7 Dywizja Piechoty (PSZ)

7 Dywizja Piechoty

Godło Dywizji
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1941
Rozformowanie	1947
Dowódcy
Pierwszy	gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko
Ostatni	gen. bryg. Zygmunt Łakiński
Organizacja
Dyslokacja	Tockoje; Kermine[1].
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Polskie Siły Zbrojne w ZSRR

7 Dywizja Piechoty (7 DP) – wielka jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych w latach 1941-1947.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR

6 września 1941 polsko-radziecka wojskowa komisja mieszana uzgodniła podniesienie stanu żywionych Armii Polskiej w ZSRR do 44 tys. W ramach Ośrodka Zapasowego Armii, a następnie Ośrodka Organizacyjnego Armii w Tockoje, 29 września 1941 roku jego dowódca postanowił zorganizować 19 pułk piechoty i 7 pułk artylerii lekkiej jako zalążek 7 Dywizji Piechoty. Dowódca Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR rozkazem nr Ldz. 140 z dnia 20 października 1941 r. polecił dowódcy OOA organizację 7 Dywizji Piechoty. Dowódcą Ośrodka i 7 DP został płk dypl. Bronisław Rakowski. Dywizja miała zostać sformowana na podstawie etatu radzieckiej dywizji piechoty, w składzie:

• Dowództwo i sztab,
• 19 pułk piechoty – płk dypl. Leon Koc
• 20 pułk piechoty – ppłk Aleksander Idzik
• 21 pułk piechoty – płk Alfred Schmidt
• 7 pułk artylerii lekkiej – ppłk Zygmunt Kaznowski
• 7 dywizjon kawalerii - rtm. Edward Capałła
• 7 batalion łączności - kpt. Zawitkowski
• 7 batalion saperów – mjr Włodzimierz Kupryk
• 7 batalion sanitarny - kpt. dr Gajek.

Z uwagi na brak możliwości zakwaterowania i dalszego rozwoju Armii w dotychczasowym miejscu postoju, postanowiono pod koniec grudnia formowania 7 DP zaniechać. W tym celu pułki 19 i 21 piechoty i 7 pal obecnie jako zapasowy pozostały w ramach OOA jako jego jednostki etatowe, natomiast 20 pp został przesunięty do formowanej od stycznia 1942 roku 8 Dywizji Piechoty^[2]. 5 stycznia 1942 dowódca armii wydał rozkaz organizacyjny zgodnie z którym 7 Dywizja Piechoty miała być formowana ponownie na podstawie etatów brytyjskich, w składzie:

• Dowództwo 7 Dywizji Piechoty
• 22 pułk piechoty – ppłk Stanisław Krajewski
• 23 pułk piechoty – ppłk Józef Kramczyński^[3]
• 7 pułk artylerii lekkiej – ppłk Jan Świerczyński
• 7 pułk artylerii ciężkiej – mjr Adam Machnowski
• 7 dywizjon artylerii przeciwlotniczej – kpt. Teodor Dobrowolski
• 7 kompania przeciwpancerna
• 7 dywizjon rozpoznawczy - ppłk Eugeniusz Święcicki
• 7 batalion saperów – kpt. inż. Konstanty Modzelewski
• 7 kompania łączności
• 7 kompania żandarmerii
• pluton miotaczy ognia
• 7 kompania sanitarna
• szpital
• 7 pluton samochodowy
• 7 park intendentury
• 7 sąd polowy
• 7 kompania warsztatowa
• 7 kompania zaopatrzenia
• szkoła podchorążych
• 7 kompania Pomocniczej Służby Kobiet
• komenda uzupełnień nr 3 ze stacją zborną
• referat opieki społecznej
• pluton transportowo-kolejowy

