Ałmaz-Antiej

Koncern WKO „Ałmaz-Antiej” AO (ros. АО «Концерн ВКО „Алма́з-Анте́й”) – rosyjski koncern zbrojeniowy specjalizujący się w broni rakietowej z siedzibą w Moskwie. Zawarty w nazwie skrót AO pochodzi od rosyjskich słów акционерное общество i oznacza spółkę akcyjną. 100% akcji należy do organów rządowych Federacji Rosyjskiej^[1]. W skład koncernu wchodzi ponad 60 podmiotów z 17 regionów Rosji^[2], z czego część stanowią instytuty badawcze.

Historia

Budynki oddziału Ałmaz-Antiej w Petersburgu, 2018 rok.

Powstanie i rozwój

Koncern został założony 23 stycznia 2002 roku na podstawie dekretu Prezydenta Federacji Rosyjskiej^[3]. Decyzja wynikała ze strategii ujętej w programie „Reforma i rozwój kompleksu wojskowo-przemysłowego na lata 2002-2006” opracowanej przez rząd FR^[4].

W 2007 roku Ałmaz-Antiej zakończył konsolidację^[2]. We wrześniu 2007 roku podpisał porozumienie o współpracy z Atomstroyexport, dotyczące budowy elektrowni za granicami Rosji^[5].

W 2014 roku koncern podpisał 121 kontraktów na zamówienia rządu rosyjskiego^[1]. W tym roku zatrudniał ponad 104 tysiące pracowników, z czego ponad 40% posiadało wyższe wykształcenie, a około 1000 tytuły naukowe^[1].

W 2014 roku Komisja Europejska objęła Ałmaz-Antiej sankcjami, związanymi z aneksja Krymu^[6]. Sankcje nałożyły również Ukraina^[7] i Stany Zjednoczone^[8]. Unia Europejska zamroziła aktywa koncernu^[9].

W 2016 roku koncern dostarczył rosyjskiemu wojsku system rakietowy ziemia-powietrze S-400 Triumf, system kierowania rakiet ziemia-powietrze Buk-M3 oraz stacje radarowe^[1].

W 2017 roku liczba pracowników wzrosła do 125 tysięcy^[1]. W latach 2017-2018 koncern intensywnie zajmował się sprzedażą systemu obrony powietrznej S-400 Triumf, co najprawdopodobniej miało wpływ na znaczne zwiększenie jego budżetu^[10]. W 2018 roku znalazł się na 8 miejscu w zestawieniu światowych podmiotów o najwyższych przychodach z tytułu sprzedaży broni^[11].

13 września 2018 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odrzucił skargę Ałmaz-Antiej i uznał nałożone uprzednio sankcje za zgodne z prawem^[12].

18 marca 2021 roku koncern otworzył w Petersburgu ośrodek naukowo-badawczy WKO "Medprom", który zajmuje się opracowywaniem sprzętu medycznego^[3]. W ofercie Ałmaz-Antiej pojawiły się samochody elektryczne dwojakiego rodzaju: z układem napędowym wyłącznie elektrycznym lub hybrydowym^[13][14].

Niewyjaśnione śmierci kierownictwa

W latach 2003 – 2009 miała miejsce seria samobójstw i zabójstw, szeroko komentowana w mediach, której ofiarami padli dyrektorzy i kierownictwo przedsiębiorstwa lub spółek zależnych. Zdaniem badających sprawę dziennikarze gazety „Izwiestija” przyczynami śmierci nie były działalność koncernu ani informacje niejawne, związane z produkcją broni, ale malwersacje finansowe, dotyczące sprzedaży nieruchomości należących do podległych przedsiębiorstw podczas postępowania upadłościowego^[15][16].

12 stycznia 2003 roku znaleziono powieszone zwłoki Aleksandra Porieckija (ros. Александр Порецкий), zastępcy dyrektora generalnego fabryki w Petersburgu, należącej do Ałmaz-Antiej. Za przyczynę śmierci uznano samobójstwo. Zdaniem dziennikarzy „Izwiestija” Porieckij miał sparaliżowaną prawą rękę, co uniemożliwiłoby mu zawiązanie sznura^[17].

