Abraham Stern (wynalazca)

Abraham Jakub Stern

Portret Abrahama Sterna autorstwa Antoniego Blanka (1823)
Data i miejsce urodzenia	pomiędzy 1762 a 1769 Hrubieszów
Data i miejsce śmierci	3 lutego 1842 Warszawa
Zawód, zajęcie	zegarmistrz, wynalazca, konstruktor

Abraham Stern na akwaforcie Jana Feliksa Piwarskiego (1825)

Abraham Jakub Stern, inna pisownia Sztern (ur. pomiędzy 1762 a 1769 w Hrubieszowie, zm. 3 lutego 1842 w Warszawie) – polski Żyd, zegarmistrz, mechanik (samouk), konstruktor, uczony, wynalazca, uznawany za jednego z prekursorów cybernetyki^[1]. Wynalazca kilku maszyn liczących, dalmierza geodezyjnego, tartaku mechanicznego, młockarni oraz żniwiarki konnej^[1].

Rodzina

Był przodkiem Antoniego Słonimskiego i Nicolasa Slonimsky’ego, którzy byli jego prawnukami. Jego najmłodsza córka, Sara, wyszła w roku 1842 za Chaima Zeliga Słonimskiego, dziadka Antoniego Słonimskiego. Jego syn Izaak Stern był nauczycielem w Warszawskiej Szkole Rabinów.

Wynalazki

Od 1810 Abraham Stern skonstruował serię maszyn liczących, które wykonywały cztery podstawowe działania arytmetyczne i potrafiły również wyciągać pierwiastki kwadratowe. Jako chłopiec terminował u zegarmistrza w Hrubieszowie. Tam zainteresował się nim Stanisław Staszic, który umożliwił mu przeprowadzkę do Warszawy oraz podjęcie tam studiów^[1]. Stern wykazywał niepospolite zdolności matematyczne i wynalazcze. Sporządził tak zwany trianguł ruchomy o dwóch celownikach, zastępujący stolik mierniczy.

Znany był też prosty mechanizm Sterna, zabezpieczający powozy przed rozbieganiem się koni. Najwięcej czasu i wysiłku poświęcił skonstruowaniu „machiny rachunkowej”, aby w końcu zaprezentować gotowe dzieło Staszicowi i dowieść, że nie zawiódł pokładanych w nim nadziei. Zademonstrowana na posiedzeniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk „machina” wywołała sensację, wykonywała bowiem „sama przez się” wszystkie cztery działania.

Po czterech kolejnych latach pracy Stern zbudował nową maszynę służącą wyłącznie do wyciągania pierwiastków kwadratowych. Wreszcie 30 kwietnia 1817 zaprezentował maszynę stanowiącą niejako skojarzenie dwóch poprzednich, wykonywała bowiem wszystkie pięć działań. W jednym z modeli wystarczyło wprowadzić dane i operacja była wykonywana przez mechanizm zegarowy, bez ingerencji człowieka. Od 1830 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Członek Komisji Żydowskiej przy Warszawskiej Szkole Rabinów oraz jej rektor w latach 1826–1835.

Został pochowany na cmentarzu żydowskim na Bródnie w Warszawie^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Interpress, 1981. ISBN 83-223-1876-6.
• 2.2.4 Kalkulatory mechaniczne. W: Piotr Gawrysiak: Cyfrowa rewolucja. Rozwój cywilizacji informacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 72. ISBN 978-83-01-15607-7.
• Halina Winnicka: Zapomniany wynalazca, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1962

Linki zewnętrzne

• Prace Abrahama Sterna i o nim dostępne w Sieci (Katalog HINT)
• Biogram Abrahama Sterna. chc60.fgcu.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].