75 Pułk Piechoty (II RP)

75 Pułk Piechoty
Bytomski pułk strzelców
167 pułk piechoty
Ilustracja
Odznaka 75 Pułku Piechoty
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

2 czerwca

Nadanie sztandaru

14 maja 1922

Rodowód

Bytomski pułk strzelców
167 pułk piechoty

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Filipowem (4-5 VII 1920)
bitwa pod Dębem (14-6 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Chorzów, Rybnik, Wielkie Hajduki

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

VII Brygada Rezerwowa
23 Rezerwowa Dywizja Piechoty
23 Górnośląska Dywizja Piechoty

75 Pułk Piechoty (75 pp) – oddział piechoty Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Nr 54 Sztabu Generalnego z 4 lutego 1919 w Częstochowie rozpoczęto formowanie batalionu strzelców nr 7[1]. W kwietniu tego roku na bazie batalionu zorganizowany został Bytomski Pułk Strzelców. 17 maja major Roman Witorzeniec podpisał pierwszy rozkaz dzienny. 10 marca 1920 oddział przemianowany został na 167 pułk piechoty i włączony w skład VII Brygady Rezerwowej. Dowództwo pułku objął tymczasowo porucznik Paweł Urban, dowódca I batalionu[2]. W 1921 jednostka przemianowana została po raz ostatni na 75 pułk piechoty i podporządkowana dowódcy nowo powstałej 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty.

Działania zbrojne 1919-1920

W nocy 22/23 czerwca 1919 pułk przeszedł chrzest bojowy, skutecznie broniąc Wieruszowa przed oddziałami Grenzschutzu (walki do 26 czerwca). Kolejne walki żołnierze pułku stoczyli dopiero rok później, w czasie wojny polsko-bolszewickiej: 2 czerwca 1920 pokonali bolszewików pod Rybczanami i 3 czerwca opanowano Czarty, Tarnówkę i Słobodę (prawdopodobnie gdzieś na Białorusi). W tym czasie pułk wchodził w skład 1 Armii gen. Gustawa Zygadłowicza. Razem z innymi siłami polskimi żołnierze ppłk. Władysława Langera (objął 167 pułk 7 czerwca) przeszli szlak bojowy od rzeki Auty (porażka w walce 4–6 lipca z 4 Armią) do obrony Warszawy i kontrofensywy wojsk polskich (pułk wyzwolił Pułtusk i Ostrołękę)[3].

22 czerwca 1920 167 pułk piechoty obsadził III i IV batalionem odcinek frontu nad Autą od Szczałkun do Tupiczyny. Stanowiska polskie składały się z okopów na wzgórzach na zachodnim brzegu Auty, częściowo osłoniętych zasiekami z drutu kolczastego. Druga linia obrony, przygotowywana dopiero przez saperów, biegła w odległości 2,5 km od rzeki. Pierwszą linię obsadził III batalion por. Bończyka wzmocniony kompanią IV batalionu. Nad samym brzegiem Auty rozmieszczone zostały placówki z karabinami maszynowymi. W odwodzie pozostawał IV batalion. I batalion pułku stanowił odwód VII Brygady Rezerwowej, a II batalion został wcześniej rozwiązany po stratach poniesionych w walkach nad Berezyną. Obronę wspierały 3 i 9 baterie 8 pułku artylerii polowej. Na lewym skrzydle pułk sąsiadował ze 159 pułkiem piechoty, na prawym z oddziałami IX Brygady Piechoty[4].

4 lipca 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczęły natarcie[5]. Artyleria sowieckiej 15 Armii zniszczyła zasieki przed okopami 167 pułku piechoty, a sowiecka piechota parła do przodu, nie zważając na straty[4]. Po trzech godzinach walk 9 i 12 kompania przeszły do działań opóźniających w kierunku Filipowa[6]. Wykonywano też kontrataki. W czasie walk polegli dowódcy kompanii, a dowodzenie przejęli podoficerowie[7].