6 czerwca 2003 roku Igor Klimow (ros. Игорь Климов), pełniący obowiązki dyrektora generalnego Ałmaz-Antiej, został zastrzelony przed swoim domem w Moskwie^[18]. 14 godzin później ofiarą zabójstwa padł Siergiej Szczetko (ros. Сергей Щетко), dyrektor handlowy spółki wchodzącej w skład koncernu^[15].

9 października 2003 roku została zamordowana Jelena Nieszczeriet (ros. Еленa Нещерет), prezeska spółki podległej Ałmaz-Antiej^[19]. Zginęła od ran kłutych w swoim domu i najprawdopodobniej została zaatakowana, gdy wychodziła do pracy^[20].

30 lipca 2009 roku w Moskwie został zamordowany Andriej Barabienkow (ros. Андрей Барабенков) menedżer Ałmaz-Antiej odpowiedzialny za marketing i współpracę z zagranicznymi klientami^[21][22]. Mężczyzna zmarł od rany postrzałowej głowy^[23]. Koncern wydał oświadczenie i poinformował, że śmierć Barabienkowa nie ma związku z jego pracą, zaś sam zabity nie koordynował niejawnych projektów, a tym samym nie istniał powód, aby dokonywać zamachu na jego życie^[16].

Działalność

Mobilny Radar 1L122-2E opracowany przez Ałmaz-Antiej.

System przeciwlotniczy Buk-M3 „Wiking” 9A317M.

Produkcja

Ałmaz-Antiej produkuje dla wojska systemy rakietowe, radarowe, przeciwlotnicze i przeciwrakietowe, między innymi^[1][24][25]:

• systemy i pociski rakietowe ziemia-powietrze: S-400 „Triumf”, S-300 „Faworit”, Buk-M3, Tor-M1, Tor-M2E;
• wyposażenie morskich stacji radarowych: S-300F „Fort”, Rif-M, „Gibka”;
• wyposażenie stacji radarowych wykrywających cele powietrzne: Gamma-DE, Niebo-SWU;
• urządzenia do rozpoznania naziemnego: Fara-PW;
• systemy sterowania: Bajkał-1ME, „Fundament”.

Część produkcji tworzona jest na zapotrzebowanie cywilne i obejmuje: sprzęt telekomunikacyjny, aparaturę do kontroli ruchu lotniczego, sprzęt dźwigowy i transportowy oraz oprzyrządowanie dla branży paliwowej i energetycznej oraz sprzęt medyczny^[1][25].

5 grudnia 2016 roku prezydent FR podpisał dekret, na podstawie którego do 2025 roku nie mniej niż 30% produkcji koncernu ma być przeznaczona na potrzeby cywilne, zaś do 2050 roku ma wzrosnąć i wynosić nie mnie niż 50% całkowitej produkcji^[26].

Działalność naukowa

Ałmaz-Antiej zatrudnia 16,5 tysiąca pracowników w oddziałach badawczych i naukowych, współpracuje z 52 uczelniami wyższymi^[27]. Wydaje kwartalnik naukowy „Wiestnik”^[28].

W koncernie funkcjonuje rada naukowo-techniczna, która opracowuje raporty na zlecenie rządu FR.  Przedmiotami prowadzonych badań są głównie kwestie techniki zbrojeniowej, radary, optymalizacja i testy aparatury wojskowej^[27].

Przychody i budżet

Przychody z tytułu sprzedaży broni w milionach dolarów (w zestawieniu stu największych podmiotów związanych z inwestycjami obronnymi i wojskowymi pod względem całkowitej sprzedaży)^[11][29]:

• 2004 rok: 929 mln dolarów
• 2005 rok: 1568
• 2006 rok: 2020
• 2007 rok: 2782
• 2008 rok: 4335
• 2009 rok: 3263
• 2010 rok: 3941
• 2011 rok: 3552
• 2012 rok: 5754
• 2013 rok: 8326
• 2014 rok: 9210
• 2015 rok: 6966
• 2016 rok: 6582
• 2017 rok: 7412 (11 miejsce na świecie)
• 2018 rok: 9125 (8 miejsce na świecie)
• 2019 rok: 9660 (15 miejsce na świecie)
• 2020 rok: 9191 (17 miejsce na świecie)
• 2021 rok: 6066 (20 miejsce na świecie)

W 2019 roku obroty wynosiły 624,5 mld rubli^[30].

