8 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej (II RP)

8 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1926

Rozformowanie

1939

Tradycje
Nadanie sztandaru

1938

Rodowód

samodzielna bateria przeciwlotnicza nr 8

Organizacja
Dyslokacja

garnizon Toruń

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

artyleria

Artyleria przeciwlotnicza WP przed wybuchem II wś

8 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej (8 daplot) – pododdział artylerii przeciwlotniczej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Dywizjon stacjonował w garnizonie Toruń[1], w koszarach im. Józefa Poniatowskiego[2]. W 1939 w organizacji pokojowej dyonu występowały trzy baterie motorowe i jedna bateria półstała artylerii przeciwlotniczej. Wszystkie baterie były uzbrojone w 40 mm armaty przeciwlotnicze wz. 1936 i 1938[3].

Mobilizacja

Dyon był jednostką mobilizującą. W dniach 24-25 sierpnia 1939, w Toruniu, zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dyon sformował dziewięć pododdziałów artylerii przeciwlotniczej dla wielkich jednostek piechoty i kawalerii Armii „Pomorze”:

  • bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ A nr 4 dla 4 DP
  • bateria motorowa artylerii plot. 40 mm Typ A nr 15 dla 15 DP
  • bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ A nr 16 dla 16 DP
  • bateria motorowa artylerii plot. 40 mm typ B nr 91 dla Pomorskiej BK
  • pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 801
  • pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 802
  • pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 803
  • pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 804
  • pluton półstały artylerii plot. 40 mm nr 805[4][a].

Po zakończeniu mobilizacji dyon został rozformowany. Dowódca dyonu, mjr Marian Bieniak otrzymał przydział mobilizacyjny do Dowództwa Lotnictwa i OPL Armii „Pomorze” na stanowisko referenta OPL.

Żołnierze dywizjonu

Dowódcy baterii i dywizjonu
por. art. Piotr Łukaszewiczod 15 II 1925[7]
mjr / ppłk art. Kazimierz II BaranVII 1926[8] – IV 1936
mjr art. Marian BieniakIV 1936 – VIII 1939
Obsada personalna samodzielnego dywizjonu artylerii przeciwlotniczej nr 8
w lipcu 1926[9]w 1928[10]
dowódca dywizjonumjr art. Kazimierz II Baranmjr art. Kazimierz II Baran
adiutantpor. art. Józef II Zielińskipor. art. Józef II Zieliński
dowódca 1 bateriipor. art. Piotr Łukaszewiczkpt. art. Piotr Łukaszewicz
oficer młodszy 1 bateriipor. art. Leon Furmanowiczpor. art. Leon Furmanowicz
dowódca 2 bateriikpt. / mjr art. Edmund Bartkowski (do VI 1927[11])
oficer młodszy 2 bateriipor. art. Mieczysław Zylber
dowódca plutonu technicznegopor. art. Józef Frydrychowski
zastępca dowódcy plutonu technicznegopor. art. Ignacy Dziubińskipor. art. Ignacy Dziubiński[b]
--por. art. Wacław Jasiuk
--por. art. Jerzy Brzeziński
--ppor. art. Wacław Martynowski[12]
Obsada personalna w marcu 1939[1][c]przydziały mobilizacyjne we wrześniu 1939
dowódca dyonumjr art. Marian Bieniak[d]referent OPL w Dowództwie Lotnictwa i OPL Armii „Pomorze”
zastępca dowódcy dywizjonukpt. Leon Furmanowiczdowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 4
adiutantpor. Aleksander Józef Buława-Gabryszewski[e]
pomocnik dowódcy ds. gospodarczychkpt. Czesław Kazimierczuk[f]
oficer mobilizacyjnykpt. Stefan Józef Makowskidowódca oddziału nadwyżek → OZ Art. Plot. Nr 1 w Warszawie
oficer technicznykpt. Julian Franciszek Wojtusiakdowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 16
oficer administracyjno-materiałowypor. Czesław Witold Rylski[g]
oficer żywnościowypor. Władysław Jagodziński
dowódca plutonu łącznościpor. Franciszek Pitkiewiczdowódca plutonu półstałego artylerii plot. 40 mm nr 802
dowódca 1 bateriikpt. Władysław Julian Staszewski
dowódca plutonuppor. Bogdan Michał Bagiński-Ślepowrondowódca plutonu półstałego artylerii plot. 40 mm nr 801
dowódca 2 bateriipor. Tomasz Neugebauerdowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 15
dowódca plutonuppor. Edmund Olejarczukoficer zwiadowczy baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 4
dowódca 3 bateriipor. Tadeusz Stanisław Kupczyńskidowódca plutonu półstałego artylerii plot. 40 mm nr 803
dowódca plutonuppor. Mieczysław Ejsymontoficer zwiadowczy baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 16
dowódca plutonuppor. Kazimierz Jan Widerskioficer zwiadowczy baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ A nr 15
dowódca 4 bateriipor. Ryszard Leon Degórskidowódca baterii motorowej artylerii plot. 40 mm typ B nr 91
dowódca plutonuppor. Stanisław Jasińskidowódca plutonu półstałego artylerii plot. 40 mm nr 805

Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[18]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Baran Bronisław[19]podporucznik rezerwymgr matematykiZakłady Radiowe Philipsa w WarszawieKatyń
Chrząstek Józefpodporucznik rezerwyKatyń
Kazimierczuk Czesław[20]kapitanżołnierz zawodowyKatyń

Symbole dywizjonu

Sztandar

5 maja 1938 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór sztandaru 8 daplot[21].
19 czerwca 1938 na lotnisku w Toruniu, podczas uroczystości wręczenia sztandarów jednostkom artylerii Okręgu Korpusu VIII, marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył dowódcy dywizjonu sztandar[22].