o łącznym stanie 663 oficerów i 13.386 podoficerów i szeregowych. W rozkazie wskazano jako miejsce formowania dywizji miejscowość Kermine w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej (150 km na północny zachód od Samarkandy). Zgodnie z rozkazem dowódcy armii, gen. dyw. Władysława Andersa stanowisko dowódcy dywizji objął gen. bryg. Zygmunt Bohusz-Szyszko. 16 marca, w wyniku nacisków władz radzieckich, gen. Anders dokonał zmiany na stanowisku szefa sztabu armii. Nowym szefem sztabu został gen. bryg. Bohusz-Szyszko. Jego miejsce w 7 Dywizji Piechoty zajął płk dypl. Leopold Okulicki przy czym do pełnienia obowiązków dowódcy dywizji przystąpił dopiero 21 kwietnia. 7 Dywizja Piechoty formowana była na terenie obszarów niesprzyjających zdrowiu żołnierzy, w fatalnych warunkach sanitarno-epidemiologicznych i żywnościowych w trakcie formowania jej, dotknięta została licznymi epidemiami; tyfusu plamistego, czerwonki, malarii, duru brzusznego. Zmarło 973 żołnierzy, junaków, poborowych i ochotniczek PSK. Pomimo złych warunków i dużej śmiertelności, proces formowania dywizji postępował. Na dzień 1 marca 1942 r. stan jej wynosił 7 199 żołnierzy^[4]. W ramach I ewakuacji armii do Iranu i na Bliski Wschód w okresie od 24 marca do 4 kwietnia z 7 Dywizji Piechoty ewakuowano 3611 żołnierzy. W okresie od kwietnia do sierpnia 1942 roku prowadzono dalszy nabór ochotników i poborowych, z uwagi na tragiczne warunki zdrowotne i żywnościowe nie prowadzono systematycznego szkolenia, posiadano niewielką ilość broni strzeleckiej i w obu pułkach artylerii po jednym dziale.^[5] Do momentu ewakuacji z ZSRR dywizja nie osiągnęła gotowości organizacyjnej i nie była uzbrojona^[6]. W dniach 5-9 sierpnia, w sześciu transportach kolejowych oddziały dywizji zostały przegrupowane z Kermine do Krasnowodska. Do 11 sierpnia wszystkie jednostki dywizji zgrupowały się w Polskiej Bazie Ewakuacyjnej w Krasnowodzku. Dzień później żołnierzy oraz ludność cywilną zaokrętowano na radzieckie statki „Kaganowicz” i „Żdanow”. Późnym wieczorem 13 sierpnia oba statki zacumowały na redzie irańskiego portu Pahlevi. Po wyokrętowaniu pododdziały marszem pieszym zostały skierowane do obozu położonego kilka kilometrów od Pahlevi, gdzie przeszły kwarantannę i otrzymały mundury tropikalne. W dniach 16 sierpnia - 8 września dywizja przegrupowała się z obozu w rejonie Pahlevi do obozu Khanaquin w Iraku.

W Armii Polskiej na Wschodzie

Oznaka Armii Polskiej na Wschodzie

Z dniem 12 września 1942 roku, 7 Dywizja Piechoty, weszła w skład Armii Polskiej na Wschodzie. W nowym miejscu postoju w okresie od 8 do 12 grudnia 1942 roku nastąpiła reorganizacja dywizji, w miejsce 22 i 23 pułków piechoty zostały sformowane 7 i 8 Brygady Strzelców, z 7 dywizjonu rozpoznawczego sformowano 7 pułk kawalerii pancernej. Poddano przeglądowi stan osobowy żołnierzy dywizji, zwalniając żołnierzy niezdolnych do służby, a starszych wiekiem przeniesiono do jednostek tyłowych. W okresie marzec-maj 1943 roku w związku z brakami szeregowych skadrowano 8 Brygadę Strzelców, wyłączono 7 pułk artylerii ciężkiej i przemianowano na 11 pac, 7 pal przemianowano na 7 pułk artylerii konnej i wyłączono ze składu dywizji. 7 kompanię ppanc. wyłączono z dywizji i przeformowano w 7 pułk artylerii ppanc., 7 dywizjon plot. wyłączono z dywizji i przeformowano w 8 pułk artylerii plot. ciężkiej. Wysłano dalszych ochotników do lotnictwa i 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Jednocześnie w okresie czerwca i lipca 1943 roku zredukowano stan 7 Brygady Strzelców i innych jednostek dywizji wydzielając żołnierzy jako uzupełnienie pozostałych dywizji i jednostek pozadywizyjnych, rozwiązano polowe jednostki i służby, a żołnierzy odesłano do innych jednostek celem uzupełnienia braków. W związku z tym dywizja została jednostką zapasowo-szkolną^[7]. Zadaniem dywizji było zachowanie zdolności do rozwinięcia w bojowy związek taktyczny, prowadzenie scentralizowanego szkolenia oficerów, podchorążych i specjalistów poszczególnych broni i służb oraz zbieranie i szkolenie uzupełnień dla jednostek armii. W skład dywizji weszły:

• 7 Brygada Strzelców,
• Kadra 8 Brygady Strzelców,
• Centrum Wyszkolenia Armii,
• Ośrodek Zapasowy Armii,
• Baza Etapów.

