78 Pułk Piechoty (II RP)

78 Pułk Strzelców Słuckich

Słucki pułk strzelców

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919, 1920
Rozformowanie	1920, 1939
Tradycje
Święto	26 lipca
Dowódcy
Pierwszy	płk Jan Januszewski
Ostatni	ppłk Kazimierz Dudziński
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Widzami (8 VII 1920) bitwa pod Ignalinem (VII 1920) bitwa pod Oranami (16 VII 1920) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Baranowicze
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	2 Dywizja L-B 20 Dywizja Piechoty

78 Pułk Strzelców Słuckich (78 pp) – oddział piechoty Samoobrony Litwy i Białorusi oraz Wojska Polskiego II RP.

Pułk w wojnie polsko-bolszewickiej

W pierwszej dekadzie lutego 1920 roku w Baranowiczach został utworzony baon zapasowy Słuckiego Pułku Strzelców pod dowództwem podpułkownika Stanisława Szymanowicz-Szymańskiego^[1][a]. Zalążkiem batalionu byli oficerowie i szeregowi przeniesieni z innych pułków 1 i 2 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Już 10 kwietnia został sformowany Słucki Pułk Strzelców składający się z dwóch czterokompanijnych batalionów i kompanii technicznej. Rekruci, rocznika 1901, pochodzili z Powiatowych Komend Uzupełnień z Płocka, Warszawy, Łodzi i Mińska Mazowieckiego^[2]. Pierwszym dowódcą pułku został podpułkownik Jan Januszewski. I choć nazwa wyróżniająca – „słucki” pozostała, to powiat słucki na podstawie traktatu podpisanego po wojnie polsko-bolszewickiej znalazł się w granicach Rosji. 29 kwietnia pułk wyjechał do Grodna, gdzie pełnił w twierdzy służbę wartowniczą i prowadził dalsze szkolenie rekrutów, zaś 31 maja został skierowany na linię demarkacyjną polsko-litewską, do dyspozycji gen. Majewskiego, dowódcy 7 Armii. Tam objął odcinek od jeziora Tauroginie aż po Dyneburg. II batalion pułku dostał rozkaz opuszczenia linii demarkacyjnej i został przetransportowany do Ignalina a potem marszem ruszył w kierunku miasteczka Widze, które w międzyczasie zajęli Rosjanie. W związku z tym otrzymał rozkaz bronienia rzeki Dzisny, na odcinku od jeziora Dzisna do miasteczka Melegiany. 8 lipca zmasowany atak wojsk sowieckich, przy ich miażdżącej przewadze, po bohaterskiej obronie (dwie kompanie zaginęły bez wieści i już nigdy do jednostki nie wróciły) spowodował odwrót batalionu. Następną linie obrony utworzył on w okolicach wsi Nowa Derewnia a po przełamania i tej pozycji – dalszy odwrót przebiegał wzdłuż torów linii kolejowej Wilno – Święciany. Koło Czerwonego Dworu otrzymał rozkaz przejścia do dyspozycji dowódcy IV Brygady Litewsko-Białoruskiej z 2 DLit-Biał. i 15 lipca stanął w Niemenczynie. I batalion pułku pozostał na linii demarkacyjnej do 7 lipca. 2 kompania tego batalionu, która miała utrzymywać łączność z II batalionem, w drodze do wsi Dogomoły, została otoczona przez Litwinów i wzięta do niewoli. Reszta batalionu wprost z linii demarkacyjnej rozpoczęła odwrót w kierunku na Święciany. Pod wsią Kożaczyzna, 9 lipca, batalion stoczył zwycięski bój z wojskami bolszewickimi. W czasie dalszego odwrotu 1 kompania została otoczona przez kawalerię wroga i do macierzystej jednostki nigdy już nie wróciła. 3 i 4 kompanie, które dotarły do Święcian, zostały włączone do białostockiego pułku strzelców.

W pierwszych walkach, podczas generalnej ofensywy wojsk sowieckich, straty „młodego” pułku były bardzo duże – ponad 600 żołnierzy zabitych, rannych i zaginionych. 15 lipca pułk w składzie jednego batalionu odszedł do Wilna do dyspozycji dowódcy 2 DLit.-Biał. Kompanie włączone do białostockiego pułku w toku dalszych działań zostały otoczone, rozbrojone i internowane przez Litwinów.