Jeszcze przed południem oddziały 16 Dywizji Strzelców opanowały Filipowo. Wykonujące kontratak odwodowe kompanie IV batalionu zaległy w silnym ogniu przeciwnika. Sukces odniosła na lewym skrzydle tylko 16 kompania. Odzyskała nawet fragment pierwszej linii obrony. Jednak w prawe skrzydło pułku uderzyła 33 Dywizja Strzelców, która wcześniej zepchnęła na zachód polską IX Brygadę Piechoty i doszła do stanowisk baterii 8 pułku artylerii polowej. Do walki włączyli się wszyscy żołnierze. Bił się pluton łączności, gońcy i oficerowie dowództwa pułku. Dzięki temu umożliwiono bateriom odwrót za Mniutę.

O 13.00 kpt. Langner wydał rozkaz odwrotu, a osłaniała 16 kompanii pchor. Witolda Obidowieża[8]. Oddział osłony niemal w całości wyginął, a ciężko rannego pchor. Obidowicza[a] uratował przed dobiciem dowódca dywizjonu artylerii 16 Dywizji Strzelców. Wieczorem pozostałości 167 pułku piechoty zajęły stanowiska nad Mniutą[9].

Ugrupowanie piechoty i artylerii w rejonie Dębe – Zegrze 13.VIII.1920[10]

Latem 1920 Dębe było umocnionym przyczółkiem mostowym na prawym brzegu Narwi. Stanowiło ważny punkt obronny trójkąta ModlinZegrzeWarszawa. Obrona oparta była na umocnieniach fortu i liniach dawnych niemieckich okopów chronionych zasiekami z drutu kolczastego. Załogę stanowił 167 pułk piechoty ppłk. Władysława Langnera[11][12]. Zreorganizowany w Jabłonnie pułk 13 sierpnia liczył około 2800 żołnierzy i posiadał 50 ckm-ów[13]. Wsparcie artyleryjskie na przedmościu zapewniały trzy baterie 10 pułku artylerii polowej[13].

O świcie 14 sierpnia broniące przedmościa oddziały polskie zostały zaatakowane przez oddziały sowieckiej 6 Dywizji Strzelców. Dwa kolejno następujące po sobie ataki zostały odparte na linii zasieków celnym ogniem artylerii polskiej. Po tym niepowodzeniu przeciwnik przeszedł do obrony i okopał się w odległości około dwóch kilometrów od polskich stanowisk[11][14]. 15 sierpnia wieczorem na fort „Dębe” uderzyły oddziały 56 Dywizji Strzelców, a artyleria sowiecka ostrzelała most na Narwi. Przez całą noc z 15 na 16 sierpnia trwały zacięte walki[11].

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[15]:
ś.p. pchor. Józef Babiakkpt. Karol Brandyskpt. Bolesław Dobrzański
ppor. Stanisław Hałaczkiewiczppor. Witold Obidowiczsierż. Stanisław Tomczak
ś.p. chor. Franciszek Wawrok

Pułk w okresie pokoju

23 DP w 1938.jpg
Delegacja 75 pp na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego 11 maja 1934; płk Wacław Klaczyński pierwszy z prawej
Pomnik ku czci poległych żołnierzy 75 pp w Chorzowie; ołtarz polowy
Orkiestra 75 pułku piechoty; 1939 r.
Żołnierze 75 pp na dachu Pałacu Prasy w Krakowie (1933).

Dowództwo pułku i II batalion stacjonowało w garnizonie Królewska Huta, I batalion w Rybniku, a III batalion w Wielkich Hajdukach (od 1 IV 1939 Chorzów-Batory)[16][17]. 2 listopada 1928 Hajduki Wielkie włączone zostały do garnizonu Królewska Huta[18]. 22 listopada 1934 roku Minister Spraw Wojskowych zmienił nazwę garnizonu „Królewska Huta” na „Chorzów”[19].

Od 30 listopada 1920 roku pułk wchodził w skład 23 Rezerwowej Dywizji Piechoty, która później została przemianowana na 23 Górnośląską Dywizję Piechoty[20].

14 maja 1922 w Biedrusku marszałek Józef Piłsudski wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo Poznania.