W maju 1943, w ramach kolejnej reorganizacji dywizja została podporządkowana dowódcy Bazy i Etapów Armii, gen. bryg. Józefowi Wiatrowi. 12 czerwca dywizję wizytował gen. broni Władysław Sikorski. W sierpniu i wrześniu jednostki Armii Polskiej na Wschodzie zostały przesunięte do południowej Palestyny. 7 Dywizja została rozmieszczona w obozie Yibna. 7 września odbyło się uroczyste przekazanie obowiązków dowódcy dywizji przez płk Leopolda Okulickiego dla płk Alfreda Schmidta. 25 listopada gen. broni Kazimierz Sosnkowski, naczelny wódz wydał wytyczne organizacyjne, zgodnie z którymi Armia Polska na Wschodzie została podzielona na trzy rzuty. W pierwszym rzucie znalazł się 2 Korpus wzmocniony przez wysuniętą na teren operacyjny bazę armii. Cały rzut stanowił samodzielny związek taktyczno-operacyjny dowodzony przez gen. dyw. Władysława Andersa i podporządkowany operacyjnie dowódcy brytyjskiej 8 Armii. W skład wysuniętej bazy armii weszły: 7 Dywizja Zapasowa, Centrum Wyszkolenia Armii, szpitale, domy ozdrowieńców, kasyna polowe i inne. W wyniku tych decyzji dotychczasowa organizacja dywizji uległa zmianie. Kadra 8 Brygady Strzelców została przekształcona w Ośrodek Zapasowy Armii, który pozostawał w drugim rzucie armii. Zadaniem ośrodka było zbieranie, szkolenie i wysyłanie do 7 Dywizji żołnierzy powracających ze szpitali oraz przeprowadzenie zwolnień ze służby czynnej oficerów i żołnierzy. Podczas stacjonowania w Palestynie 15 stycznia 1944 roku 7 Dywizja Zapasowa została przemianowana na Ośrodek Uzupełnień Piechoty, po przetransportowaniu do obozu wojskowego w Quassasin w Egipcie ośrodek ponownie z dniem 19 lutego 1944 r. przemianowany na 7 Dywizję Zapasową.

W składzie Bazy 2 KP we Włoszech

Struktura organizacyjna dywizji w marcu-czerwcu 1944 r.

• Dowództwo 7 Dywizji Zapasowej
• 7 Brygada Piechoty
• 7 pułk artylerii mieszanej
• 7 zapasowy batalion czołgów
• 7 zapasowy szwadron rozpoznawczy
• Rezerwa Oficerów
• 7 kompania saperów
• 7 kompania łączności
• 7 kompania zaopatrzenia
• 7 pluton żandarmerii
• 7 pluton warsztatowy
• delegat do Spraw Uzupełnień
• Komenda Obozu Jeńców Wojennych z armii niemieckiej
• Komenda Placu na obszarze 8 Armii (brytyjskiej)

