8 Pułk Artylerii Ciężkiej (1920)

8 Pułk Artylerii Ciężkiej (8 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa^[1].

Dowódcą 8 pułku artylerii ciężkiej został ppłk Leszek Roguski^[2]. Latem 1920 jego bateria zapasowa stacjonowała w Ostrołęce^[a].

Opracowany w październiku plan rozbudowy artylerii do końca 1919 przewidywał, że z dniem 31 grudnia zakończona zostanie organizacja baterii i dowództw formowanych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii^[4].

Powstanie i działania I dywizjonu

Zawiązkiem I dywizjonu 8 pułku artylerii ciężkiej stał się dywizjon artylerii fortecznej sformowany w listopadzie 1918 w twierdzy Modlin. Dywizjon liczył 3 baterie, wyposażone w działa rosyjskie i niemieckie. Dowództwo nad nim objął kpt. Bohdan Bujwid. W kwietniu 1919 oddział został przezbrojony w sprzęt francuski i stał się oficjalnie I/8 pac. W lipcu dywizjon przeniesiono do Zambrowa, gdzie przemianowany został na 8 dywizjon artylerii ciężkiej. 9 września dywizjon wyjechał z Łomży na front litewsko-białoruski do dyspozycji dowódcy 8 Dywizji Piechoty^[5].

Jako pierwsza do walki weszła 1 bateria kpt. Mieczysława Karaszewicza. 18 września wspierała ogniem natarcie XVI Brygady Piechoty na Uszacz. W dalszych walkach strzelała pod Kamieniem i Leplem, nad Autą oraz pod Homlem. 2 bateria kpt. Żaboklickiego weszła do walki 3 października nad Dzisną w rejonie Petrykowa. Jej działa uszkodziły most na Zorzance, co utrudniło Sowietom przerzucenie odwodów pod Połock. 3 bateria por. Antoniego Millera działała początkowo nad Dźwiną, a następnie uczestniczyła w opanowaniu Połocka^[5]. W maju 1920 dywizjon odpierał ofensywę sowiecką i walczył pod Uszaczem, w okolicach Horowyja i Homla. Od 2 czerwca 2. i 3 bateria uczestniczyła w kontrofensywie polskiej walcząc pod Wasinkami, Słobódką, Jelnią, Uliną i nad Dryssą^[5].

4 lipca rozpoczęła się wielka ofensywa Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Dywizjon przeszedł do działań opóźniających. Cofał się przez Święciany, Komaje, Białowodę, Łyntupy. 13 lipca, podczas walk pod Myślinami, 2 bateria straciła 2 haubice kal. 155 mm i połowę obsługi. Cofając się nadal, dywizjon dotarł do Narwi. Od 13 do 17 sierpnia odpierał ataki na Warszawę, walcząc między innymi pod Okuniewem^[6].

Po bitwie warszawskiej dywizjon przeszedł do odwodu. Dopiero 8 września załadowany został w Warszawie do eszelonów i przewieziony do Stanisławowa. Na Podolu wspierał działania 8 Dywizji Piechoty w walkach o Halicz, linię Gniłej Lipy, Podhajce, Tarnopol, Zasław, Szepetówkę, Połonne, linię Słuczy i Czantorię, gdzie zakończył działania wojenne^[6].

W 1921 zreorganizowano polską artylerię. Powstawały między innymi nowe pułki artylerii ciężkiej. Na mocy decyzji Naczelnego Dowództwa WP z 7 września 1921 rozpoczęto formowanie „pokojowego” 1 pułku artylerii ciężkiej. W jego skład weszły: „wojenny” 8 dac oraz utworzony 15 grudnia 1920 z „wojennego” 18 pułku artylerii ciężkiej – 18 dac^[7][8].

II dywizjon

W czerwcu 1919, w rejonie Ostrołęki i Różana zaczęto formować baterie pozycyjne. We wrześniu rozwiązano je, a na ich bazie utworzono między innymi 4 baterię 8 pułku artylerii ciężkiej. W marcu 1920 przemianowano ją na 3 baterię 16 pułku artylerii ciężkiej. Bateria uzbrojona była  w cztery 155 mm haubice. Dowodził nią por. Gruca^[9].

Żołnierze pułku/dywizjonu

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Józef Baran: Zarys historii wojennej 8-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Józef Hłasko: Zarys historii wojennej 1-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lech Wyszczelski: Wojsko II Rzeczypospolitej. Armia ułanów, szarej piechoty i serca w plecaku. Od odzyskanej niepodległości do tragicznego września. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. Spółka Akcyjna, 2014. ISBN 978-83-11-13061-6.
• Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 55. ISBN 978-83-87103-27-9.