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 2 czerwca, jako datę święta pułkowego[21]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę bitwy pod Rybczanami stoczonej w roku 1920[22].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 75 pułk piechoty zaliczony został do typu III pułków piechoty o stanach zbliżonych do wojennych. Na czas wojny przewidywany był do działań osłonowych. Corocznie otrzymywał około 1010 rekrutów. Jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy[23].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[24][b]
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódcapłk dypl. Stanisław Antoni Habowski
I z-ca dowódcyppłk Albin Edward Rogalski
adiutantkpt. Sylwester Gośliński
starszy lekarzmjr dr Adam Władysław Helczyński
młodszy lekarzppor. lek. Eugeniusz Marian Lesiecki
II z-ca dowódcy (kwatermistrz)mjr Jan Ciołkosz
oficer mobilizacyjnykpt. Karol Erazm Wajda
z-ca oficera mobilizacyjnegokpt. Stefan Leon Kurkowski
oficer administracyjno-materiałowykpt. Stanisław Wojciech Cycoń
oficer gospodarczykpt. int. Józef Dzieża
praktyka u oficera gospodarczegokpt. adm. (piech.) Bolesław Ryziński
oficer żywnościowypor. Edward Kierys
oficer taborowy[c]vacat
kapelmistrzpor. adm. Mieczysław Śleszyński
dowódca plutonu łącznościpor. Stefan Podebry
dowódca plutonu pionierówkpt. Kazimierz Józef Timmel
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. art. Jan Kostrzyca
dowódca plutonu ppanc.por. Bernard Drzyzga
dowódca oddziału zwiadupor. Henryk Paweł Sznajderski
I batalion
dowódca batalionumjr Stanisław Czerwiński
adiutant batalionukpt. Mieczysław Florian Malak
pomocnik dowódcy baonu ds. gosp.por. Michał Studziński
lekarz batalionupor. Mieczysław Gadzinowski
dowódca 1 kompaniikpt. Marceli Kazimierz Michalski
dowódca plutonuppor. Stanisław Michał Rejman
dowódca 2 kompaniikpt. Jan Franciszek Kotucz
dowódca plutonuppor. Otto Roczniok
dowódca plutonuppor. Ignacy Socha
dowódca 3 kompaniipor. Bolesław Antoni Piotrowski
dowódca plutonuppor. Arendt Czesław
dowódca 1 kompanii kmkpt. Stanisław Stachorowicz
dowódca plutonupor. Kazimierz Ogrodowski
dowódca plutonupor. Edward Karol Jędrzejowski
II batalion
dowódca batalionumjr Józef Tadeusz Suchodolski
dowódca 4 kompaniipor. Stanisław Piecuch
dowódca plutonuppor. Mieczysław Filkiewicz
dowódca 5 kompaniikpt. Władysław II Jankowski
dowódca plutonuppor. Wacław Czosnek
dowódca plutonuppor. Józef Urbaniak
dowódca plutonuchor. Stanisław Kasprzak
dowódca 6 kompaniimjr Lucjan Grott
dowódca plutonuppor. Konstanty Barzyck
III batalion
dowódca batalionu mjrTadeusz Jan Chodorowski
dowódca 7 kompaniimjr Witold Obidowicz
dowódca plutonupor. Franciszek Widuch
dowódca 8 kompaniikpt. Stanisław Miecznikowski
dowódca plutonuppor. Władysław Marcinkowski
dowódca plutonuppor. Władysław Stempurskl
dowódca 9 kompaniimjr Stanisław Dardziński
dowódca plutonuppor. Krzysztof Stanisław Dzik
dowódca plutonuppor. Alfred Ludwik Poloczek
dowódca 3 kompanii kmkpt. Tadeusz Walenty Pawełczak
IV batalion
dowódca batalionumjr piech. Władysław II Wierzbicki
adiutant batalionukpt. adm. (piech.) Jan I Moraczewski
dowódca 4 kompanii kmkpt. Marian Metelski
75 obwód przysposobienia wojskowego „Chorzów”
kmdt obwodowy PWmjr piech. Stanisław Wideł (*)[d]
kmdt powiatowy PW „Chorzów”kpt. piech. Kazimierz Jan Paszki (*)
kmdt powiatowy PW „Świętochłowice”por. kontr, piech. Hussakowski (*)
kmdt powiatowy PW „Katowice II”kpt. adm. (piech.) Marian Tulak (*)

W kampanii wrześniowej

W czasie kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie macierzystej 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty, która była jedną z dwóch wielkich jednostek należących do Grupy Operacyjnej „Śląsk”. Dowódca grupy gen. bryg. Jan Jagmin-Sadowski podlegał dowódcy Armii „Kraków”.