Od 28 marca do 20 kwietnia 1944 r. 7 Dywizja została przewieziona transportem morskim do Taranto we Włoszech i skierowana do rejonu Mottoli, zakwaterowana w miejscowościach San Basilio, San Domenico. W momencie transportu do Włoch stan dywizji wynosił 483 oficerów i 2954 szeregowych i stanowiła tzw. I uzupełnienie 2 Korpusu Polskiego. Weszła w skład Bazy 2 KP^[8]. W dniu 12 kwietnia 1944 dowództwo dywizji przejął płk Józef Giza. Wymieniony oficer (29 września awansowany na generała brygady), obowiązki dowódcy dywizji pełnił do sierpnia 1945 z przerwami na leczenie. Według Piotra Żaronia, w czerwcu 1944 na bazie zapasowego batalionu czołgów i zapasowego szwadronu rozpoznawczego sformowano 7 Pułk Pancerny^[a]. W okresie tuż przed bitwą o Monte Cassino i w jej trakcie w składzie 11 batalionu łączności Korpusu, wspierała patrolowanie linii telefonicznych i prowadziła działania przeciwdywersyjne oraz pełniła służbę ochronną wydzielona kompania ze składu 7 Zapasowej DP w sile 12 oficerów i 62 szeregowych.^[9]. Na przełomie maja i czerwca 1944 roku z dywizji odchodzi 7 pułk pancerny i kwatermistrzostwo dywizji, a zostaje utworzone Centrum Wyszkolenia Armii w rejonie miejscowości Matera, podległe pod dowództwo 7 Zapasowej DP oraz sformowana została 7 zapasowa kompania PSK (Pomocniczej Służby Kobiet)^[10]. Zorganizowany został z dniem 21 czerwca 21 batalion piechoty i włączony do składu 7 Zapasowej Brygady Piechoty. 6 sierpnia 1944 roku 24 batalion piechoty przemianowany zostaje na 22 batalion piechoty.^[10]. 23 sierpnia 1944 dywizji przywrócono nazwę - 7 Dywizja Piechoty. W dniu 18 października ze składu dywizji wydzielone zostało Centrum Wyszkolenia Armii i podporządkowane bezpośrednio pod dowództwo Bazy 2 KP. 25 października 1944 r. wszystkie jednostki dywizji noszące numer „7” otrzymały numer „17”. Realizując „I Fazę Rozbudowy Sił Zbrojnych” w garnizonach 7 dywizji i na bazie części jej kadry oraz szeregowych po wstępnym przeszkoleniu, w okresie październik- grudzień rozpoczęto tworzenie nowych jednostek: 3 BSK dla 3 DSK, 4 WBP dla 5 KDP oraz dodatkowych jednostek służb (kompanie transportowe, warsztatowe sanitarne itp.), 12 i 13 pac dla 2 G Art., 2 batalion komandosów dla 2 BPanc. Natomiast od grudnia 1944 do marca 1945: 16 Pomorskiej Brygady Piechoty, 8/16 pal, 2 pappanc., 16 daplot. (niezbędnych kompanii służb) dla 2 Warszawskiej Dywizji Pancernej oraz 7 i 25 pułków ułanów. Ponadto przekazano szeregowych na potrzebę tworzenia 3/14 Samodzielnej Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Tworzenie w/w jednostek odbywało się przy udziale wybranych oficerów i szeregowych z frontowych jednostek 2 KP. Przez cały okres natomiast sukcesywnie wysyłano uzupełnienia do walczących jednostek korpusu na froncie.^[11] W dniu 20 listopada 1944 w ramach dywizji utworzono batalion wartowniczy 7 DP z żołnierzy powyżej 42 roku życia lub kategorią zdrowia „D”. Ze składu tego batalionu utworzono też kompanie wartownicze dla 3 i 5 dywizji, a 30 grudnia ten batalion przeformowano w 24 batalion piechoty i włączono w skład 17 BP. Przed ofensywą w kierunku Bolonii wybrano 800 żołnierzy z tworzonej przy 7 Dywizji 16 PBP i wysłano ich na uzupełnienie piechoty w dywizjach „frontowych”. 21 batalion w kwietniu skierowano w rejon Forli i Bolonii, gdzie przekazał cały stan szeregowych dla walczących batalionów. W chwili zakończenia wojny 7 Dywizja Piechoty w etatowych oddziałach liczyła 690 oficerów i 5836 szeregowych oraz 19 oficerów i 552 szeregowych PSK.^[11] Dalszy napływ Polaków jeńców z armii niemieckiej, jeńców polskich z terenu Niemiec i Austrii doprowadził do dalszego rozwoju dywizji. Z dniem 20 czerwca 1945 roku powstał z wydzielonych kompanii istniejących batalionów 20 batalion piechoty, a ponadto na bazie 24 batalionu piechoty i kadry innych jednostek powstały bataliony wartownicze „A”, „B”, „C” i „D”. Bataliony te pełniły służbę na terenie prawie całych Włoch przy składach, szpitalach, magazynach, bazach itp. Jednakże z uwagi na zaistniałą sytuację polityczną, w tym cofnięcie uznania Rządowi Polskiemu na uchodźstwie w Londynie, jesienią 1945 r. rozpoczęto redukcję 2 Korpusu Polskiego. W jej wyniku rozwiązano 16 września 20 batalion piechoty, 30 października 24 batalion piechoty, a na przełomie roku 1945 i 1946 rozformowano cztery bataliony wartownicze 7 DP. Ogółem w dywizji od marca 1944 do czerwca 1945 przeszkolono ok. 26 000 żołnierzy, natomiast w szeregach dywizji w latach 1942–1947 służyło ponad 40 000 żołnierzy. Zmarło głównie z chorób, zginęło w nieszczęśliwych wypadkach i wypadkach komunikacyjnych szacunkowo nie mniej niż 1200 żołnierzy. Ostatnim dowódcą dywizji został gen. bryg. Zygmunt Łakiński. Obowiązki na tym stanowisku pełnił od sierpnia 1945 do kwietnia 1947. W okresie od lipca do grudnia 1946 roku przewieziono wraz z 2 Korpusem Polskim 7 DP do Wielkiej Brytanii i zakwaterowano w obozach Wharles Camp, Inship k. Preston i Lancashire. Prowadzono demobilizację żołnierzy i ich repatriację, część żołnierzy wstąpiła do PKPR. W kwietniu 1947 roku 7 Dywizja Piechoty została rozwiązana.

