7 Dywizja Piechoty (II RP)

7 Dywizja Piechoty
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

gen. ppor. Adam Mokrzecki

Ostatni

gen. bryg. Janusz Gąsiorowski

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Horbulewem (15 VI 1920)
bitwa pod Łopatyczami (28 VI 1920)
bitwa pod Dorohuskiem (6-8 VIII 1920)
bitwa pod Chełmem (11-18 VIII 1920)
bitwa pod Dubienką (14-31 VIII1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Częstochowa

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

3 Armia
Armia Kraków

Bitwa komarow 1920.png

7 Dywizja Piechoty (7 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

7 Dywizja Piechoty w latach 1919-1921

14 maja 1919 w rejonie Częstochowy rozpoczęto formowanie 7 Dywizji Piechoty w składzie:

Obsada personalna dowództwa dywizji w październiku 1920[1]
StanowiskoStopień, imię i nazwisko
Dowódca dywizjigen. por. Karol Schubert
szef sztabumjr szt. gen. Stanisław Borowiec
Referent organizacyjnykpt. ad. szt. Stanisław Styrczula
Referent informacyjnyN.N.
Referent operacyjnykpt. Eugeniusz Kaniowski
Oficer operacyjnypor. p. d. Szt. Gen. Eugeniusz Hinterhoff
Referent materialnypor. Tadeusz Pawlewski
Zastępcappor. Józef Szarski
Oficer rozdzielczyppor. Józef Wilczek
Oficer zdobyczyurz. wojsk. XI r. Jerzy Korczewski
Referent uzbrojeniakpt. Marian Szajowski
Referent spraw jeńcówpor. Józef Wyszomirski
Referent personalnyppor. Michał Hoffman
Szef łącznościpor. Stanisław Skowroński
Referent technicznymjr Bohdan Jabłoński
Szef intendenturypor. Maksymilian Ambrozik
Oficer intendenturypor. Rudolf Zlatkies
Szef sanitarnyppłk lek. dr Władysław Januszkiewicz
Zastępcakpt, lek. Antoni Leszczyński
Pomocnik szefa sanitarnegoppor. Tadeusz Falkiewicz
Dywizyjny lekarz weterynariimjr lek. wet. Stefan Przybyłkiewicz
Proboszcz dywizjiks. kpt. Władysław Żak
ks. Józef Kała
Kierownik sądu polowegomjr KS dr Juliusz Kappel
Oficer sądukpt. Kazimierz Biela
Oficer sądukpt. KS Roman Burnatowicz
Oficer sądukpt. KS Edward Wąsiakowski
Oficer sąduppor. KS Stanisław Hirsch
Oficer sąduppor. Władysław Jorkasch-Koch
Kierownik poczty polowej nr 19urz. wojsk. IX r. Franciszek Roni
Oficer pocztyurz. wojsk. XI r. Saul Wischik
Oficer pocztyurz. wojsk. XII r. Michał Mercałło
Kierownik stacji Hughesaurz. wojsk. XI r. Antoni Worch
Oficer kasowyppor. Piotr Kowalówka
Oficer prowiantowyppor. Władysław Szyba
ppor. Józef Nowak
Referent taborówppor. Józef Woźniak
Oficer ordynansowyppor. Stanisław Hamuliński
Kompania sztabowa
Dowódca kompaniipor. Emil Kocyan
Dowódca plutonuchor. Ludwik Maj tyka (od 1 X)
Pluton żandarmerii polowej
Dowódca plutonupor. Tadeusz Szmulkowski

7 Dywizja Piechoty w latach 1921-1939

Powitanie w Częstochowie oddziałów wojskowych powracających z manewrów - na pierwszym planie gen. bryg. Janusz Gąsiorowski; wrzesień 1935
Wizyta delegacji 7 DP u marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza; obok marszałka gen. bryg. Janusz Gąsiorowski; lipiec 1937

Po zakończeniu wojny z bolszewikami dywizja przeszła na „stopę pokojową”. Rozformowano brygady piechoty i brygadę artylerii oraz dywizyjne pododdziały broni i służb. Ze składu dywizji wyłączono 11 pułk piechoty i podporządkowano go dowódcy 23 DP.

W sierpniu 1921 kompania telegraficzna została włączona do 5 pułku łączności jako 3 kompania. 16 października tego roku 7 dywizjon artylerii ciężkiej wraz z baterią zapasową został włączony do 4 pułku artylerii ciężkiej.