1 września 1939 pułk wyruszył z Chorzowa do Michałkowic, gdzie na terenie kopalni „Michał” stoczył walkę z niemiecką grupą dywersyjną Freikorps Ebbinghaus liczącą około 100 osób, zabarykadowanych w budynkach kopalni. Dywersanci uzbrojeni byli w broń palną, granaty oraz specjalne sprężyny zakończone śrubami. W nocy z 1 na 2 września pułk wycofał się do Piotrowa, biorąc udział w walkach na odcinku TychyMikołów. 3 września wycofał się z Piotrowa wzdłuż osi KatowiceSosnowiecMaczki – Krzeszowice Kraków[27].

Mapy walk pułku w 1939

Obsada personalna we wrześniu 1939[28]
Dowództwo
dowódca pułkupłk dypl. piech. Stanisław Habowski
I adiutantpor. Stanisław Piecuch
II adiutantpor. rez. Marian Baranowski
kwatermistrzkpt. Michał Studziński
oficer płatnikkpt. Józefa Dzierżba
lekarzkpt. lek. dr Jan Maraszek
dowódca kompanii gospodarczejpor. Wacław Musiał
I batalion
dowódcamjr Władysław Mażewski
adiutantppor. Otton Roczniok
dowódca 1 kompanii strzeleckiejkpt. Jan Franciszek Kotucz
dowódca 2 kompanii strzeleckiejkpt. Leopold Jani
dowódca 3 kompanii strzeleckiejpor. Stanisław Noga
dowódca 1 kompanii kmpor. Kazimierz Ogrodowski
II batalion
dowódcamjr Tadeusz Suchodolski
adiutantpor. rez. Józef Majer
dowódca 4 kompanii strzeleckiejppor. Alfred Poloczek († 25 IX 1939)
dowódca 5 kompanii strzeleckiejkpt. Kazimierz Jankowski
dowódca 6 kompanii strzeleckiejppor. Konstanty Barzyski
dowódca 2 kompanii kmpor. Edward Jędrzejowski
III batalion
dowódcamjr Tadeusz Chodorowski (poległ 18 IX)
adiutantppor. rez. Stanisław Mikołajczyk
dowódca 7 kompanii strzeleckiejpor. Henryk Sznajderski
dowódca 8 kompanii strzeleckiejkpt. Stanisław Miecznikowski
dowódca 9 kompanii strzeleckiejpor. Franciszek Widuch
dowódca 3 kompanii kmkpt. Tadeusz Pawełczak
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernejpor. Bernard Drzyzga
dowódca kompanii zwiadupor. Jarosław Głowacki
dowódca plutonu artylerii piechotykpt. Jan Kostrzyca
zastępca dowódcy plutonu artylerii piechotyppor. rez. Gruszka
dowódca plutonu pionierówkpt. Kazimierz Timmel
dowódca plutonu przeciwgazowegosierż. Józef Ptak

Symbole pułku

Poświęcenie sztandaru 75 pp
Sztandar

Sztandar, ufundowany przez społeczeństwo Poznania, wręczył pułkowi marszałek J. Piłsudski w Biedrusku 14 maja 1922 roku[29].

W okresie walk wrześniowych tajna kancelaria ze sztandarem pułkowym wycofywała się w taborach pułku wzdłuż osi linii Kraków – Nowy Korczyn Słupia – Pacanów – Połaniec, forsując Wisłę pod Sandomierzem i kierując się na Rozwadów – Janów Lubelski. W okolicach Rozwadowa tabor stracił łączność z dowództwem i nie odzyskał jej już do końca działań wojennych. 25 września tabory pułkowe osiągnęły rejon Bełza. Tu po raz pierwszy zakopano sztandar. W związku z brakiem kontaktu z wrogiem odkopano go jednak i maszerowano dalej. 27 lub 28 września tabor dotarł do Suborowa, gdzie w pobliżu lasu, około 100 m od skraju i dróżki prowadzącej do niego, ponownie zakopano sztandar[16].

