9 szwadron pionierów

9 szwadron pionierów
Ilustracja
Historia
Państwo

Polska

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

por. Paweł Sawicki

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

garnizon Baranowicze

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

9 Samodzielna BK
BK „Baranowicze”
Nowogródzka BK

9 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.

Historia szwadronu

W listopadzie 1924 został sformowany szwadron pionierów przy 9 Samodzielnej Brygadzie Kawalerii[1][2]. 21 listopada 1924 minister spraw wojskowych przydzielił por. Pawła Sawickiego z 27 pułku ułanów na stanowisko dowódcy szwadronu i podporucznika Lucjana Donnera z 26 pułku ułanów na stanowisko młodszego oficera szwadronu[1][2].

Szwadron wchodził w skład 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach. 6 listopada 1924 generał dywizji Stefan Majewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem O.I.Szt.Gen. 11750 Org. ustalił następujące odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów przy 9 SBK:

  • otok na czapkach rogatywkach czarny,
  • proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza pąsowo-czarne (barwa pąsowa u góry, barwa czarna zaś u dołu),
  • na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) i litery „9B”[a].

Szwadron stacjonował w garnizonie Baranowicze[4][5][6].

Od sierpnia 1926 formacją ewidencyjną szwadronu był 26 pułk ułanów w Baranowiczach. W związku z powyższym do tego oddziału zostali przeniesieni: rotmistrz Sawicki oraz porucznicy Wacław Bartosiak i Stanisław Rolbiecki, z pozostawieniem na zajmowanych stanowiskach[7].

1 października 1926 szwadron został oddany pod inspekcję gen. bryg. Olgierdowi Pożerskiemu[4].

4 sierpnia 1927 minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyka szwadronów pionierów[8].

Od lutego 1929 szwadron wchodził w skład Brygady Kawalerii „Baranowicze”. Z dniem 31 marca 1930 por. Stanisław Rolbiecki został przeniesiony w stan spoczynku[9], a wiosną 1940 zamordowany w Charkowie[10]. Na stanowisko młodszego oficera przybył por. Władysław Traugutt-Tejchman[11]. W tym samym roku pododdział został przemianowany na 9 szwadron pionierów[5].

13 sierpnia 1931 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów[12].

Od lipca do września 1934 dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci X rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Józef Michał Jędrzejewski[b], Jerzy Zygmunt Orzeł[c] i Jan Żółtowski[d][16].

Bezpośredni nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie, jak również nadzór nad właściwym wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów. Był on również kierownikiem corocznych koncentracji jednostek saperskich[17].

Od 1937 szwadron wchodził w skład Nowogródzkiej Brygady Kawalerii[18]. Do października tego roku szwadron został zreorganizowany[19].

Od lipca do września 1938 dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie odbyli absolwenci XII rocznika SPRKaw.: Zbigniew Dobrski i Tadeusz Maroszek[20].

Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dowódca 26 puł. w Baranowiczach był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 9[21]. Jednostka była mobilizowana w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Gotowość miała osiągnąć w ciągu 42 godzin (A+42)[22].

23 marca 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr IX[23]. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR i wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat.[24]. Mobilizacja przebiegła sprawnie, w szwadronie brakowało jednego oficera rezerwy[25]. 25 marca, po zakończeniu mobilizacji, szwadron razem z innymi oddziałami Nowogródzkiej BK rozpoczął ładowanie na transporty kolejowe, którymi został przewieziony do rejonu Sierpca[26].

Rozkazem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 nakazano sformować zmotoryzowany pluton pionierów Nowogródzkiej BK przy szwadronie pionierów brygady[27]. Do ogłoszenia mobilizacji pluton znajdował się w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie[27], a na tabelę mob. 26 pułku ułanów zostałby wpisany prawdopodobnie wiosną 1940[28]. Pluton motorowy pod dowództwem por. kaw. Ryszarda Ignacego Kwiatkowskiego do szwadronu nie dołączył, lecz wziął udział w obronie Warszawy[29][30].

Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” dowódca Kadry Zapasowej Kawalerii Łuków był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji uzupełnienia marszowego szwadronu pionierów nr 9[31]. Jednostka była mobilizowana w Łukowie, w I rzucie mobilizacji powszechnej[32][e]. Uzupełnienie marszowe było jednostką podległą dowódcy OK IX pod każdym względem[34].

