9K720 Iskander

Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji. Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Iskander

Państwo	Rosja
Inne nazwy	9K720, SS-26, Stone
Typ	SRBM
Przeznaczenie	taktyczny pocisk balistyczny
Wyrzutnia	mobilny-drogowy
Status	aktywny
Długość	7,3 m
Średnica	0,92 m
Masa startowa	3,75-3,8 t
Napęd	jednostopniowy silnik rakietowy (Iskander-M, E)
Paliwo	paliwo stałe
Prędkość	~2100 m/s
Zasięg	• minimalny: 50 km • Iskander-M: 380–499 km (zakładając ograniczenie INF) • Iskander-E: 280 km
Udźwig	do 780 kg
Naprowadzanie	bezwładnościowe, z naprowadzaniem optycznym w fazie terminalnej
Celność	CEP: 30 m[1]
Głowica	• kasetowa, • odłamkowo-burząca, • termobaryczna, • penetrująca, • termojądrowa, • elektromagnetyczna

Zasięg pocisków dla wersji Iskander-E w przypadku rozmieszczenia (dwa miejsca) na terenie Obwodu kaliningradzkiego FR

Iskander (NATO: SS-26 Stone) – lądowy pocisk balistyczny krótkiego zasięgu (SRBM) na mobilnej platformie samochodowej z wyrzutnią typu TEL. Iskander przeznaczony jest do wykonywania uderzeń na ważne cele lądowe, znajdujące się w strefie operacyjno-taktycznej ugrupowania wojsk przeciwnika (środki ogniowe, samoloty i śmigłowce na lotniskach, węzły łączności, stanowiska dowodzenia itp.) oraz obiekty infrastruktury cywilnej.

Geneza

Na skutek wprowadzenia przez zawarty 8 grudnia 1987 Traktat INF zakazu posiadania i używania przez Stany Zjednoczone i Związek Radziecki pocisków balistycznych o zasięgu 500–5500 km (średniego MRBM oraz pośredniego zasięgu IRBM), Związek Radziecki zmuszony został do likwidacji najnowszego typu pocisku balistycznego Oka SS-23 Spider, stanowiącego pierwszą ówcześnie próbę zastąpienia przestarzałych pocisków Scud. Ustami najwyższych przedstawicieli Ministerstwa Obrony i armii, zwłaszcza w świetle narastającej niepewności politycznej i militarnej u południowych granic Rosji i na terenie Bliskiego Wschodu, Rosja wielokrotnie wyrażała opinię, że likwidacja pocisków Oka SS-23 Spider była błędem, zaś wraz ze Stanami Zjednoczonymi są jedynymi państwami na świecie objętymi zakazem posiadania pocisków średniego zasięgu. Spowodowało to z jednej strony aktualne dziś dążenie Rosji do wycofania się z traktatu INF (co spotyka się z niezbyt stanowczym, oficjalnym jedynie, sprzeciwem Stanów Zjednoczonych, a nieoficjalnie nawet ze zrozumieniem), z drugiej zaś strony spowodowało podjęcie kolejnej próby zastąpienia pocisków Scud, tym razem za pomocą pocisków krótkiego zasięgu Iskander.

Pierwsze próby pojedynczych elementów nowego systemu przeprowadzono w latach 1989–1990 na poligonie nr 4 pod Kapustin Jarem, pierwszy start technologiczny prototypu pocisku wykonano w 1991 r., zaś pierwszy start doświadczalny pocisku systemu Iskander miał miejsce 25 października 1995 roku. Pierwotnie system ten nazywano na Zachodzie SS-21 Scarab mod.C, czyli jako kolejną wersję Toczki, dopiero po pewnym czasie przypisano mu nowe oznaczenie SS-X-26 Stone. Próby państwowe zostały zakończone w 2004 roku i w 2007 Iskander formalnie wszedł na uzbrojenie rosyjskich sił zbrojnych.
31 grudnia 2010 prezydent Federacji Rosyjskiej zatwierdził Państwowy Program Zbrojeniowy do realizacji do 2020. W ramach rozwoju środków precyzyjnego rażenia do wojsk przewidziano przekazanie wyrzutni Iskander dla dziesięciu brygad rakiet operacyjno-taktycznych. W sierpniu 2011 roku minister obrony Federacji Rosyjskiej zatwierdził plan zakupu do 180 zestawów rakiet operacyjno-taktycznych SS-26 Iskander^[2].

