Abaz Kupi

Abaz Kupi

Data i miejsce urodzenia	1 sierpnia 1891 Kruja
Data i miejsce śmierci	15 lutego 1976 Nowy Jork
Przynależność polityczna	Legaliteti

Abaz Kupi, ps. „Bazi i Canes” (ur. 1 sierpnia 1891 w Krui, zm. 15 lutego 1976 w Nowym Jorku^[1]) – albański wojskowy (major), polityk, działacz niepodległościowy, uczestnik ruchu oporu podczas II wojny światowej.

Życiorys

W młodości zajmował się działalnością przestępczą w rejonie Kruji. W 1914 r. stanął na czele miejscowego oddziału samoobrony, strzegącego porządku w mieście. W tym czasie współpracował z Esadem Paszą Toptanim^[1]. W 1920 zadeklarował lojalność wobec rządu albańskiego utworzonego w Lushnji i został skierowany do walki z oddziałami armii jugosłowiańskiej w rejonie Kopliku. W czerwcu 1924 r., w czasie przewrotu, dokonanego przez zwolenników Fana Noliego, stanął po stronie legalnego rządu Iliasa Vrioniego, organizując kilkudniową obronę Lezhy. Jego wierność docenił Ahmed Zogu, od którego w 1925 r. otrzymał stopień kapitana i stanowisko dowódcy żandarmerii w Kruji. W 1934 otrzymał awans na majora i został przeniesiony do Durrësu^[1].

W czasie inwazji włoskiej w 1939 r. próbował jako jeden z nielicznych oficerów organizować obronę w Durrësie^[1]. Oddział żandarmów, dowodzony przez Kupiego, mając do dyspozycji kilka karabinów maszynowych usadowił się w dogodnym miejscu, w porcie i otworzył ogień do stłoczonych na wybrzeżu żołnierzy włoskich. Albańczyków wypłoszył dopiero ogień włoskich dział okrętowych, ale walki w mieście trwały przez kilka godzin. Według oficjalnych danych włoskich w starciu z oddziałem Kupiego Włosi stracili 25 zabitych, dane albańskie określały straty włoskie na 400 zabitych^[2].

Po zakończeniu walk zbiegł do Turcji, a jego rodzina pozostała w Albanii i została internowana przez Włochów w Himarze^[1]. W 1940 r. przyjechał do Jugosławii, gdzie z pomocą wywiadu brytyjskiego tworzył Front Jedności, jedną z pierwszych organizacji albańskiego ruchu oporu. Niemiecki atak na Jugosławię w 1941 r. przyspieszył likwidację organizacji, a sam Kupi przedostał się do Albanii. W kwietniu 1942 r. wszedł w skład Rady Generalnej Frontu Wyzwolenia Narodowego, która miała reprezentować szeroką koalicję polityczną w albańskim ruchu oporu. Fiasko tej koncepcji spowodowało, że zaczął budować odrębne ugrupowanie monarchistyczne o nazwie Legaliteti. 24 października 1944 r. opuścił terytorium Albanii łodzią motorową razem z dwoma synami i dotarł do Brindisi^[1]. W 1945 próbował tworzyć albański rząd na emigracji, lojalny wobec króla Zoga, ale przedsięwzięcie zakończyło się niepowodzeniem. Na emigracji Związał się z działającym w Rzymie Komitetem Wolnej Albanii (Komiteti Shqipëria e Lire). W 1968 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie spędził ostatnie lata życia. Pochowany na cmentarzu Kew Gardens w nowojorskiej dzielnicy Queens^[1]. W 2014 został odznaczony pośmiertnie Orderem Skanderbega.

Był żonaty, miał troje dzieci. Po wyjeździe z kraju cała rodzina Kupiego została poddana represjom. Syn Fatbardh został aresztowany przez funkcjonariuszy Sigurimi, a żona i córki internowane w obozie w Tepelenie, a następnie w okolicach Lushnji^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B. Tauris: 2013, s. 263. ISBN 978-1-78076-431-3.
• Reginald Hibbert: Albania’s National Liberation Struggle. The Bitter Victory. London & New York: 1991. (ang.).
• Gjergj Titani, Proleter Hasani: Personalitete ushtarake shqiptare ne vite 1912 Dhjetor – 1997. Vellimi i pare. Tirana: Toena, 1997. (alb.).
• Abaz Kupi njohur dhe si Bazi i Canes pinjoll i nacionalizmit shqiptar