W czasie kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 9 walczył w składzie Nowogródzkiej BK[35].

Kadra szwadronu

Dowódcy szwadronu
  • por. kaw. / rtm. Paweł Sawicki (XI 1924[1][2] – XI 1928[36][37])
  • rtm. / mjr kaw. Władysław Walecki (XII 1928[38] – IV 1934[39])
  • rtm. Władysław Wojnikonis (do IX 1939[40][41]) †1940 Ukraina[42]
Obsada personalna w marcu 1939[6]
  • dowodca szwadronu – wakat
  • dowódca plutonu – rtm. Henryk Klemens Dzierżanowski
  • dowódca plutonu – rtm. Władysław Wojnikonis (od XII 1934[43])

Uwagi

  1. ↑ Wzór, wymiary i sposób umieszczania wyżej wymienionych odznak i barw – według przepisów o ubiorze polowych WP[3].
  2. ↑ Józef Michał Jędrzejewski ur. 30 września 1912. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 128. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[13].
  3. ↑ Jerzy Zygmunt Orzeł ur. 19 października 1913. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 139. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[14]. Między 4 a 7 lipca 1940 został zamordowany w Katyniu[15].
  4. ↑ Jan Żółtowski ur. 1 maja 1911. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1937 i 98. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[14].
  5. ↑ W pierwonej wersji planu „W” jednostką mobilizującą uzupełnienie marszowe szwadronu pionierów nr 9 był szwadron zapasowy 26 pułku ułanów w Łukowie[33].

Przypisy

  1. ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924, s. 688.
  2. ↑ a b c Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 84.
  3. ↑ Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 44 z 6 listopada 1924, poz. 640.
  4. ↑ a b Kośmider 2009 ↓, s. 243.
  5. ↑ a b Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 53.
  6. ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 720.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926, s. 247, 248.
  8. ↑ Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz. 268.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1930, s. 49.
  10. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 451.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 107.
  12. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 25 z 13 sierpnia 1931, poz. 315.
  13. ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 220.
  14. ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 265.
  15. ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 552.
  16. ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 68.
  17. ↑ Bałtusis 1940 ↓, s. 68–69.
  18. ↑ Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 30.
  19. ↑ Tym 2013 ↓, s. 60.
  20. ↑ Radomyski 1992 ↓, s. 82.
  21. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 215.
  22. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 215.
  23. ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 217.
  24. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1094, 1095.
  25. ↑ Piwowarski 1995 ↓, s. 115.
  26. ↑ Piwowarski 1995 ↓, s. 116.
  27. ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1070.
  28. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLVIII.
  29. ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 303.
  30. ↑ Bałtusis 1940 ↓, s. 89.
  31. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 225.
  32. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 225.
  33. ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 67.
  34. ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 258.
  35. ↑ Sieradzki i Wielecki 1994 ↓, s. 35.
  36. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 342.
  37. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 315.
  38. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 13.
  39. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934, s. 160.
  40. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 141, 720.
  41. ↑ Przemsza-Zieliński 1995 ↓, s. 382.
  42. ↑ Straceni na Ukrainie 1994 ↓, s. 107.
  43. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 262.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
  • Edward Bałtusis: Kwestionariusz. W: B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных - узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
  • Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
  • Eugeniusz Piwowarski. Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1-2 (151-152), 1995. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182. 
  • Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
  • Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
  • Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
  • Zeszyty Katyńskie. Marek Tarczyński (red.). T. 4: Listy katyńskiej ciąg dalszy. Straceni na Ukrainie. Niezależny Komitet Historyczny Badania Zbrodni Katyńskiej i Polska Fundacja Katyńska, 1994. ISBN 83-87893-79-X.
  • Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
  • Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
Kawaleria w II Rzeczypospolitej
Korpus, dywizje, GO Jazdy
Brygady jazdy (wojenne)
Brygady jazdy
Dywizje kawalerii
Samodzielne brygady kawalerii
Brygady kawalerii
Brygady kawalerii (1929-1937)
Brygady kawalerii 1939
Jednostki improwizowane
w 1939
Pułki ułanów (szwoleżerów)
Pułki strzelców konnych (dragonów)
Dywizjony artylerii konnej
szwadrony pionierów
Inne
Kawaleria zmotoryzowana
Ośrodki zapasowe kawalerii

Media użyte na tej stronie