I batalion, który dotarł do Niemenczyna został przydzielony do grupy płk. Zawistowskiego i skierowany do Grodna. Tu organizuje się ponownie pułk, powstaje jeden pełny batalion o trzech kompaniach i pluton karabinów maszynowych. 19 lipca bolszewicy, po sforsowaniu Niemna w rejonie Hoży, rozpoczęli natarcie na Grodno. Pułk broni m.in. dworca kolejowego i wycofując się przechodzi jako ostatni polski oddział przez drewniany most na zachodni brzeg Niemna. Z zajmowanej pozycji obronnej odchodzi 20 lipca i przez Kuźnicę maszeruje do Sokółki. Tam też przybywa batalion marszowy utworzony w Kielcach z kompanii marszowych 26 pp, 2 pp Leg. i 4 pp Leg. i zostaje on wcielony do 78 pp jako III batalion. Od 23 lipca wchodzi on również w skład grupy płk. Zawistowskiego. Tego samego dnia 10. i 11. kompanie zostały wysłane jako osłona czołgów do Kuźnicy^[3].

Pozostałe pododdziały pułku prowadziły krwawe boje pod Sokółką i były zmuszone ustąpić przeważającym siłom wroga. W dalszym odwrocie batalion staczał walki pod Czarnowem i Rykami – wycofując się dalej w kierunku na Komorowo – Jaszczułty. 6 sierpnia z pozostałych żołnierzy batalionu utworzona została zaledwie jedna kompania, która przy udziale pociągu pancernego „Mściciel” utrzymała pozycje w Juszczałtach do następnego dnia, w którym została zluzowana przez 44 pp.

Działania batalionu detaszowanego (odkomenderowanego)

Po wyjeździe pułku z Grodna batalion zapasowy wystawiał posterunki i placówki na drogach i wzdłuż linii dawnych okopów niemieckich na wschód od Baranowicz. Do 1 lipca kierował grupami uchodźców i przechwytywał dezerterów oraz różne małe oddziały, które odłączyły się od jednostek macierzystych. Jako batalion detaszowany został podporządkowany dowódcy 4 Armii. 18 lipca otrzymał rozkaz marszu w kierunku Słonima. W czasie drogi kilkakrotnie staczał krwawe, zwycięskie walki z nieprzyjacielem. 19 lipca wieczorem przybył do Słonima i został przydzielony do 1 DLit.-Biał. W nocy na 20 lipca został skierowany do Wołkowyska a dalej do Mostów nad Niemnem z zadaniem obsadzenia folwarku Nowiny. Na tej pozycji, mimo wielokrotnych ataków nieprzyjaciela, pozostał do 24 lipca i dopiero na rozkaz dowódcy dywizji wyruszył w kierunku na Pieski. W krwawych bojach polskie oddziały przebiły się przez pierścień nieprzyjaciela i wywalczyły sobie odwrót. Zdziesiątkowany batalion otrzymał rozkaz odejścia przez Bielsk Podlaski – Szepietowo do Ostrowi Mazowieckiej. Zdolnych do walki żołnierzy wcielono do nowogródzkiego pułku strzelców, zaś oficerów i rannych odesłano do Kalisza, gdzie formował się odrodzony słucki pułk.

Dalsza reorganizacja pułku

8 sierpnia, z powodu bardzo dużych strat i braku możliwości dalszej reorganizacji, dowódca 2 DLit.-Biał. rozwiązał słucki pułk strzelców. 136 szeregowych zostało wcielonych do kowieńskiego pułku strzelców, zaś oficerowie i funkcyjni odjechali do batalionu zapasowego do Kalisza. W sierpniu, na rozkaz Dowództwa Okręgu Generalnego – Łódź zaczął się pułk formować ponownie. Równocześnie z rozkazu Naczelnego Wodza w Modlinie formował się drugi słucki pułk strzelców. Rozkazem Naczelnego Dowództwa połączono obie jednostki w Modlinie a formowany w Kaliszu oddział stał się 3 batalionem pułku. Na wiosnę 1921 zmieniono nazwę na 78 pułk piechoty i podporządkowano go dowództwo 20 Dywizji Piechoty. W lipcu, po czasowym pobycie w Warszawie, został przetransportowany do Baranowicz – do stałego miejsca pobytu.

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920^[4]

1. ppor. Józef Dworski
2. kpt. Jan Karasiński

Pułk w okresie pokoju

W okresie międzywojennym 78 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IX^[5] w garnizonie Baranowicze^[6] (batalion zapasowy w Brześciu). Wchodził w skład 20 Dywizji Piechoty^[7].