7 DP była rozlokowana na terenie Okręgu Korpusu Nr IV w Łodzi. Dowództwo i poszczególne jednostki stacjonowały w garnizonach:

7 DP w 1938
Armia krakow 1939.png

Dywizja w kampanii wrześniowej 1939

Zgodnie z planem operacyjnym „Zachód” 7 DP pod dowództwem gen. bryg. Janusza Gąsiorowskiego weszła w skład Armii „Kraków”. Przewidziana została do obrony odcinka granicy długości 40 km LubliniecKrzepice na styku z Armią „Łódź”.

Skład

Ordre de Bataille i obsada personalna 7 DP w dniu 1 września 1939 przedstawiała się następująco (w nawiasie podano nazwę jednostki mobilizującej):

  • Kwatera Główna 7 DP
    • Dowództwo
      • dowódca dywizji - gen. bryg. Janusz Gąsiorowski
      • dowódca piechoty dywizyjnej - płk dypl. Kazimierz Janicki
      • dowódca artylerii dywizyjnej - ppłk dypl. Stanisław Wojtowicz
        • oficer sztabu - mjr Józef Chrzanowski
        • oficer sztabu - kpt. Andrzej Borkowski
    • Sztab
      • szef sztabu - ppłk dypl. Leopold Ombach
      • oficer operacyjny - kpt. dypl. Zygmunt Jarzęcki (poległ 18.IX)
      • pomocnik oficera operacyjnego - kpt. Edward Petkowicz
      • oficer informacyjny - kpt. Jerzy Marynowski
      • pomocnik oficera informacyjnego - kpt. Stanisław Wołowiec
      • dowódca łączności - kpt. Michał Banasiak
      • kwatermistrz - kpt. dypl. Aleksander Ratuszny
      • szef sanitarny - mjr dr med. Wiśniewski
  • 25 pułk piechoty
  • 27 pułk piechoty
  • 74 Górnośląski pułk piechoty
  • 7 pułk artylerii lekkiej
  • 7 dywizjon artylerii ciężkiej typ II z plutonem taborowym nr 7
  • 7 batalion saperów (Ośrodek Sapersko-Pionierski 7 DP)
  • bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 7 (5 daplot.)
  • kompania kolarzy nr 41 (27 pp)
    • dowódca kompanii – por. Zygmunt Szewczyk
  • szwadron kawalerii dywizyjnej (Komenda Rejonu PWK)
  • dowódca szwadronu – mjr Kazimierz Mikołajewski
  • samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 41 (25 pp)
  • kompania telefoniczna 7 DP
  • pluton radio 7 DP
  • pluton łączności Kwatery Głównej 7 DP
  • drużyna parkowa łączności 7 DP
  • samodzielny patrol meteorologiczny nr 7 (7 pal)
  • pluton pieszy żandarmerii nr 7 (pluton żandarmerii Częstochowa)
    • dowódca plutonu - por. Karski
  • kompania sztabowa
  • kompania asystencyjna nr 141 (27 pp)
  • poczta polowa nr 108 (Urząd Poczt i Telegrafu Łódź)
  • pluton parkowy uzbrojenia nr 401 (7 pal)
  • park intendentury typu I nr 401 (składnica materiału intendenckiego nr 17 w Częstochowie)
  • kompania sanitarna nr 401 (27 pp)
    • dowódca kompanii - mjr dr med. Roman Rettinger
  • szpital polowy nr 401
  • polowa pracownia dentystyczna nr 401
  • polowa Kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 401
  • polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 401
  • zespół przeciwgazowy nr 401
  • kolumna taborowa parokonna nr 401
  • kolumna taborowa parokonna nr 402
  • kolumna taborowa parokonna nr 403
  • kolumna taborowa parokonna nr 404
  • warsztat taborowy nr 401
  • sąd polowy 7 DP (Dowództwo 7 DP)
  • ośrodek zapasowy 7 DP
  • batalion ON "Kłobuck" – kpt. Stanisław Ostaszewski

Mobilizacja

Kadra 4 Dywizjonu Taborów w Łęczycy miała zmobilizować dla 7 DP, w I rzucie mobilizacji powszechnej dowództwa grup marszowych służb typ II nr 401 i 402, kolumny taborowe parokonne nr 405, 406, 407 i 408 oraz pluton taborowy nr 431. Mobilizacja została przerwana z uwagi na postępy Wehrmachtu. Brak danych czy, a jeżeli tak to, które z wymienionych wyżej pododdziałów zostały wystawione. Pozostałe pododdziały taborów zostały zmobilizowane, w mobilizacji alarmowej przez kadrę batalionu zapasowego 74 pułku piechoty w Piotrkowie Trybunalskim. Bataliony marszowe pułków piechoty miały zostać zmobilizowane dopiero w II rzucie mobilizacji powszechnej. Pododdziały sanitarne dywizji, z wyjątkiem kompanii sanitarnej, mobilizował 4 Szpital Okręgowy w Łodzi. Kompania łączności 7 Dywizji Piechoty zmobilizowała wszystkie pododdziały łączności dywizji.