W 2020 roku zysk netto koncernu wynosił 12,7 mld rubli i wzrósł o 144,4% w stosunku do poprzedniego roku^[31].

Władze

Od marca 2014 roku dyrektorem generalnym jest Jan Walentinowicz Nowikow^[2].

Od 2016 roku Radą Dyrektorów kieruje Michaił Jefimowicz Fradkow^[32].

Stanowisko kierownika naukowego pełni Paweł Iwanowicz Kamniew^[32].

Struktura

Do koncernu należy blisko 60 podmiotów, między innymi:

• Zakłady Mechaniczne imienia Kalinina z siedzibą w Jekaterynburgu, produkujące systemy przeciwlotniczych ziemia-powietrze,
• Uljanowski Zakład Mechaniczny, produkujący systemy radiolokacyjne oraz przeciwlotnicze,
• Maryjska Fabryka Maszyn z siedzibą w Joszkar-Oła, produkująca stacje radiolokacyjne i systemu kierowania,
• MKB „Fakieł”, producent rakiet i kompleksów rakietowych z siedzibą w mieści Chimki,
• Inżynieryjny instytut naukowo-badawczy imienia W. W. Tichomirowa z siedzibą w Moskwie^[33],
• Zakłady „Ratep” z siedzibą w Sierpuchowie, producent systemów przeciwlotniczych i rakietowych przeznaczonych dla okrętów^[34],
• Elektromechaniczne zakłady Kupoł z siedzibą w Iżewsku^[35].

Jednostką naukową koncernu jest Morski Instytut Naukowy Radioelektroniki „Altair” z siedzibą w Moskwie.

Kontrowersje dotyczące Malaysia Airlines 17

17 lipca 2014 roku w obwodzie donieckim na Ukrainie samolot pasażerski Malaysia Airlines Boeing 777 (nr lotu MH17) został zestrzelony przez pocisk rakietowy ziemia–powietrze, w wyniku czego zginęło 283 pasażerów i 15 członków załogi. Brytyjski wywiad ustalił, że pocisk Buk M1 należał do sił zbrojnych FR^[36]. Holenderski urząd do spraw bezpieczeństwa (OVV) w opublikowanym raporcie potwierdził wersję brytyjskiego wywiadu^[37].

Ałmaz-Antiej, jako wiodący producent uzbrojenia rakietowego (w tym systemów Buk), został oskarżony o wyprodukowanie pocisku i tym samym związek z zestrzeleniem cywilnego samolotu. Koncern poinformował, że poddał badaniom uszkodzenia maszyny i zidentyfikował pocisk jako 9M38M1 systemu Buk M1, zarazem kategorycznie wykluczył udział strony rosyjskiej w sprawie^[38][39]. Władze rosyjskie sugerowały, że pocisk mogła przypadkowo wystrzelić ukraińska obrona przeciwlotnicza^[40], czemu sprzeciwiała się strona ukraińska oraz kraje UE.

Jan Nowikow, dyrektor generalny Ałmaz-Antiej, poinformował media, że pociski Buk M1 nie są produkowane w Rosji od 16 lat, ale znajdują się w wyposażeniu armii Ukrainy w liczbie 991 sztuk^[40]. Śledczy Bellingcata stali na stanowisku, że pocisk został wystrzelony z 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej w Kursku należącej do sił zbrojnych FR^[41][42], to zdanie podzielało większość zaangażowanych w badanie tragedii państw europejskich, zaś strona rosyjska twierdziła, że pocisk należał 223. pułku rakietowego ukraińskich sił zbrojnych^[43].

Przypisy

Zobacz też

• Uljanowski Zakład Mechaniczny
• Zakłady Mechaniczne imienia Kalinina
• Maryjska Fabryka Maszyn

Linki zewnętrzne

• Oficjalny serwis koncernu (ros., ang.)
• Wywiad z zastępcą dyrektora generalnego koncernu Wiaczesławem Dzirkałem z 2021 roku (ros.)
• Konferencja prasowa koncernu w sprawie Malaysia Airlines 17 (ros.)