Muzeum Wojska Polskiego podjęło próbę odszukania sztandaru. Na podstawie map nie udało się jednak zlokalizować miejsca ukrycia w sposób nie budzący wątpliwości i pozwalający na podjęcie akcji w terenie. Tereny te zostały doszczętnie zniszczone podczas walk z UPA w latach 1944–1946[30].

Odznaka pamiątkowa

21 czerwca 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 75 pp[31]. Odznaka o wymiarach 44x38 mm ma kształt sześcioboku uformowanego ze stylizowanego wieńca laurowego, pokrytego zieloną emalią. Na wieniec nałożony jest srebrny orzeł bez korony, ze złotym ryngrafem na piersi. Orzeł wsparty jest na emaliowanej tarczy, na której wpisano numer „75”. Tarcza nałożona jest na dwa skrzyżowane miecze o srebrnych klingach i złotych rękojeściach. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w srebrze, złocona i emaliowana. Autorem projektu odznaki był Władysław Gościński, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy[17].

Strzelcy bytomscy

Dowódcy pułku[32][e]
  • mjr piech. Roman Witorzeniec (17 V 1919 – 10 III 1920)
  • por. piech. Paweł Urban[f] (10 III – 6 VI 1920)
  • kpt. / ppłk piech. Władysław Langner (7 VI 1920 – 9 III 1923 → dowódca 40 pp)
  • ppłk piech. Tadeusz Wołkowicki (od 9 III 1923[35])
  • ppłk / płk piech. Wacław Klaczyński (V 1928[36] – X 1936 → II dowódca piechoty dywizyjnej 23 DP)
  • płk dypl. piech. Stanisław Antoni Habowski (1 X 1936 – 20 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku[g]
  • mjr / ppłk piech. Augustyn Skokowski (18 II 1922[38] – IV 1928 → praktyka poborowa w PKU Królewska Huta[39])
  • ppłk SG Józef Wiatr (V – XI 1928)
  • ppłk piech. Bolesław Mirgałowski (5 XI 1928[40] – 23 III 1932 → dowódca 59 pp[41])
  • ppłk piech. Franciszek Kubicki (od VI 1932)
  • ppłk piech. Albin Rogalski (do VIII 1939 → dowódca 203 pp[28])
II zastępca (kwatermistrz)
  • mjr piech. Jan Ciołkosz (IV 1934 – 1939)