Działania wojenne

Na skutek niekorzystnie rozwijających się działań wojennych, dywizja w nocy z 1 na 2 września 1939 r. wycofała się pod naciskiem niemieckiej 1 DPanc. z zajmowanych pozycji w rejonie Truskolasów i Kłobucka i obsadziła główny pas obrony wokół Częstochowy. W Wilkowiecku został rozbity szwadron dywizyjnej kawalerii, próbujący zatrzymać niemieckie czołgi i osłonić styk dywizji z Wołyńską Brygadą Kawalerii.

Walki o Częstochowę były prowadzone z sukcesem, przeciwnikowi zadano duże straty, ale wobec niekorzystnego rozwoju sytuacji na froncie 7 DP zmuszona była wycofać się z Częstochowy, by uniknąć okrążenia[3].

2 września gen. Gąsiorowski odebrał rozkaz od dowódcy Armii „Kraków” gen. Antoniego Szyllinga, aby wycofać się w rejon Janowa. Wieczorem, po odparciu kilku ataków, dywizja rozpoczęła odwrót. Po kilkugodzinnym marszu, rano 3 września dotarła do miejsca koncentracji. W tym czasie przybył łącznik z dowództwa armii „Kraków”, doręczając dowódcy 7 DP rozkaz o kolejnym wycofaniu się w rejon Pradeł i współdziałania z Krakowską Brygadą Kawalerii, wycofującą się spod Woźnik za Pilicę.

Rozkaz nie został jednak wykonany, gdyż z rejonu Żarek i Lelowa na pozycje 74 pp uderzyła niemiecka 2 Dywizja Lekka. Wykorzystując dogodną sytuację, rozbiła 2/74 pp spełniający rolę płd. skrzydła straży bocznej i wdarła się w ugrupowanie obronne 7 DP.

Wkrótce Niemcy spotęgowali natarcie wspierane przez czołgi i samochody pancerne. Pomimo skutecznego ognia 7 pal, straty poniesione przez polskie pododdziały okazały się bardzo poważne. Również i Niemcy okupili to zwycięstwo stratą blisko 50 wozów bojowych.

Grób zbiorowy żołnierzy 7 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego oraz baonów Obrony Narodowej "Lubliniec" i "Kłobuck" poległych 4 września 1939 roku na cmentarzu w Lelowie

Po południu – okrążone w lasach w rejonie Złotego Potoku – oddziały polskie podjęły próbę przebicia się przez pierścień okrążenia. Natarcie, wspierane przez artylerię, było w początkowej fazie skuteczne; kawaleria dywizyjna uderzająca z Janowa w kierunku Bystrzanowic spowodowała nawet panikę niemieckiego sztabu 2 Dywizji Lekkiej. Jednakże ogień z broni maszynowej wspierany działami czołgów okazał się decydujący. Zdziesiątkowany 74 pp zmuszony był do pozostania w okrążeniu. Wieczorem oddziały 7 DP podjęły jeszcze jedną próbę wyrwania się z okrążenia dwoma zgrupowaniami. Pierwsze, złożone z części 74 pp, resztek kawalerii dywizyjnej i batalionu saperów pod ogólnym dowództwem płk Wacława Wilniewczyca, zdołało wyrwać się z okrążenia. Dnia 5 września dotarło ono do Kielc. Kompania piechoty i pluton saperów, dowodzone przez płk Wilniewczyca stoczyły walkę na przedpolach Kielc z oddziałami 2 DLek. W walce tej zginęło 40 żołnierzy, a 60 odniosło rany. Następnie zgrupowanie to włączono do III batalionu 154 pp Grupy płk Glabisza. Po ciężkich walkach w okolicy Wiśniówki 6 września ze 154 pp sformowano w nocy z 6 na 7 września w okolicy Skarżyska-Kamiennej batalion zbiorczy i podporządkowano go 3 DP. Natomiast drugie zgrupowanie, kierowane przez zastępcę dowódcy 74 pp, ppłk dypl. Stanisława Wilimowskiego, wraz z dowództwem 7 DP poniosło olbrzymie straty i nie było już zdolne do dalszej walki. Przed południem 4 września resztki okrążonych jednostek w rejonie na płn.–zach. od Janowa złożyły broń. Zgrupowanie 27 pp, pod dowództwem ppłk. B. Panka oraz 25 pp – ppłk. A. Świtalskiego, wykrwawione w nocnych bojach, podczas starcia pod Ligotą Gawronną i Drochlinem zostały rozbite.