Opis sztandaru[23]

Na prawej stronie płatu sztandaru umieszczono w rogach numer dywizjonu według wzoru ustalonego w „Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych” nr 6 z 1937, poz. 77.
Na lewej stronie płatu sztandaru znajdowały się na tarczach w poszczególnych rogach:

  • w prawym górnym – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
  • w prawym dolnym – godło miasta Torunia
  • w lewym górnym – wizerunek św. Barbary - patronki artylerzystów
  • w lewym dolnym – odznaka pamiątkowa 8 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej.

Na dolnym ramieniu Krzyża Kawalerskiego wyhaftowano napis „Toruń 17 VII 1926”, upamiętniający datę i miejsce powstania dywizjonu.

Odznaka pamiątkowa

13 sierpnia 1932 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej artylerii przeciwlotniczej.

Uwagi

  1. ↑ Kazimierz Sławiński podał, że plutony nr 801 i 802 zostały zmobilizowane przez 4 Pułk Lotniczy, gdy faktycznie były to plutony nr 881 i 882[5][6]
  2. ↑ kpt. art. Ignacy Dziubiński w 1936 został przeniesiony do 2 Morskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej
  3. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[13]
  4. ↑ Mjr art. Marian Bieniak (ur. 22 lipca 1898 roku) został przydzielony do Wyższej Szkoły Lotniczej w charakterze słuchacza Kursu 1938–1939 z pozostawieniem na stanowisku dowódcy dywizjonu. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 roku i 53. lokatą w korpusie oficerów artylerii. Był odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie) i Złotym Krzyżem Zasługi[14].
  5. ↑ Aleksander Józef Buława-Gabryszewski urodził się 19 marca 1913 w Jaśle, w rodzinie Włodzimierza i Stefanii z Hubczeńków. 4 sierpnia 1934 został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1934 i 9. lokatą w korpusie oficerów artylerii. Po promocji został przydzielony do 2 Pułku Artylerii Ciężkiej w Chełmie. W latach 1937-1939 był oddelegowany z wojska na studia na Politechnice Warszawskiej. Wiosną 1940 został zamordowany w Katyniu. 5 października 2007 roku został pośmiertnie mianowany kapitanem[15]
  6. ↑ Czesław Kazimierczuk urodził się 27 kwietnia 1896 w Łomży, w rodzinie Antoniego i Aleksandry z Saciłowskich. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937. Wiosną 1940 został zamordowany w Katyniu. 5 października 2007 został pośmiertnie mianowany majorem[16]
  7. ↑ Czesław Witold Rylski urodzony 26 marca 1912 roku w Suwałkach, w rodzinie Edmunda i Racheli z Mystkowskich. 4 sierpnia 1934 roku został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1934 roku i 138. lokatą w korpusie oficerów artylerii. Po promocji został przydzielony do 22 Pułku Artylerii Lekkiej w Przemyślu. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 roku. Wiosną 1940 został zamordowany w Katyniu. 5 października 2007 roku został pośmiertnie mianowany kapitanem[17]

Przypisy

  1. ↑ a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 771.
  2. ↑ Zarzycki 2000 ↓, s. 10.
  3. ↑ Polska artyleria przeciwlotnicza w wojnie obronnej 1939 r. ... s. 174.
  4. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 374.
  5. ↑ Sławiński 1983 ↓, s. 77.
  6. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 460-461.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 lutego 1925 roku, s. 66.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 14 lipca 1926 roku, s. 214.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 14 lipca 1926 roku, s. 214-216.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 416.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 25 czerwca 1927 roku, s. 185.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 136, przeniesiony do Morskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej.
  13. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  14. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 164, 451.
  15. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 148.
  16. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 258.
  17. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 544.
  18. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  19. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 100.
  20. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1513.
  21. ↑ Dodatek Tajny Nr 6 do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. z 05.05.1938 r. Nr 6, poz. 70.
  22. ↑ Satora 1990 ↓, s. 344.
  23. ↑ Moszumański 1996 ↓, s. 114.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
  • Zbigniew Moszumański. Sztandary i odznaki jednostek przeciwlotniczych do roku 1939. „Przegląd Wojsk Lądowych”. 9 (447), 1996. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0478-6688. 
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Polska artyleria przeciwlotnicza w wojnie obronnej 1939 r. Sprawozdanie dowódcy Obrony Przeciwlotniczej Kraju, płk dypl. Włodzimierza Juliusza Ludwiga z działalności w czasie wojny, opracowanie Mieczysław Lipiński i Zbigniew Moszumański, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 4 (204), Warszawa 2004 r.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W". Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
  • Kazimierz Sławiński: Lotnisko toruńskie 1920-1945. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0378-1.
  • Piotr Zarzycki: 8 Pułk Artylerii Ciężkiej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 120. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2000. ISBN 83-87103-80-2.
Artyleria przeciwlotnicza w II Rzeczypospolitej
Grupy
  • 11 Grupa Artylerii
  • 1 Grupa Artylerii Przeciwlotniczej
  • 2 Grupa Artylerii Przeciwlotniczej
Pułki
Dywizjony (daplot)
Baterie typu "A"
Baterie typu "B"
  • II RP
  • PSZ na Zachodzie
  • ludowe Wojsko Polskie
  • Siły Zbrojne RP
Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej
Rodowód
Naczelne władze wojskowe
Rodzaje sił zbrojnych
Formacje
Bronie
Służby
WP w 1939
Inne

Orzełek II RP.svg

Lotnictwo w Toruniu
Istniejące
Nieistniejące

Toruń

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Hangar na lotnisku sportowym w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hangar na lotnisku sportowym w Toruniu
ARTYLERIA PRZECIWLOTNICZA.jpg
Artyleria przeciwlotnicza WP przed wybuchem II wś