Abrewiatura

Abrewiatura, abrewiacja (śrdw.-łac. abbreviatura, abbreviatio; od łac. breviskrótki) – umowny skrót używany w starożytnych i średniowiecznych tekstach w celu skrócenia ich zapisu.

Historia

Abrewiatury były wykorzystywane od III wieku p.n.e.[1]

W starożytności powstał pierwszy system stenografiinoty tyrońskie, będące najbardziej radykalnym sposobem skracania wyrazów. W dziełach prawniczych na oznaczenie najczęściej powtarzających się terminów stosowano kontrakcje – notae iuris. Noty tyrońskie były stosowane prawdopodobnie już od II w. n.e., natomiast w 438 cesarz Teodozjusz II zabronił ich używania.

Wyżej wymienione sposoby skracania wyrazów stały się źródłami systemu abrewiacji, jaki rozwinął się w wiekach średnich. Przed reformą karolińską, która zredukowała i ujednoliciła symbole abrewiacyjne, różne szkoły pisarskie używały własnych sposobów skracania. System wypracowany za czasów Karola Wielkiego obowiązywała do XIII w. Wraz z upowszechnieniem się pisma w XIV-XV w., abrewiacje rozmnożyły się. To zjawisko szczególnie miało miejsce w rękopisach filozoficznych i prawniczych, co utrudniało ich lekturę. Powtórnie system abrewiacji został zredukowany w czasach oświecenia[2].

Rodzaje abrewiatur
Przykłady suspensji i kontrakcji w języku łacińskim

Stosowano głównie dwie metody abrewiacji:

  • suspensja (łac. abbreviatio per suspensionem, dosł. zawieszenie, tj. obcięcie) – zachowanie początkowej lub kilku pierwszych liter wyrazu. Znakiem skrócenia przez odcięcie była kreska[3].
  • kontrakcja (łac. abbreviatio per contractionem, ściągnięcie) – w przypadku kontrakcji czystej pozostawiano pierwszą i ostatnią literę, w przypadku kontrakcji mieszanej lub zgłoskowej również litery ze środka wyrazu.

Poza tym istniały również signum abbreviationis – znaki, które zastępowały sylaby wyrazu[3].

Współczesność

Współcześnie abrewiaturą jest nazywany umowny pojedynczy znak pisarski o stałym znaczeniu, który zastępuje słowo lub frazę. Znak abrewiacyjny można stosować w ramach tekstu lub podobnej formy zapisu (zapis stenograficzny, nutowy itp.).

Przykłady współczesnych abrewiatur: %, $, , §, ©, ®[1].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Andrzej Tomaszewski: Architektura książki: dla wydawców, redaktorów, poligrafów, grafików, autorów, księgoznawców i bibliofilów. Warszawa: Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Poligraficznego, 2011, s. 21. ISBN 978-83-930699-0-3.
  2. Aleksander Birkenmajer: Encyklopedia wiedzy o książce. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 8.
  3. a b Abrewiacje (pol.). swietyjakub.republika.pl. [dostęp 2014-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Redirect arrow without text.svg
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
Choix gradue ecritures.jpg
Autor: Morburre, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cul-de-lampe, gravure, Choix gradué de 50 sortes d'écritures, éditions Hachette, XIXe siècle (nombreuses éditions, sans date).
Latin-breve.svg
Autor: DerSpezialist, Licencja: CC0
Latin example ligatures “praedicatorum” (“ꝕᵭoꝝ”), “quoque” (“ꝗqꝫ”), “conversis” (“ꝯꝟs̃”, “ꝯưs̃”), “quorum” (“qꝝ”, “qꝛ”)