Żołnierze 75 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[42] oraz Muzeum Katyńskie[43][h][i].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Adam Władysławpor. rez.prawnik, drpraktyka w RybnikuKatyń
Bączkowicz Szymonppor. rez.nauczycielgimnazja w Rybniku i ChorzowieKatyń
Bieńkowski Stanisławppor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna nr 2 w ZawierciuKatyń
Bojanowski Szymonpor. rez.inżynier chemikdyrektor koksowni w OrzegowieKatyń
Cichobłaziński Zbigniewppor. rez.urzędnikdyżurny ruchu Katowice-SzopieniceKatyń
Ciołkosz Janmajorżołnierz zawodowyKatyń
Cycoń Stanisławkpt.żołnierz zawodowyKatyń
Dmochowski Czesławpor. rez.inżyniersztygar kopalni „Chorzów”Katyń
Domiczek Witoldppor. rez.nauczycielszkoła w Hajdukach WielkichKatyń
Gadzinowski Mieczysław[46]por. lekarzżołnierz zawodowyKatyń
Gałkowski Kazimierzppor. rez.urzędnikFabryka Papieru „Steinhagen” MyszkówKatyń
Hess Kazimierzpor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna w PszowieKatyń
Jakubiński Roman Michałppor. rez.nauczycielszkoła powszechna w ChorzowieKatyń
Jakubowski Józefppor. rez.nauczycieldyr. Gimnazjum w BoguminieKatyń
Jóźwiak Jan Franciszekppor. rez.Katyń
Kopeć Józefppor. rez.nauczycielgimnazjum w RybnikuKatyń
Krajewski Jarosławpor. rez.Miejska Kolej Elektryczna w KrakowieKatyń
Kubik Lucjanppor. rez.Katyń
Kwieciński Jan Antonippor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna w KopkachKatyń
Lipina Jerzyppor. rez.Katyń
Matuszkiewicz Ludwikppor. rez.kupiecKatyń
Michalik Paweł Adolfppor. rez.Katyń
Mijal Franciszekpor. rez.Katyń
Musiałek Wacławppor. rez.buchalterKatyń
Niemyski Eugeniuszpor. rez.technik chemikpracownik aptekiKatyń
Niewrzałkiewicz Marianppor. rez.Katyń
Otto Marian[47]ppor. rez.chemikZakład Chemii Organicznej UJKatyń
Poloczek Engelbertppor. rez.urzędnikHuta „Batory”Katyń
Pucek Karolppor. rez.urzędnikKatyń
Rudawski Janppor. rez.handlowiecStalownia Braci Woźniak w SosnowcuKatyń
Schimsheimer Wilhelmppor. rez.nauczycielszkoła w Siedlcu DużymKatyń
Serkes Eustachyppor. rez.nauczycielKatyń
Skoczeń Janpor. rez.nauczycielszkoła zawodowa w RybnikuKatyń
Słania Paweł Grzegorzppor. rez.absolwent UJKatyń
Sowa Bronisławppor. rez.nauczycielszkoła na ŚląskuKatyń
Szostkiewicz Leonppor. rez.inżynier chemikKatyń
Szota Stefanppor.nauczycielszkoła w ChropaczowieKatyń
Urbanowicz Wiktorppor. rez.prawnikŚląski Urząd WojewódzkiKatyń
Wajda Karol Konrad[48]kpt.żołnierz zawodowyKatyń
Wanat Jerzy Sewerynppor. rez.nauczycielszkoła w RybnikuKatyń
Zbroja Franciszek Józefppor. rez.lekarzpraktyka w Królewskiej HucieKatyń
Zieliński Antoni (ur. 1904)ppor. rez.nauczycielSzkoła Powszechna w ChropaczowieKatyń
Żochowski Edmundpor. rez.nauczycielszkoła w Piekarach ŚląskichKatyń
Żuraniewski Janppor. rez.nauczycielszkoła powszechna na ŚląskuKatyń
Andrzejewski Edwardpodporucznik piechotyCharków
Jankowski Władysławkapitanżołnierz zawodowyCharków
Jaroch Maciejporucznik w st. sp.lekarzCharków
Kalinowski Bolesławpodporucznik rezerwynauczycielCharków
Łomozik Wilhelmpodporucznik rezerwytechnik górnictwaKopalnia „Św. Barbara” w KatowicachCharków
Mierzwiński Zdzisławpodporucznikżołnierz zawodowyCharków
Mieszalski Aleksanderpodporucznik rezerwydziennikarzpracował w ChorzowieCharków
Müller Alfredpodporucznik rezerwynauczycielszkoła powszechnaCharków
Perek Tadeusz Edmundpodporucznik rezerwyinżynier leśnikNadleśnictwo ChybieCharków
Ryziński Bolesławkapitan dyplomowanyżołnierz zawodowy(e)Charków
Serwatko Wacławpodporucznik rezerwytechnik hutnikHuta „Kościuszko” w ChorzowieCharków
Szczęsny Edmundpodporucznik rezerwyCharków
Urbański Pawełpodporucznik rezerwyCharków
Wieszołek Pawełpodporucznik rezerwynauczycielszkoła w LipinachCharków
Kawalerski Zbigniewpor. rez.radca prawnyULK

W kulturze popularnej

  • W utworze Puść mnie matko do powstania (sł. Tadeusz Kijonka, wyk. Dżem) podmiot liryczny uprasza matkę o zezwolenie na dołączenie do oddziałów powstańczych. Jak twierdzi,

Do "Bytomskich Strzelców" muszę, bo to pułk wsławiony[49].

Uwagi

  1. Kawaler orderu Virtuti Militari pchor. Obidowicz wrócił z niewoli w 1921 roku.
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[25].
  3. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  4. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednoczenie więcej niż jedną funkcję[26].
  5. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[33].
  6. Paweł Urban urodził się 3 lutego 1889 roku. Został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów piechoty. 9 listopada 1931 roku został odznaczony Krzyżem Niepodległości. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Królewska Huta. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V[34].
  7. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[37]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
  8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[44].
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[45].