Rozbite oddziały podejmowały jeszcze na własną rękę próbę przebicia się. Nielicznym pododdziałom 7 Dywizji Piechoty udało się wydostać z okrążenia były to:

  • I bateria 7 pułku artylerii lekkiej, część I batalionu 25 pułku piechoty, luźne grupy z 27 pułku piechoty oraz żołnierze Batalionu ON „Kłobuck”. Pododdziały te dotarły w dniu 5 września do pozycji obronnych 36 Dywizji Piechoty nad rzeką Czarną. Sformowano z nich w lesie koło miejscowości Niebo batalion zbiorczy. Walczył on w pasie obrony 165 pułku piechoty.
  • Resztki 74 pułku piechoty i kawaleria dywizyjna dotarła 5 września do Kielc.
  • Część III batalionu 27 pułku piechoty przedostała się w rejon Gór Świętokrzyskich
  • Część III batalionu 25 pułku piechoty tj. ok. 150 żołnierzy dołączyła w Solcu do Armii „Kraków”
  • I batalion 74 pułku piechoty ok. 300 żołnierzy dotarł w rejon Ciepielowa, gdzie wziął udział w walce z niemieckimi jednostkami zmotoryzowanymi. Oddział polski został tutaj okrążony i po śmierci dowódcy majora Józefa Pelca złożył broń. Po bitwie oddziały podpułkownika Wessel'a w lesie Dąbrowa dokonały mordu na ok. 150 polskich żołnierzach.
    • W dniu 4 września do Jędrzejowa wycofały się pododdziały z 7 Dywizji Piechoty:
  • dywizyjna kompania kolarzy
  • 7 bateria artylerii przeciwlotniczej
  • kilka kolumn taborowych

Straty 7 Dywizji Jerzy Pelc-Piastowski szacował na co najmniej 800 zabitych i 1000 rannych, z kolei lista sporządzona na podstawie inwentaryzacji pochówków obejmuje około 400 znanych z nazwiska i ok. 150 bezimiennych żołnierzy pochowanych w rejonie walk[4]. Niemiecka 10. Armia w okresie walk z 7. Dywizją Piechoty oraz w opuszczonej Częstochowie poniosła straty ok. 170 zabitych i szacunkowo 250–550 rannych (zbliżone do przeciętnego stosunku strat niemieckich do polskich podczas kampanii)[4].

Odtworzenie dywizji w ramach Armii Krajowej

Rozkazem Komendy Głównej AK z VII 1944 r. o reorganizacji struktur terenowych konspiracji zbrojnej na obszarze Okręgu Radom-Kielce AK została utworzona 7 Dywizja Piechoty AK „Orzeł”, w skład której wchodziły 27 i 74 pp.

Obsada personalna Dowództwa 7 DP

Dowódcy dywizji
Dowódcy piechoty dywizyjnej
Szefowie sztabu
  • mjr p.d. SG Stanisław Borowiec (1920 - 7 X 1921)
  • mjr SG (art.) Zenon Wiesław Antoni Adamowicz (7 X 1921 - I 1924 → Oddział IV SG[8])
  • mjr SG (piech.) Józef Papeć (I 1924[9] – 13 IX 1925 → 57 pp[10])
  • ppłk SG (piech.) Leopold Endel-Ragis (13 IX 1925 - 31 III 1927 → dowódca 8 pp Leg.)
  • kpt. / mjr dypl. piech. Tadeusz Władysław Daniec (31 III 1927 - 24 VII 1929 → szef Oddziału Ogólnego Sztabu DOK VIII[11])
  • mjr dypl. piech. Lucjan Stanek (24 VII 1929 - 23 X 1931 → DOK X)
  • mjr dypl. art. Edward Bagieński (1 IX 1931 - 19 X 1933 → dowódca dywizjonu w 7 pal)
  • mjr dypl. piech. Hipolit Słabicki (X 1933[12] - 4 X 1937)
  • mjr / ppłk dypl. piech. Leopold Ombach (25 X 1937 - IX 1939)

Obsada personalna w marcu 1939 roku

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji[2][a]:

StanowiskoStopień, imię i nazwisko
dowódca dywizjigen. bryg. Janusz Tadeusz Gąsiorowski
dowódca piechoty dywizyjnejpłk dypl. Kazimierz Bogumił Janicki
szef sztabuppłk dypl. Leopold Aleksander Ombach
I oficer sztabukpt dypl. art. Edward I Perkowicz
I oficer sztabu (dubler)kpt. dypl. Zygmunt Jarzęcki
II oficer sztabukpt. adm. (art.) Stanisław Wołowiec
komendant rejonu PW konnegomjr kaw. Kazimierz Mikołajewski
dowódca łącznościmjr łączn. Stanisław II Kochański
oficer taborowykpt. tab. Feliks Żórawski
oficer intendenturykpt. int. Bolesław Grodzicki

Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[14]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Józef Ziemski[b]podporucznik rezerwynauczycielSzkoła Powszechna w WójcinieKatyń
Mikołajewski Kazimierzmajorżołnierz zawodowyCharków

Zobacz też

Uwagi

  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[13].
  2. Ppor. piech. Józef Ziemski – urodzony 8 II 1911 w Zalesiu, syn Benedykta i Marcjanny z domu Miturska. Absolwent szkoły powszechnej w Kozienicach. W 1931 ukończył seminarium nauczycielskie w Ursynowie. Następnie w 1933 ukończył Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 15 pułku piechoty. Od 1935 pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej w Żytniowie, a następnie od 1 IX 1937 jako nauczyciel i kierownik szkoły w Wójcine. Awansowany do stopnia podporucznika 15 I 1936. W sierpniu 1939 zmobilizowany do Oddziału Zapasowego 7 Dywizjii Piechoty. Żonaty z Janiną z domu Wawrzynkowska, miał córkę Marię i syna Tadeusza. Aresztowany przez wojska sowieckie i przewieziony do obozu w Kozielsku[15][16].

Przypisy

  1. Tuliński 2020 ↓, s. 868.
  2. a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 532.
  3. Adam Kurus: Częstochowa 1939: Zapomniana bitwa (pol.). Do broni. Portal historii ożywionej, 2012-05-17. [dostęp 2012-05-24].
  4. a b Arkadiusz Godzwon. Okiem przeciwnika. Straty osobowe niemieckiej 10. Armii w walkach z polską 7. Dywizją Piechoty. „Technika Wojskowa Historia”. 5/2017 (47), s. 86, wrzesień - październik 2017. Warszawa: Magnum X Sp. z o.o.. ISSN 2080-9743. 
  5. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 60 z 31 maja 1919 roku, poz. 1905.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 54 z 12 sierpnia 1923 roku, s. 502.
  7. Jaskulski 2013 ↓, s. 207.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 stycznia 1924 roku, s. 29.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 stycznia 1924 roku, s. 28.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 92 z 13 września 1925 roku, s. 503.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 199.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 195.
  13. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  14. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  15. Księgi Cmentarne – wpis 4345,
  16. www.wojcin.pl/katyn_1940

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Stanisław Borowiec: Nad Bugiem: walki osłonowe 7 Dywizji Piechoty (5 sierpnia – 11 września 1920). Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy, 1925, seria: Studja Taktyczne z Historji Wojen Polskich 1918 – 21, Tom VII.
  • Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
  • Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Waldemar Jaskulski: Generał brygady Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (1890-1939). Włocławek: Expol, 2013. ISBN 978-83-60541-09-8.
  • Adam Kurus: 7 Dywizja Piechoty. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7945-599-7.
  • Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
  • Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Leonard Skierski.PNG
General Leonard Skierski, One of the Polish officers murdered in the Katyń masacre
7 DP w 1938.jpg
7 DP w 1938
Lelów - grave 16.jpg
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób zbiorowy wojenny żołnierzy 7 Dywizji Piechoty Wojska Polskiego oraz baonów Obrony Narodowej "Lubliniec" i "Kłobuck" poległych 4 września 1939 roku
Armia krakow 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Kraków" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939 (o świcie)
Wizyta delegacji 7 DP u marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza NAC 1-W-546.jpg
Wizyta delegacji 7 Dywizji Piechoty u marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Delegacja oficerów 7 DP wręczyła marszałkowi odznaki pułków wchodzących w skład tej dywizji. Widoczni członkowie delegacji, z dowódcą gen. bryg. Januszem Tadeuszem Gąsiorowskim (na kanapie, obok marszałka). Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-546
Powitanie w Częstochowie oddziałów powracających z manewrów 1935-09 NAC 1-W-972-1.jpg
Powitanie w Częstochowie oddziałów wojskowych powracających z manewrów; wrzesień 1935. Fragment uroczystości. Na pierwszym planie z kwiatami d-ca 7 DP gen. bryg. Janusz Gąsiorowski. Widoczni także m.in.: prezydent Jan Mackiewicz, starosta Bazyli Rogowski, mjr Stabrecki. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-972-1
Bitwa komarow 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Komarowem - 1920-08-31