Abrewiatura
Abrewiatura, abrewiacja (śrdw.-łac. abbreviatura, abbreviatio; od łac. brevis – krótki) – umowny skrót używany w starożytnych i średniowiecznych tekstach w celu skrócenia ich zapisu.
Historia
Abrewiatury były wykorzystywane od III wieku p.n.e.[1]
W starożytności powstał pierwszy system stenografii – noty tyrońskie, będące najbardziej radykalnym sposobem skracania wyrazów. W dziełach prawniczych na oznaczenie najczęściej powtarzających się terminów stosowano kontrakcje – notae iuris. Noty tyrońskie były stosowane prawdopodobnie już od II w. n.e., natomiast w 438 cesarz Teodozjusz II zabronił ich używania.
Wyżej wymienione sposoby skracania wyrazów stały się źródłami systemu abrewiacji, jaki rozwinął się w wiekach średnich. Przed reformą karolińską, która zredukowała i ujednoliciła symbole abrewiacyjne, różne szkoły pisarskie używały własnych sposobów skracania. System wypracowany za czasów Karola Wielkiego obowiązywała do XIII w. Wraz z upowszechnieniem się pisma w XIV-XV w., abrewiacje rozmnożyły się. To zjawisko szczególnie miało miejsce w rękopisach filozoficznych i prawniczych, co utrudniało ich lekturę. Powtórnie system abrewiacji został zredukowany w czasach oświecenia[2].
- Rodzaje abrewiatur
Stosowano głównie dwie metody abrewiacji:
- suspensja (łac. abbreviatio per suspensionem, dosł. zawieszenie, tj. obcięcie) – zachowanie początkowej lub kilku pierwszych liter wyrazu. Znakiem skrócenia przez odcięcie była kreska[3].
- kontrakcja (łac. abbreviatio per contractionem, ściągnięcie) – w przypadku kontrakcji czystej pozostawiano pierwszą i ostatnią literę, w przypadku kontrakcji mieszanej lub zgłoskowej również litery ze środka wyrazu.
Poza tym istniały również signum abbreviationis – znaki, które zastępowały sylaby wyrazu[3].
Współczesność
Współcześnie abrewiaturą jest nazywany umowny pojedynczy znak pisarski o stałym znaczeniu, który zastępuje słowo lub frazę. Znak abrewiacyjny można stosować w ramach tekstu lub podobnej formy zapisu (zapis stenograficzny, nutowy itp.).
Przykłady współczesnych abrewiatur: %, $, €, §, ©, ®[1].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Andrzej Tomaszewski: Architektura książki: dla wydawców, redaktorów, poligrafów, grafików, autorów, księgoznawców i bibliofilów. Warszawa: Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Poligraficznego, 2011, s. 21. ISBN 978-83-930699-0-3.
- ↑ Aleksander Birkenmajer: Encyklopedia wiedzy o książce. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 8.
- ↑ a b Abrewiacje (pol.). swietyjakub.republika.pl. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)].
Linki zewnętrzne
- Słownik średniowiecznych abrewiacji łacińskich. www2.uni-mannheim.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)].
- Wykaz skrótów imion i tytułów dzieł autorów starożytnych. stoa.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-23)].
| Typ | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Forma | |||||||
| Produkcja |
| ||||||
| Budowa |
| ||||||
| Tekst |
| ||||||
| Zdobnictwo | |||||||
| Zawody | |||||||
| Obieg |
| ||||||
| Znaki własnościowe | |||||||
| Konserwacja |
| ||||||
| Powielanie |
|
Media użyte na tej stronie
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
Autor: Morburre, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cul-de-lampe, gravure, Choix gradué de 50 sortes d'écritures, éditions Hachette, XIXe siècle (nombreuses éditions, sans date).
Autor: DerSpezialist, Licencja: CC0
Latin example ligatures “praedicatorum” (“ꝕᵭoꝝ”), “quoque” (“ꝗqꝫ”), “conversis” (“ꝯꝟs̃”, “ꝯưs̃”), “quorum” (“qꝝ”, “qꝛ”)