Abele

Abele
Obeliai
Ilustracja
Wiatrak w Abelach
Herb
Herb
Państwo

 Litwa

Okręg

Panevezioskii uezd fl.png poniewieski

Rejon

rakiszecki

Gmina

Abele

Populacja (2011)
• liczba ludności


1074

Nr kierunkowy

458

Kod pocztowy

LT-42222

Położenie na mapie Litwy
Ziemia55°56′N 25°48′E/55,933333 25,800000
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Abele (lit. Obeliai) – miasto na Litwie, w okręgu poniewieskim, w rejonie rakiszeckim, siedziba administracyjna gminy Abele. W 2011 roku liczyło 1074 mieszkańców[1].

Położenie

Abele są położone na północy Litwy, niedaleko Rakiszek, przy granicy z Łotwą. Przez miasto przepływa rzeka Kriauna. Stacja kolejowa na linii Kalkūni-Radziwiliszki. W pobliżu miasta leży jezioro Obeliai.

Historia

Miasto zostało założone w 1519, ale osady ludzkie na tym miejscu są dużo starsze. Abele były miejscem jednych z pierwszych naukowych wykopalisk archeologicznych na Litwie. W roku 1861 liczyło 1560 mieszkańców. Pod koniec XIX w. miasto liczyło ok. 5 tys. mieszkańców. W 1629 roku został wzniesiony kosztem parafian kościół murowany pod wezwaniem św. Anny.

Około 1800 roku w miasteczku były dwa żydowskie domy modlitewne. W 1897 roku mieszkało tu 652 Żydów, stanowiąc 67% ogółu mieszkańców[2]. Urodził się tu Eliezer Silver (1882–1968), wywodzący się z rodziny rabina Bunima Cemacha Silbera. Eliezer Silver wyemigrował w 1907 roku do Stanów Zjednoczonych. W późniejszym okresie został prezydentem Związku Rabinów Ortodoksyjnych Stanów Zjednoczonych i Kanady i jednym z najważniejszych żydowskich przywódców religijnych[3].

W 1876 w miejscowości urodził się Bronisław Krzyżanowski, a w 1926 – Joe Slovo.

W 1915 roku wszyscy Żydzi zostali wysiedleni przez Rosjan z miasteczka. Gmina żydowska odrodziła się dopiero po 1933 roku[3].

Po 26 czerwca 1941 roku kiedy Abele zostały zajęte przez Niemców, grupa nacjonalistów litewskich uprowadziła grupę żydowskich mężczyzn, kobiety zaś zostały zmuszone do pracy w okolicznych gospodarstwach. Dwa miesiące później Litwini zgromadzili w Abelach 1160 Żydów z okolicznych miejscowości. Zostali oni przewiezieni do Antonosza i tam zamordowani[2]. Litewska policja miejska i kolejowa z Abeli zabezpieczyła drogę z dworu do miejsca kaźni. W sumie w masakrze uczestniczyło (w tym w eskortowaniu jak i mordowaniu) 120–160 Litwinów. Żydzi szli na miejsce masakry w kilkunastu około stuosobowych grupach. Przed rozstrzelaniem kazano im się rozebrać. Egzekucje trwały cały dzień, uczestniczyli w nich Litwini z Rakiszek i oficerowie Gestapo. Zginęło 1160 Żydów, w tym 112 mężczyzn, 627 kobiet i 421 dzieci. Za tę operację trzydziestu policjantów z Abeli, 23 strażników z dworca kolejowego Abele i dwudziestu pięciu z innych miejscowości otrzymało nagrody w wysokości 100 rubli każdy[4].

Przypisy

  1. ↑ Lietuvos respublikos 2011 metų gyventojų ir būstų surašymo rezultatai – Panevėžio apskritis. Lietuvos respublikos 2011 metų gyventojų ir būstų surašymo rezultatai. [dostęp 2021-10-01]. (lit.).
  2. ↑ a b Obeliai, [w:] Shumel Spector, Geoffrey Wigoder (red.), Encyclopedia of Jewish Life Before and Durinfg the Holocaust, t. II, New York 2001, s. 918.
  3. ↑ a b Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2021-10-17].
  4. ↑ Holocaust Atlas of Lithuania, www.holocaustatlas.lt [dostęp 2021-10-17].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie