^[8]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę połączenia II, III i IV batalionów Obrony Krajowej w 1 pułk Obrony Krajowej, w 1919 roku^[1].

29 października 1929 roku Minister Spraw Wojskowych nadał oddziałowi nazwę „74 Górnośląski Pułk Piechoty” oraz przyznał jego żołnierzom prawo noszenia na łapkach kurtek i płaszczy oznak orła śląskiego. Nowa nazwa jednostki nie obowiązywała w korespondencji służbowej kierowanej do pułku przez władze wyższe oraz organizacji pokojowej wojska i planach mobilizacyjnych^[9]

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 74 pułk piechoty zaliczony został do typu II pułków piechoty (tzw. wzmocnionych). W każdym roku otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku „normalnego” (typ I) o ok. 400-700 żołnierzy^[10].

Kampania wrześniowa

Pułk walczył w składzie 7DP

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku walczył w składzie macierzystej dywizji, wchodzącej w skład Armii „Kraków”^[7].

Symbole pułku

Sztandar

14 maja 1922 roku, w Biedrusku, marszałek Polski Józef Piłsudski wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo miasta Lubliniec^[15].

Odznaka pamiątkowa

6 września 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 74 Pułku Piechoty^[16]. Odznaka o wymiarach 41x41 mm ma kształt zbliżony do Krzyża Walecznych, którego ramiona są emaliowane w kolorze białym z mosiężnym obramowaniem. Na środku krzyża, na okrągłej złotej tarczy czarny orzeł dolnośląski mający na piersi złoty półksiężyc w środku i koniczynki na końcach. Na ramionach krzyża wpisano inicjały pułku „74 P.P.” oraz daty najważniejszych bitew „3.VI.1920” i „6.VIII.1929”. Odznaka oficerska, jednoczęściowa, wykonana w srebrze. Autorem projektu odznaki był Jan Małeta, a wykonawcą Adam Nagaiski z Warszawy^[6].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku^[17]

• por. / kpt. Antoni Nieborak (2 X 1919 - 21 VII 1920)
• por. Walenty Peszek (p.o. 21 VII - 4 VIII 1920)
• mjr / płk piech. Maksymilian Marszałek (21 X 1920 - 1 VI 1932 → komendant miasta Brześć^[18])
• ppłk / płk piech. Wacław Wilniewczyc (18 VI 1932^[18] - 4 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• mjr piech. Adolf Jeż (od 18 II 1922^[19])
• mjr / ppłk piech. Julian Janowski (VIII 1922 - 21 I 1930 → dowódca 5 pspodh)
• ppłk dypl. piech. Józef Gruszka (od 21 I 1930 - XII 1934 → dowódca 39 pp)
• ppłk piech. Mieczysław Feliks Janowski (od X 1936)
• ppłk piech. Stanisław Wilimowski (do 4 IX 1939)

II zastępcy dowódcy pułku - kwatermistrzowie

• mjr piech. Józef Adolf Pelc (do VIII 1939 → dowódca I baonu)

Żołnierze 74 pułku piechoty - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[20] oraz Muzeum Katyńskie^[21][d][e].

Upamiętnienie

• 

  Pomnik w Lublińcu

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-10-10].
• Antoni Paweł Bożejko: Zarys historji wojennej 74-go górnośląskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Przemysław Dymek "74 Górnośląski pułk piechoty", Wyd. "Ajaks", Pruszków, 2014. ISBN 978-83-62046-57-7
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Adam Kurus: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 7 Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.