A Whiter Shade of Pale

A Whiter Shade of Pale (zwyczajowe polskie tłumaczenie: Bielszy odcień bieli) – debiutancki utwór brytyjskiej grupy rockowej Procol Harum, który stał się międzynarodowym przebojem. Singiel z tą rockową balladą^[1] osiągnął szczyty list przebojów w kilkunastu krajach i stał się wizytówką zespołu. Nagrano ponadto więcej niż 900 coverów.

Muzyka

Utwór został nagrany w wersji monofonicznej czterośladowo^[2] (maj 1967, Olympic Studios w Barnes w Londynie)^[3]. Skład formacji:

• Gary Brooker – śpiew, fortepian
• Matthew Fisher – organy Hammonda
• David Knights – gitara basowa
• Ray Royer – gitara elektryczna
• Bill Eyden (muzyk sesyjny) – perkusja

Utwór nagrano w studiu „na żywo”, bez montażu – w 3 podejściach^[4]. Kilka dni później nagrano utwór ponownie, z nowo pozyskanym perkusistą Bobbym Harrisonem. Wersja została jednak uznana za gorszą i do rozpowszechniania weszła wersja pierwotna.

Główny motyw muzyczny utworu grany na organach Hammonda jest zainspirowany przez Arię na strunie G z III Suity Orkiestrowej D-dur (BWV 1068) Johanna Sebastiana Bacha – nie jest jednak dosłownym cytatem muzycznym. Słychać również odniesienie muzyczne do kantaty Wachet auf, ruft uns die Stimme (BWV 140) tego samego kompozytora.

Tekst

Utwór cechuje się psychodelicznym tekstem Keith Reida. Według autora^[4] tytuł wpadł mu do głowy na imprezie. Sam tekst powstał jako luźny ciąg skojarzeń (strumień świadomości). W oryginale kompozycja miała 4 zwrotki, lecz na singlu znalazły się tylko dwie. Trzecia i (rzadziej) czwarta jest wykonywana wyłącznie na koncertach Procol Harum na żywo. Zwrot A whiter shade of pale od tego czasu stał się w angielszczyźnie popularnym stałym związkiem frazeologicznym i jest często parafrazowany do formy X er shade of Y (jakiś odcień czegoś). Polskie niezbyt dosłowne tłumaczenie tytułu (Bielszy odcień bieli) również doczekało się parafraz – m.in. w tytule audycji radiowej Programu III Polskiego Radia (oraz płyty) Bielszy odcień bluesa.

Wydanie singla

Na rynek mała płyta trafiła 12 maja 1967. W czerwcu wszedł na 1. miejsce brytyjskiej listy przebojów pozostając tam 6 tygodni^[5]. Kompozycja dotarła również do pierwszego miejsca w innych krajach europejskich. W USA utwór dotarł do 5. miejsca listy przebojów, sprzedając się w ponad milionie kopii^[6].

Proces o prawa autorskie

W roku 2005 były organista Procol Harum, Matthew Fisher wytoczył proces przeciwko Brookerowi i producentowi twierdząc, że był współautorem muzyki utworu (zmienił niektóre akordy i dołączył drugi motyw muzyczny w kontrapunkcie)^[7]. Fisher wygrał proces w grudniu 2006. Przyznano mu 40% tantiem – lecz nie od dnia skomponowania utworu, a tylko od 2005 roku^[8].

Gary Brooker i producent (Onward Music) odwołali się od wyroku sądu do wyższej instancji (Court of Appeal of England and Wales) w 2007. W kwietniu 2008 zapadł wyrok podtrzymujący współprawa autorskie Fishera^[9], lecz odmawiający mu tantiem – ponieważ roszczenie zostało zgłoszone 38 lat po skomponowaniu. Pełne prawa autorskie otrzymał ponownie Brooker^[10].

W listopadzie 2008 Matthew Fisher uzyskał możliwość odwołania się od tego wyroku do Izby Lordów^[11]. Apelacja została przedstawiona w kwietniu 2009. Wyrok zapadł 30 lipca 2009 – przywrócono orzeczenie 1 instancji. Lordowie stwierdzili, że w brytyjskim prawie nie ma limitów czasowych ograniczających możliwość zgłoszenia roszczeń do praw autorskich. Prawa do części przyszłych tantiem przyznano zatem ponownie Fisherowi^[12].

Popularność

Powstało ponad 900 coverów utworu. Kompozycja znalazła się także na ścieżce dźwiękowej kilku filmów, m.in.:

• Wielki chłód
• Purple Haze
• Przełamując fale
• Nowojorskie opowieści
• The Boat That Rocked
• Niepamięć^[13]

Wraz z „Bohemian Rhapsody” brytyjskiego zespołu Queen, utwór znalazł się na 1. miejscu listy najlepszych brytyjskich singli 1952-1977 (Brit Awards). Magazyn Rolling Stone umieścił go w 2004 na miejscu 57 listy 500 utworów wszech czasów^[14].

Listy przebojów

Kraj	Lista (1967)	Pozycja
	Media Control Charts	1[15]
	Single Top 100	1[16]
	SNEP	1[17]
	ARIA Charts	1[18]
	Irish Singles Chart	1[19]
	Springbok Radio	1[20]
	UK Singles Chart	1[5]
	Billboard Hot 100	5[6]

Wersja Annie Lennox

Annie Lennox nagrała własną wersję utworu na swój drugi solowy album, Medusa, wydany w 1995 roku. Singel dotarł do miejsca 16. na liście UK Singles Chart w Wielkiej Brytanii^[21] i uplasował się także w pierwszej dwudziestce list sprzedaży we Francji i Belgii. Utwór został wykorzystany w filmie System z Sandrą Bullock.

Przypisy