75 mm armata przeciwlotnicza wz. 26

Armata przeciwlotnicza wz. 26
Dane podstawowe
Państwo II Rzeczpospolita
Rodzajarmata przeciwlotnicza
Historia
Prototypy1927
Dane taktyczno-techniczne
Kaliber75 mm
Prędkość pocz. pocisku570 m/s
Masa2455 kg (działo odprzodkowane)

2855 kg (działo z przodkiem)

Wysokość linii ognia1850 mm
Długość odrzutu1290 mm
Prędkość marszowa10 km/h

75 mm armata przeciwlotnicza wz. 26 – polska prototypowa armata przeciwlotnicza z okresu międzywojennego, powstała z wykorzystaniem lufy francuskiej armaty polowej mle 1897.

Historia

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości uzbrojenie przeciwlotnicze tworzącego się Wojska Polskiego było bardzo ubogie. Posiadano kilka francuskich armat przeciwlotniczych kal. 75 mm, niemiecką armatę wz. 17 oraz trzy austro-węgierskie armaty wz. 5/8. Zakup odpowiednich dział za granicą przekraczał możliwości finansowe państwa[1].

Wobec tego na początku lat 20. XX wieku polskie dowództwo zadecydowało o zaadaptowaniu do celów przeciwlotniczych zdobycznych rosyjskich armat polowych wz. 1900 oraz wz. 1902. W tym celu postanowiono opracować odpowiedni pomost do strzelań przeciwlotniczych, przyrządy oraz tabele. Wyposażanie armat wz. 1902 w pomosty rozpoczęto w roku 1924 w Zbrojowni nr 2 w Warszawie. Ogółem powstało około 80 takich dział, trafiły one m.in. do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej[2].

W roku 1925 Komitet dla Spraw Uzbrojenia polecił zakupić nowe, francuskie armaty przeciwlotnicze kal. 105 mm oraz kal. 75 mm. Jednakże napotkano duże trudności w zakupie odpowiednich armat za granicą. Wobec tego w roku 1926 szef Departamentu Uzbrojenia Kazimierz Kieszniewski zaproponował krajową produkcję dział własnej konstrukcji. Nowe działo przeciwlotnicze miało posiadać lufę kal. 75 mm, pochodzącą z francuskiej armaty mle 1897 ze specjalnie opracowanym oporopowrotnikiem, który hamowałby odrzut, zwiększając przy tym prędkość początkową wystrzeliwanych pocisków do 700 m/s, a także zapewniałby podwyższenie pułapu ognia do 7000 m. Padła też propozycja opracowania nowej lufy kal. 75 mm z zamkiem automatycznym lub półautomatycznym, jednak ze względów oszczędnościowych do realizacji przyjęto pierwszą propozycję[3][4].

10 grudnia 1926 roku Departament Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych założył zamówienie na budowę próbnego działa przeciwlotniczego „Starachowice-Kolberg”, na ten cel przeznaczono 100 tys. złotych. Konstrukcję łoża opracował Wydział Konstrukcyjny Towarzystwa Starachowickich Zakładów Górniczych S.A. pod przywództwem inż. Jeana Marchandreau. Natomiast przyrządy celownicze opracowano w Fabryce Aparatów Optycznych H. Kolberg S.A. w Warszawie[3][5].

Zgodnie z wytycznymi projektowana armata przeciwlotnicza miała mieć następujące parametry[3]:

  • kąt ostrzału poziomego – 360°,
  • maksymalny kąt podniesienia – 85°,
  • strzelanie w płaszczyźnie poziomej dopuszczalnej w wycinku do 60°, zaś w innych wycinkach strzelania dopuszczalne tylko przy kątach podniesienia powyżej 15°,
  • możliwość natychmiastowego strzelania w razie niespodziewanego ataku przeciwnika.

Ukończony prototyp zademonstrowano komisji w roku 1927. Ta stwierdziła, że opracowane działo ma sporo niedociągnięć. Uznano, że zbudowany prototyp nie nadaje się do strzelania, ani do celów powietrznych, ani do naziemnych i ostatecznie go zdyskwalifikowano. Zaproponowano powrócenie do projektu armaty z nową lufą, jednak plany te odłożono w związku rozpoczęciem w roku 1931 pertraktacji z firmą Driggs Ordnance & Engineering Company na zakup licencji do produkcji dział przeciwlotniczych kalibru 76,2 mm[6][7][8].

Zerwanie w roku 1933 przez Amerykanów negocjacji spowodowało, że powrócono do projektu własnego działa przeciwlotniczego kal. 75 mm tworząc armatę przeciwlotniczą wz. 36[6][7][8].

