Abraham Gancwajch
 | Ten artykuł od 2008-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1943 (?) |
| Zawód, zajęcie | nauczyciel, dziennikarz |
Abraham Gancwajch (ur. 1902 w Częstochowie, zm. prawdopodobnie w 1943 w Warszawie) – nauczyciel, dziennikarz, działacz syjonistyczny w ramach Ha-Szomer Ha-Cair. Kolaborant pod okupacją niemiecką, kierownik Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją w getcie warszawskim.
Życiorys
Gancwajch uzyskał tradycyjną edukację żydowską, miał dyplom rabina. Przed wojną był nauczycielem hebrajskiego i działaczem syjonistycznym. Zajmował się również dziennikarstwem, współpracując z prasą lokalną, m.in. jako korespondent z Belgii. W Wiedniu był współpracownikiem antyhitlerowskiego periodyku, w którym był specjalistą od spraw żydowskich. Wśród współpracowników pisma był jego przyjaciel, Ohlenbusch, będący szpiegiem niemieckim.
Przed 1937 przeprowadził się do Łodzi (mieszkał przy ul. Gdańskiej 65[1]), gdzie wydawał pismo Wolność prenumerowane przez wielu Żydów. Po zajęciu Łodzi przez Niemców (8 września 1939) wszyscy abonenci Wolności zostali zatrzymani. Gancwajch nie został jednak aresztowany, a Ohlenbusch zabrał go do Warszawy, gdzie w 1940 znalazł się w tamtejszym getcie. Dzięki przyjaźni z nim otrzymał tam rozmaite koncesje, m.in. na administrowanie ponad stu budynkami. Posiadał też licencję na jedyne w getcie biuro afiszowe. Nie musiał nosić opaski z Gwiazdą Dawida, w każdej chwili, za zgodą Gestapo, mógł z getta przejść na stronę „aryjską”.
W getcie warszawskim został kierownikiem Urzędu do Walki z Lichwą i Spekulacją (tzw. Trzynastki)[2]. Kierował także organizacją Żagiew.
Wyrok na niego wydało podziemie żydowskie[3] i polskie, jednak nie udało się go wykonać. Prawdopodobnie został zabity przez Niemców w 1943, ale jego los nie jest znany. Plotki o jego losach powojennych (miał rzekomo współpracować z NKWD albo wyemigrować do Izraela) nie zostały potwierdzone.
Przypisy
- ↑ Księga Adresowa m. Łodzi, 1937–1939; rozdz. Wykaz Mieszkańców.
- ↑ Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 861. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Marian Fuks, Mazal Holocaust Collection., Adama Czerniakowa Dziennik getta warszawskiego : 6. IX. 1939-23. VII. 1942, wyd. Wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 193-194, ISBN 83-01-05094-2, OCLC 10506160 [dostęp 2021-01-23], Przypis nr 67 z odesłaniem do Archiwum Ringelbluma.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Photo of Abraham Gancwajch in the archives of the Jewish Historical Institute ŻIH in Warsaw, Museum of Polish Jews.