Przypisy

  1. Głut 1929 ↓, s. 6.
  2. Głut 1929 ↓, s. 9.
  3. Strzelcy Bytomscy, Czy była bitwa pod Wieruszowem? oraz 75 pułk piechoty z Chorzowa – dostęp: 18 listopada 2011.
  4. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 123.
  5. Odziemkowski 2004 ↓, s. 21.
  6. Głut 1929 ↓, s. 17.
  7. Odziemkowski 2004 ↓, s. 123–124.
  8. Głut 1929 ↓, s. 18.
  9. Odziemkowski 2004 ↓, s. 124.
  10. Waligóra 1934 ↓, s. 81.
  11. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 95.
  12. Głut 1928 ↓, s. 23.
  13. a b Głut 1928 ↓, s. 22.
  14. Głut 1928 ↓, s. 24.
  15. Głut 1929 ↓, s. 31.
  16. a b Satora 1990 ↓, s. 140.
  17. a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 121.
  18. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 30 z 2 listopada 1928 roku, poz. 327.
  19. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 9 z 22 listopada 1934 roku, poz. 184.
  20. Almanach 1923 ↓, s. 52.
  21. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  22. Głut 1929 ↓, s. 13.
  23. Jagiełło 2007 ↓, s. 63–65.
  24. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 636–637, 681.
  25. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  26. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  27. Satora 1990 ↓, s. 137–140.
  28. a b Przemsza-Zieliński 1989 ↓, s. 190.
  29. Satora 1990 ↓, s. 140–141.
  30. Satora 1990 ↓, s. 141.
  31. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 20 z 21 czerwca 1929 roku, poz. 197.
  32. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  33. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  34. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 8, 912.
  35. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 9 marca 1923 roku, s. 175.
  36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 218.
  37. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  38. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 2 z 18 lutego 1922 roku, s. 122.
  39. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928 roku, s. 142.
  40. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 379.
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 232.
  42. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  43. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  44. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  45. Wyrwa 2015 ↓.
  46. Księgi Cmentarne – wpis 873.
  47. Księgi Cmentarne wpis 2700.
  48. Księgi Cmentarne – wpis 3924.
  49. Kajetan Balcer: Rysiek Riedel o powstaniach śląskich. naszemiasto.pl, 2009-12-09. [dostęp 2022-09-04].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Armia krakow 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Kraków" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939 (o świcie)
Bitwa tomaszow lub 1.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim "Pierwsza" - położenie oddziałów 17-18.09.1039
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Delegacja 75 pp na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego NAC 1-A-1399.jpg
Delegacja 75 Pułku Piechoty z Królewskiej Huty na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego 11 maja 1934. Prezydent RP Ignacy Mościcki wśród członków delegacji. Widoczni pułkownik Wacław Klaczyński (pierwszy z prawej), major Szwaczyn, kapitan Hodowski i sierżant Majchrzak. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-A-1399
Poświęcenie sztandaru 75 pp.png
Bp polowy Józef Gawlina poświęca sztandar 75 Pułku Piechoty. Obok niego z mszałem ks. Jan Brandys. Fotografia pochodząca z archiwum Ilustrowanego Kuriera Codziennego.
Order Virtuti Militari Krzyż Srebrny.svg
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order Virtuti Militari 5th Class
Bitwa o przedmoście warszawskie. Grupa płk Małachowskiego 13.VIII.1920.png
Bitwa o przedmoście warszawskie. Ugrupowanie piechoty i artylerii odcinka grupy płk. Małachowskiego w dniu 13 sierpnia 1920 r.
Orkiestra 75 pułku piechoty w Chorzowie NAC 1-W-1303.jpg
Orkiestra 75 pułku piechoty w Chorzowie; 1939 r. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1303
23 DP w 1938.jpg
23 DP w 1938
75 pułku piechoty.png
Fotografia grupowa żołnierzy 75 Pułku Piechoty na dachu Pałacu Prasy w Krakowie.
Odznaka 75 Pułku Piechoty.jpg
Autor: Ad.sol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka 75 Pułku Piechoty
Pomnik ku czci poległych żołnierzy 75 pp w Chorzowie NAC 1-W-1299-8.jpg
Święto 75 pułku piechoty w Chorzowie. Pomnik ku czci poległych żołnierzy 75 pułku piechoty. Z lewej strony ołtarz polowy. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1299-8