Symbole dywizji

Odznaka pamiątkowa

Wykonana w metalu, srebrzona i oksydowana, czteroczęściowa o wymiarach 46 x 32 mm. Na tarczy w kolorze starego srebra nałożony herb: na białej tarczy herbowej stylizowany czerwony gryf. Pod herbem dwa skrzyżowane miecze. Dolna część tarczy i boki otoczone wieńcem z liści wawrzynu i dębu. W zwieńczeniu inicjały „D 7P” i dwa biało - czerwone proporczyki. Tarcza herbowa obramowana wąskim granatowym paskiem emalii^[12].

Oznaka rozpoznawcza

Oznaka^[13] wykonana z sukna o wymiarach 52 x 40 mm. Na białej tarczy czerwony gryf ze złoconymi szponami. Gryf obramowany wąskim niebieskim paskiem^[14]. Oznaka noszona była na lewym rękawie 5 cm poniżej naszywki „Poland”^[12].

Żołnierze dywizji

Dowódcy dywizji

• płk dypl./gen. bryg. Bronisław Rakowski (X - XII 1941)^[15]
• gen. bryg. Zygmunt Bohusz-Szyszko (I - III 1942)
• płk dypl. Leopold Okulicki (21 IV 1942 - 7 IX 1943)
• płk piech. Alfred Jan Schmidt (7 IX 1943 - 12 IV 1944)
• gen. bryg. Józef Giza (12 IV 1944 - VIII 1945)
• płk piech. Walenty Peszek (p.o. VI - X 1944)
• ppłk Józef Kramczyński (p.o. 4 XII 1944 - 28 III 1945) i (3-26 VII 1945)^[3]
• gen. bryg. Zygmunt Łakiński (VIII 1945 - 1947)

Zastępcy dowódcy dywizji

• ppłk Eugeniusz Jasiewicz (I - III 1942)^[16]
• płk Nikodem Sulik (IV - XII 1942)^[5]
• płk Józef Frączek (III 1943 - V 1944)^[17]
• płk Walenty Peszek (VI - X 1944)^[17]
• ppłk Józef Kramczyński (X 1944 - 1947)^[3]

Szefowie sztabu

• ppłk dypl. Jan Giełgud (I - III 1942)^[16]
• ppłk dypl. Stanisław Koziejowski (od III 1942)^[5]
• ppłk dypl. Bolesław Krzyżanowski^[17]
• ppłk dypl. Andrzej Hytroś (od 21 IV 1944)^[17]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Witold Biegański: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. ISBN 83-03-02923-1.
• Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Piotr Żaroń, Armia Polska w ZSRR, na Bliskim i Środkowym Wschodzie, Warszawa 1981,
• Janusz Magnuski, Samochód pancerny „Staghound”, Seria Typy Broni i Uzbrojenia, zeszyt 154, Warszawa 1993,
• Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939–1946. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
• Andrzej Przemyski, Ostatni komendant. Generał Leopold Okulicki, Lublin 1990,
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Zbigniew Wawer: Znowu w polskim mundurze. Armia Polska w ZSRR sierpień 1941 - marzec 1942. Warszawa: Zbigniew Wawer Prod. Film. i Międzynarodowa Szkoła Menedżerów sp.z.o.o., 2001. ISBN 83-86891-71-8.
• Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939–1945 Zeszyt nr 17. Londyn: 1974.
• GrzegorzG. Gera GrzegorzG., Ze znakiem Czerwonego Gryfa. Skrót dziejów 7. Dywizji Piechoty, „Militaria Wydanie Specjalne” (5(63) 2018), Lublin: Kagero Publishing, 2019, ISSN 2450-7334 .
• 11 Batalion Łączności. Londyn: Koło byłych żołnierzy 11 batalionu łączności, 1947.
• Wojciech Materski(red.): Z archiwów sowieckich tom 2. Armia Polska w ZSRR 1941–1942. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, 1992. ISBN 83-85479-28-7.