Abraham Kulwieć

Pomnik Abrahama Kulwiecia w Janowie nad Wilią

Abraham Kulwieć, lit. Abraomas Kulvietis, łac. Abraham Culvensis; znany także jako Abraham Kulwiec, Abraham Kulwietz, Abraham Kulvietis (ur. około 1509 w Kulwie, zm. 19 lipca 1545^[1] w Kulwie) – litewski^[2] działacz reformacji, propagator luteranizmu, prawnik i teolog.

Grób Abrahama Kulwiecia w najwyższym punkcie rejonu janowskiego

Życiorys

Dzieciństwo i wykształcenie

Urodził się w znanej i zamożnej litewskiej rodzinie szlacheckiej. W latach 1528–1537 studiował na uniwersytecie w Krakowie. Zainteresowany ideami humanizmu, udał się na dalsze studia do Leuven (Niderlandy), gdzie uległ wpływowi Erazma z Rotterdamu. Przekonany o konieczności zreformowania chrześcijaństwa, wyjechał na studia do Wittenbergi, gdzie wykładali Marcin Luter i Filip Melanchton. Następnie w 1536 wyjechał do Lipska i Sieny, gdzie w 1537 otrzymał stopień doktora prawa.

Działalność

W 1538 wrócił na Litwę, gdzie zaczął poprzez publiczne odczyty w Wilnie rozpowszechniać reformację luterańską. Około 1540 wybudował w Wilnie szkołę, do której uczęszczało 60 uczniów. Z powodu szerzenia wiary ewangelickiej był szykanowany i w końcu w 1542 zmuszony do wyjazdu do Prus Książęcych, gdzie w Królewcu został prywatnym nauczycielem księcia.

Był jednym z założycieli Uniwersytetu Albrechta w Królewcu, gdzie w 1544 jako pierwszy otrzymał katedrę języków: hebrajskiego i greckiego. Paul Speratus opisuje go jako cenionego wykładowcę i szanowanego członka Kościoła Pruskiego. Za radą Speratusa Kulwieć jako pierwszy przetłumaczył na język litewski katechizm luterański (wydrukowany w 1547 w Królewcu) oraz pieśni religijne. Napisał w języku łacińskim dzieło Confessio fidei Abr. Culvensis (Wyznanie wiary Abr. Kulwiecia) (1543).

Ostatnie lata i śmierć

W 1546 Kulwieć dowiedział się o ciężkiej chorobie matki i książę pruski Albrecht Hohenzollern, za pośrednictwem swojego wuja – króla Polski Zygmunta I – uzyskał dla niego glejt wjazdowy na Litwę. Kulwieć wyjechał tam już jako chory człowiek i zmarł wkrótce po przybyciu do rodzinnej Kulwy. Ten zgon wywołał falę plotek o otruciu Kulwiecia przez jego wrogów.

Przypisy

Bibliografia

• Th. Wotschke. A. C. (Altpreuß. Monatsschrift 42, 1905, 153-252).
• Ed. Kneifel. Die Pastoren der Ev.-Augsb. Kirche in Polen, o. J. 213.
• Vaclovas Biržiška, "Abraham Kulvietis, The First Lithuanian Humanist", in Contributions of Baltic University Pinneberg, No. 47 (1947): 11.
• SławomirS. Augusiewicz SławomirS., JanuszJ. Jasiński JanuszJ., TadeuszT. Oracki TadeuszT., Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Olsztyn: Littera, 2005, ISBN 83-89775-03-4, OCLC 69292074 .

Linki zewnętrzne

• Rodowody wileńskie: Kulwieców ród książęcy