Ałgu

Ałgu
chan Czagataidów
Okres	od 1261 do 1265/1266
Dane biograficzne
Data śmierci	1265/1266
Ojciec	Bajdar

Ałgu (ur. ? – zm. 1265/1266) – chan ułusu Czagataja, panujący od 1261 aż do śmierci.

Życiorys

Był synem Bajdara. W roku 1261 Aryk Böge wysłał go z Mongolii na zachód, by jako jego sojusznik objął władzę nad ułusem Czagataja, dotąd rządzonym przez regentkę Organę-katun w imieniu jej małoletniego syna Mubaraka Szaha (1266). Ałgu ustanowił swój dwór w rejonie Kaszgaru i wysłał Negübeja, innego wnuka Czagataja, do Mawarannahru. Siły Ałgu zajęły posiadłości należące do Czagataidów przed panowaniem Möngkego (1251–1259), a także inne terytoria dzierżone przede wszystkim przez Dżoczydów oraz potomków Ugedeja (1229–1241), jak również znajdujące się dotychczas pod zarządem Wielkiego Chana, w tym Bucharę i Samarkandę. Ałgu zmiażdżył miejscowych zwolenników Dżoczydów i zaatakował nawet należące do tych ostatnich Chorezm i Otrar. Próbował także zagarnąć zajmowany przez Mongołów Kara’unas rejon Ghazny^[1][2]. „Jego celem była przemiana niewielkiego zbioru zazębiających się ze sobą czagatajskich apanaży w duże, zwarte terytorialnie dominium. W tym sensie Ałgu jako pierwszy próbował uczynić z dziedziny Czagataidów prawdziwy chanat”^[3].

Dla Aryka Böge Azja Środkowa była ważna przede wszystkim jako źródło zaopatrzenia koniecznego do prowadzenia wojny z Kubiłajem (1260–1294). Kiedy wysłannicy Aryka Böge zaczęli konfiskować dobra na terytoriach opanowanych przez Ałgu, ten zbuntował się przeciwko dotychczasowemu sojusznikowi i w 1262 przeszedł na stronę Kubiłaja, z którym sojusz wydawał się być mniej kosztowny. W tej sytuacji Aryk Böge wyruszył na zachód i jego wódz, syn Möngkego Asudaj, pokonał Ałgu, zajmując jego ordo. Ałgu uciekł do basenu Tarymu, zaś Aryk Böge obozował w rejonie Ałmałyku. Bezlitosne czystki w armii Ałgu przeprowadzone zimą 1263/1264 kosztowały jednak Aryka Böge cenne poparcie – opuścił go m.in. jeden z synów Möngkego, Ürüng-Tasz, który przeszedł na stronę Kubiłaja wraz z pieczęcią swojego ojca. Podczas gdy Ałgu przygotowywał się do zaatakowania Aryka Böge ten w obliczu coraz trudniejszej sytuacji 21 sierpnia 1264 roku poddał się Kubiłajowi^[4].

W sytuacji, gdy Aryk Böge nie był w stanie ostatecznie pokonać Ałgu, Organa-katun zdecydowała się z nim porozumieć i wyszła za niego za mąż. Także dawny namiestnik Wielkiego Chana na terenie Mawarannahru, Masud Beg, uznał władzę Ałgu i zaczął pełnić rolę jego zarządcy w regionie. W nagrodę za jego wsparcie Kubiłaj potwierdził władzę Ałgu nad terytorium rozciągającym się od gór Ałtaj aż po Amu Darię, w którego skład wchodził także dawny ułus potomków Ugedeja. Po upadku Aryka Böge Kubiłaj uczynił z dominium Czagataidów de facto swój protektorat. Jego wysłannik Konggiradaj w 1264 dokonał rewizji spisu ludności dokonywanego dla celów podatkowych. W Azji Środkowej nie zapanował jednak pokój, ponieważ Ałgu nadal walczył z wnukiem Ugedeja, Kajdu (1271–1301). Ałgu zaatakował Kajdu ok. 1263, według Raszid ad-Dina dlatego, że ten popierał Aryka Böge. Prawdopodobnie jednak rzeczywistym powodem agresji Ałgu było jego ciągłe dążenie do konsolidacji dominium Czagataidów. Kajdu miał swój ułus w rejonie Kajaliku, niedaleko centrum posiadłości Ałgu, Ałmałyku. Po upadku Aryka Böge Kajdu zwrócił się o pomoc do Berke (1257–1266), który pamiętając o atakach Ałgu na swoje posiadłości chętnie przysłał mu posiłki. Wzmocniony nimi Kajdu zaatakował Ałgu i pokonał go w pierwszej bitwie, jednak przegrał drugą. Śmierć Ałgu na przełomie 1265 i 1266 roku sprawiła, że zdarzenie to nie miało znaczących konsekwencji^[5][6][7].

Synowie Ałgu mieli walczyć z Kajdu o dominację w Azji Środkowej, m.in. w roku 1276 plądrując Bucharę, by ostatecznie przejść na stronę Kubiłaja i w jego służbie strzec korytarza Gansu. Od syna Ałgu, Czübeja, wywodzi się linia władców Hami rządzących w oazie aż do roku 1460, najpierw jako wasale dynastii Yuan, a następnie dynastii Ming^[8][9].

Przypisy

Bibliografia

• Christopher P.Ch.P. Atwood Christopher P.Ch.P., Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, New York: Facts on File, Inc., 2004, ISBN 978-1-4381-2922-8 .
• MichalM. Biran MichalM., Qaidu and the Rise of the Independent Mongol State in Central Asia, Richmond: Curzon Press, 1997, ISBN 0-7007-0631-3 .
• MichalM. Biran MichalM., The Ögödeid and Chaghadaid Realms, [w:] NicolaN. DiCosmo, Allen J.A.J. Frank, Peter B.P.B. Golden, The Cambridge History of Inner Asia: The Chinggisid Age, Cambridge: Cambridge University Press, 2009, ISBN 0-521-24304-1 .
• Paul D.P.D. Buell Paul D.P.D., Historical Dictionary of the Mongol World Empire, Lanham, Maryland, and Oxford: Scarecrow Press Inc., 2003, ISBN 0-8108-4571-7 .
• OdaO. Juten OdaO., Uighuristan, „Acta Asiatica. Bulletin of the Institute of Eastern Culture”, 34, Tokyo 1978, ISSN 0567-7254 .