Charakterystyka systemu Iskander

Iskander jest pociskiem balistycznym o długości 7,3 m, średnicy 0,92 m i masie startowej od 3800 kg do 4020 kg, w zależności od ładunku. Wysoka prędkość pozwala mu przełamywać obronę antyrakietową. Iskander porusza się po spłaszczonej trajektorii lotu poniżej wysokości 50 km. Potrafi wykonywać manewry z przeciążeniem 30 g w fazie końcowej (terminal phase), utrudniając przechwycenie przez systemy obronne. Iskander może przenosić głowice konwencjonalne o masie od 480 kg do 720 kg. Może też prawdopodobnie przenosić głowice termojądrowe, jednak jawnie nie zostało to potwierdzone. System naprowadzania zapewnia mu celność CEP: 10-30 metrów (wersja Iskander-E)^[3]. Pocisk przewożony jest i wystrzeliwany z samochodowej dwuprowadnicowej wyrzutni typu TEL 9P78, zaprojektowanej przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Titan w Wołgogradzie.

System w wersji eksportowej Iskander-E ma zubożone możliwości, w szczególności w zakresie możliwości wykonywania manewrów przez pociski, które nie posiadają tak zaawansowanego systemu sterów gazodynamicznych^[4].

Rozszerzenie możliwości systemu o pociski manewrujące dalekiego zasięgu

Federacja głosi, że nazwa Iskander jest wiele szersza niż dawniej przyjmowano i odnosi się bardziej do systemu kierowania i wskazywania celów oraz ruchomych wyrzutni, niż zastosowanych na nich rakiet. W szczególności, system można wykorzystać także dla pocisków manewrujących rodziny Kalibr, o zasięgu 2000 km^[5].

Wersje

• Iskander-M – wersja dla rosyjskich sił zbrojnych z pociskami m.in. 9M723 o zasięgu co najmniej 500 km
• Iskander-E – wersja eksportowa z pociskiem 9M720-E o zasięgu 280 km.
• Iskander-K – wersja z pociskiem manewrującym 9M729 o zasięgu co najmniej 500 km, która jest na uzbrojeniu Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej. USA twierdzi, że ten pocisk łamie postanowienia Traktatu INF, gdyż w 2014 roku został przetestowany w locie o długości 2500 kilometrów, co jest zakazane traktatem.

Użytkownicy

•  Rosja^[6]
•  Armenia^[7] (Iskander-E)

Rosyjskie pociski Iskander-M zadebiutowały bojowo 12 sierpnia 2008 roku podczas wojny z Gruzją, ostrzeliwując miasto Gori^[8]. Rosja zaprzeczyła tym informacjom, lecz ujawniono w mieście szczątki pocisku z głowicą kasetową, przy braku w okolicy celów o znaczeniu militarnym^[8]. Informacje o ostrzale nimi innych celów w Gruzji nie zostały obiektywnie potwierdzone^[8].

Rosja następnie używała pocisków Iskander-M podczas interwencji w wojnie domowej w Syrii. W 2021 roku Rosja ujawniła film z ich użycia, z którego wynikało, że ostrzelany został między innymi w lutym 2016 roku cywilny cel w postaci szpitala w mieście Azaz, co w tamtym czasie dementowano^[8].

Zestawy Iskander-E zakupiła Armenia w 2015 roku – prawdopodobnie jedynie ujawnione publicznie w 2016 roku dwie wyrzutnie z czterema pociskami^[8]. Przynajmniej dwa pociski z głowicami kasetowymi zostały użyte przez Armenię w ostatnim dniu działań podczas konfliktu o Górski Karabach w 2020 roku, przeciwko siłom azerskim w zdobytym mieście Şuşa, bez istotnych efektów^[8][4]. Władze armeńskie krytykowały po tej wojnie skuteczność Iskanderów, natomiast Rosja początkowo dementowała ich użycie przez Armenię^[8].

Rakiety Iskander zostały też użyte (wystrzelone z terytorium Białorusi) przez Rosję przeciw Ukrainie podczas inwazji w lutym 2022 r.^[9]

Potencjalni nabywcy

•  Białoruś^[10][11][12]
•  Syria^[13]
•  Indie,  Malezja,  Zjednoczone Emiraty Arabskie^[14]
•  Algieria,  Korea Południowa,  Kuwejt,  Singapur,  Wietnam^[15]

Iskandery w kulturze masowej

Użycie bojowe Iskanderów w wojnie rosyjsko-gruzińskiej w zbeletryzowanej formie zawarte zostało w technothrillerze Kaukaskie epicentrum (M. Gawęda, wyd. Ender – WarBook, 2010).

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Potrzuski, Tomasz Całkowski (prom.): Wojska rakietowe we współczesnych operacjach. W: Andrzej Polak (red.): Wybrane zagadnienia z teorii i praktyki obronności. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2014.
• Weapons of Mass Destruction (WMD): Iskander / SS-26 (ang.)
• Aleksandr Karpenko. Operacyjno-taktyczny system rakietowy Iskander. „Nowa Technika Wojskowa”. Październik 2007. 10/2007. 
• https://web.archive.org/web/20090714152047/http://mdb.cast.ru/mdb/4-2008/item1/article1/