Abraham Ostrzega

Mauzoleum Trzech Pisarzy wykonane przez Ostrzegę w 1924

Autograf Abrahama Ostrzegi na nagrobku Róży Orzech na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Zakuty w skale – przykład rzeźby symbolicznej na grobie Jana Sieroty w Warszawie

Abraham Ostrzega (ur. 1889 w Okuniewie, zm. około 25 sierpnia 1942 w Treblince) – polski rzeźbiarz żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Urodził się w ortodoksyjnej rodzinie żydowskiej. Odebrał tradycyjne religijne wykształcenie w jesziwach w Białymstoku i w Brześciu. W latach 1912–1913 kształcił się jako rzeźbiarz w pracowni Henryka Kuny. W 1915 rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Należał do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i współtworzył Żydowskie Towarzystwo Krzewienia Sztuk Pięknych. Przez niedługi czas współpracował z Szymonem Kratko.

Początkowo tworzył rzeźby portretowe i symboliczne. Z tego okresu jego twórczości pochodzą Macierzyństwo (1923, rzeźba wyróżniona I nagrodą na wystawie Salon Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w styczniu 1924), Majmonides (1925, obecnie w zbiorach Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie) oraz Prorok (1924). Później zajmował się też rzeźbą pomnikową. Zaprojektował m.in. pomnik Ludwika Zamenhofa dla Białegostoku (1931). Projektował dekoracje teatralne, a w latach 30. XX wieku prowadził wraz z Władysławem Weintraubem przy ul. Mylnej 9a w Warszawie Atelier Zdobnictwa Artystycznego. Wystawiał swe dzieła w Warszawie, Łodzi, Lublinie i Paryżu.

Nagrobek Ruty-Racheli Akawie w Łodzi

Największą sławę zyskał jednak jako twórca rzeźby sepulkralnej. Nagrobki jego autorstwa ustawiane były głównie w Warszawie, lecz także w Łodzi (nagrobki Stanisława Heymana i Ruty-Racheli Akawie^[1]) oraz w Grodnie (nagrobek poety Lejba Najdusa). Jego nowatorskie podejście, wyrażające się w ekspresjonistycznych, symbolicznych i geometrycznych formach nawiązujących do dawnej sztuki żydowskiej, a także rzeźby figuralne ocierające się lub wręcz łamiące religijne zakazy ukazywania twarzy ludzkiej, zyskało mu uznanie wśród kół postępowych, a wrogość u ortodoksów. Ci ostatni zmuszali wielokroć Ostrzegę do zmiany lub usuwania już wykonanych nagrobków i niejednokrotnie niszczyli lub uszkadzali te obrażające ich uczucia religijne.

Podczas II wojny światowej uwięziony w warszawskim getcie, gdzie uruchomił fabrykę osełek, aby się utrzymać i uchronić przed wywózką. 25 sierpnia 1942, w czasie wielkiej akcji deportacyjnej, został wywieziony do obozu zagłady w Treblince i tam zamordowany.

Twórczość

Większość jego dzieł uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej. Zachowało się jednak około 60 pomników na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie, m.in.:

• Mauzoleum Trzech Pisarzy,
• grobowiec Gitli Boczke,
• grobowiec Zygmunta Bychowskiego^[2],
• grobowiec Reginy Handelsman^[3],
• 

  Nagrobek Stanisława Heymana w Łodzi
  nagrobek Aleksandra Hochgemain-Homańskiego^[4],
• nagrobek Józefa Izbickiego^[5],
• grobowiec Magnusa Kryńskiego^[6],
• nagrobek Hirsza Dawida Nomberga^[7],
• nagrobek Estery Pave^[8],
• nagrobek Adolfa Peretza^[9],
• nagrobek Ezjasza Tenenbauma^[10]
• a także pewna liczba na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi.

Przypisy

Bibliografia

• Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski: Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie. T. 2. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 277-278. ISBN 83-72551-75-8.

Linki zewnętrzne

• Kultura polska: Abraham Ostrzega. [dostęp 2009-10-12].