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 26 lipca, jako datę święta pułkowego^[8]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę bohaterskiego czynu podchorążego Aleksandra Otto pod Kuźnicą, który 26 lipca 1920 roku pod Kuźnicą na czele plutonu 11. kompanii poprowadził atak, dotarł do stanowisk nieprzyjacielskiej artylerii i zmusił wroga do ucieczki, zdobywając przy tym działo, broń i biorąc 20 jeńców^[9].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 78 pułk piechoty zaliczony został do typu III pułków piechoty o stanach zbliżonych do wojennych. Na czas wojny przewidywany był do działań osłonowych. Corocznie otrzymywał około 1010 rekrutów. Jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy^[10].

Pułk w kampanii wrześniowej

W czasie wojny obronnej 1939 wchodził w skład 20 Dywizji Piechoty walczącej w ramach Armii „Modlin”^[7].

Symbole pułku

Sztandar

16 kwietnia 1923 roku prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził chorągiew 78 pp^[16]. Chorągiew ufundowało miasto Baranowicze i ziemia baranowicka. Wręczył go pułkowi 1 czerwca 1923 roku w Baranowiczach gen. Lucjan Żeligowski^[7]. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem^[17]. Sztandar obecnie znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[18].

Odznaka pamiątkowa

23 sierpnia 1928 roku gen. dyw. Daniel Konarzewski, w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych, zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 78 pp ^[19]. Odznaka ma kształt wielopromiennej gwiazdy pokrytej białą emalią z krawędziami w kolorze złotym. W środku znajduje się tarcza granatowo emaliowana, na której wpisano numer i inicjały 78 P.P. Tarcza okolona jest wieńcem z liści laurowych w kolorze srebra, związanego złotą kokardą. U góry tarcza zwieńczona jest srebrnym orłem wojskowym ułożonym na dwu skrzyżowanych mieczach ze złotymi rękojeściami. Na poziomych promieniach wpisano datę powstania pułku l0.IV.1920. Oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, złocona i emaliowana. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa^[6].

Strzelcy słuccy

Dowódcy pułku^[20][d]

• ppłk / płk piech. Jan Januszewski (10 IV - 31 V 1920)
• płk piech. Karol Ludwik Hausser (1 IX 1920 - XII 1922^[22] → dowódca piechoty dywizyjnej 18 DP)
• ppłk piech. Emanuel Jakubiczka (I 1923^[23] - X 1925^[24] → dowódca 17 pp)
• płk piech. Mieczysław Sokół-Szahin (1927 - 1935 → komendant Miasta Przemyśl)
• ppłk piech. Alfred Jan Schmidt (od 4 VI 1935)
• ppłk piech. Kazimierz Marian Dudziński (VI – 4 IX 1939)
• mjr piech. Antoni Marian Bedronek (od 4 IX 1939^[25])

Zastępcy dowódcy pułku^[e]

• ppłk piech. Konrad Sieciński (od 10 VII 1922 – 16 XII 1922 → zastępca dowódcy 28 pp^[27])
• ppłk piech. Eugeniusz Skulski (16 XII 1922^[27] – 1923 → komendant PKU Ostrowiec)
• ppłk piech. Zdzisław Sikorski^[28] (1924^[29][30]) – V 1926^[31] → oficer placu Słonim)
• ppłk piech. Karol Guilleaume (od X 1926^[32])
• mjr / ppłk dypl. piech. Piotr Kończyc (V 1927^[33] - III 1931 → delegat Sztabu Głównego przy Dyrekcji Robót Publicznych w Warszawie, Łodzi, Lublinie i Białymstoku oraz Dyrekcji Dróg Wodnych w Warszawie^[34])
• ppłk piech. Józef Kobyłecki (III 1931^[35] – XI 1935 → dowódca 13 pp)

II zastępcy (kwatermistrzowie)

• mjr piech. Ludwik Rau (III 1931^[36] – III 1939)
• por. piech. Witold Grabowski (III – 27 IX 1939)

Żołnierze 78 pułku piechoty - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[37] oraz Muzeum Katyńskie^[38][f][g].

Upamiętnienie

• 

  Tablica w kościele garnizonowym w Londynie

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-10-10].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Ryszard Juszkiewicz: Bitwa pod Mławą 1939. T. 33. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979, seria: Prace Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Stanisław Szabłowski, Franciszek Suchomel: Zarys historii wojennej 78-go Słuckiego pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Włodzimierz Wierzbicki (red.), Bronisław Skarżyński (red.), Jan Waszczuk (red.): Korpus Poleski (jednodniówka). Brześć nad Bugiem: Okręg Korpusu Nr IX, 1928.