Konstrukcja

Armata przeciwlotnicza wz. 26 składała się z działa oraz przodka. Podczas przemarszów działo zaczepione było tylnymi ogonami o hak pociągowy przodka, zaś lufa działa skierowana była odwrócona o 180° w stosunku do jej bojowego położenia. Transport armaty wz. 26 odbywał się za pomocą zaprzęgu złożonego z trzech par koni[3].

Działo składało się z ośmiu zasadniczych elementów: lufy i oporopowrotnika, łoża obrotowego, wieżyczki (cokołu), platformy, ogonów podporowych, zaczepu łoża oraz kół[3].

Armata przeciwlotnicza wz. 26 miała lufę pochodzącą z francuskiej armaty polowej mle 1897. Aby polepszyć parametry działa zastosowano jednak zmodyfikowany oporopowrotnik[3].

Lufa wraz z oporopowrotnikiem osadzona była w obrotowym łożu wykonanym ze stali odlewanej. W łożu zostały umieszczone mechanizmy: podniesieniowy oraz kierunkowy, a także przyrządy celownicze. Mechanizm podniesieniowy pozwalał na regulację nachylenia kąta lufy od -9° 40’ do +85°. Natomiast mechanizm kierunkowy umożliwiał obrót łoża wokół swej osi o pełne 360°. Przyrządy celownicze składały się z lunet o powiększeniu sześciokrotnym umieszczonych po obu stronach łoża. Lewy celownik przeznaczony był do prowadzenia strzelania, zaś prawy do naprowadzania działa w pożądanym kierunku. Na czas marszu lunety demontowano i przewożono w odpowiednio wyścielanej skrzyni na przodku. Ponadto do łoża przymocowane były dwa siedziska dla celowniczych działa. Były one przytwierdzone w taki sposób, że podczas obrotu łoża, siedziska wykonywały taki sam ruch[9].

Platforma działa wykonana była z blachy stalowej z przegubami ogonów podporowych na czterech rogach. Do platformy przymocowana była wieżyczka (cokół), na której z kolei umieszczano łoże z lufą. Tak więc cały ciężar, lufy, łoża i wieżyczki spoczywał na platformie. Do platformy przymocowane były dwa duże koła wykonane ze stali. Koła te były demontowane podczas przygotowywania działa do strzelania z platformy i ponownie instalowane do transportu[10]

Armatę przeciwlotniczą wz. 26 można było zastosować do trzech sposobów strzelania: strzelanie z platformy (po umieszczeniu platformy na gruncie), strzelanie na kołach (tylko w przypadku samoobrony) oraz strzelanie na fundamencie stałym (wieżyczka z łożem oraz z lufą zdjęte z platformy i umieszczone na płycie wpuszczonej w fundament betonowy)[3].

Podczas bezpośredniego strzelania przeciwlotniczego za naprowadzenie lufy działa na cel odpowiedzialni byli celowniczowie korzystający z lunet. Przy strzelaniu pośrednim wartości kątów podniesienia i kątów obrotu działa celowniczowie otrzymywali z zewnątrz. Możliwe było, także prowadzenie ognia do celów naziemnych. W takim przypadku celowanie odbywało się z pomocą lunet[11].

Przypisy

  1. ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 50.
  2. ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 50-51.
  3. ↑ a b c d e f g Moszumański 2009 ↓, s. 51.
  4. ↑ Janicki 2014 ↓, s. 40.
  5. ↑ Janicki 2014 ↓, s. 40-41.
  6. ↑ a b Janicki 2014 ↓, s. 41.
  7. ↑ a b Moszumański 2009 ↓, s. 59.
  8. ↑ a b Rozwadowski 1998 ↓, s. 3.
  9. ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 51-53.
  10. ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 52-53.
  11. ↑ Moszumański 2009 ↓, s. 53.

Bibliografia

  • Piotr Rozwadowski: Polskie armaty przeciwlotnicze 75 mm wz. 36/37 oraz 40 mm Bofors. T. 183. Warszawa: Dom wydawniczy Bellona i Agencja Wydawnicza CB, 1998, seria: Typy Broni i Uzbrojenia. ISBN 83-11-08906-X. (pol.)
  • Zbigniew Moszumański. Polska armata przeciwlotnicza kalibru 75 mm wz. 26. „Poligon”. 4/2009, s. 50-59, 2009. Warszawa: Magnum-X Sp. z o.o.. ISSN 1895-3344 (pol.). [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14]. 
  • Paweł Janicki: Armata wz. 1897 kal. 75 mm (Schneider). T. 26. Edipresse Polska S.A., 2014, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939. ISBN 978-83-7769-574-6. (pol.)
Polska artyleria 1918–1939
Armaty polowe
Haubice
Armaty górskie
Armaty przeciwpancerne
Armaty przeciwlotnicze
Moździerze
Konstrukcje prototypowe

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).