Academica

CWPN Academica
Ilustracja
Typ strony

Wypożyczalnia cyfrowa

Strona internetowa

Academica – administrowany przez Bibliotekę Narodową polski system cyfrowych wypożyczeń międzybibliotecznych pełniący także funkcję biblioteki cyfrowej. Celem Academiki jest zastąpienie tradycyjnej formy wypożyczeń międzybibliotecznych, polegającej na przesyłaniu pocztą publikacji drukowanych, wypożyczeniami cyfrowymi[1]. System opiera się na zasobach Repozytorium Cyfrowego Biblioteki Narodowej.

Historia

Academica została stworzona w ramach projektu „Cyfrowa Wypożyczania Publikacji Naukowych Academica”, który był realizowany przez Bibliotekę Narodową, pod egidą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i przy współpracy Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej w latach 2010-2014[2][1]. Projekt powstał pod auspicjami Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej i był finansowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Działanie 2.3: Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki[3]. Realizacja projektu kosztowała ok. 34 miliony PLN, z czego ok. 29 milionów PLN pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego[4].

W ramach projektu zakupiono 8 nowoczesnych skanerów, w tym 6 skanerów automatycznych do książek i mikrofilmów oraz wyposażenie repozytorium cyfrowego umożliwiającego bezpieczne długookresowe przechowywanie dokumentów cyfrowych[5][6].

Oficjalne otwarcie systemu miało miejsce 18 grudnia 2014[7]. W dniu uruchomienia Academiki w systemie dostępnych było ponad pół miliona publikacji (wliczając ówczesny zasób POLONY)[8][9].

Po zakończeniu projektu, w ramach którego zaprojektowano i zrealizowano Academikę, jej zasoby zasiliło 700 tys. artykułów naukowych, zeskanowanych i opracowanych w ramach projektu „Zintegrowana Platforma Polskich Czasopism Naukowych Merkuriusz”. Merkuriusz realizowany był między wrześniem 2014 r. i styczniem 2016 r.[10][11] Finansowanie odbywało się w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Działanie 2.3: Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki, a partnerem projektu była Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej.

W październiku 2016 roku rozpoczęły się prace nad projektem "e-usługa OMNIS", w ramach którego ma nastąpić integracja Academiki z POLONĄ, a użytkownicy systemu uzyskają dostęp do nowych funkcjonalności[12][13].

Do sierpnia 2018 do systemu przyłączyło się ponad 620 instytucji.

Charakterystyka systemu i jego zasób

Terminal CWPN Academica w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chojnicach

Academica udostępnia cyfrowe wersje publikacji ze szczególnym naciskiem na publikacje przydatne w kształceniu i pracy naukowej za pośrednictwem terminali znajdujących się w polskich bibliotekach, muzeach, archiwach, instytucjach oświatowych i instytutach badawczych, które przyłączyły się do systemu oraz na stronie academica.edu.pl. Tryb dostępu jest zależny od statusu prawnoautorskiego publikacji. Strona academica.edu.pl umożliwia wyświetlanie publikacji znajdujących się w domenie publicznej i udostępnionych na licencjach niewyłącznych lub Creative Commons. Dostęp terminalowy umożliwia korzystanie z publikacji chronionych prawem autorskim.

W porównaniu do tradycyjnego polskiego systemu wypożyczeń międzybibliotecznych, z którego korzystać mogą tylko określone typy bibliotek[14], Academica jest dostępna dla instytucji kultury i oświaty niezależnie od ich rozmiaru[15][16].

W przeciwieństwie do klasycznych wypożyczeń międzybibliotecznych korzystanie z Academiki nie wymaga oczekiwania na przesłanie publikacji pocztą, lecz umożliwia jej natychmiastowe wyświetlenie na terminalu[17].

Przyłączenie się do systemu i dalsze z niego korzystanie jest bezpłatne. Rejestracja użytkowników odbywa się na podstawie karty bibliotecznej lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Ze względu na wymogi prawnoautorskie, w przypadku publikacji chronionych prawem autorskim, z danej publikacji w tym samym czasie korzystać może tylko jedna osoba. System umożliwia składanie rezerwacji, które gwarantują, że czytelnik może skorzystać z publikacji w wygodnym dla siebie terminie[18].

Zasób

Na zasób Academiki (stan na sierpień 2018 r.) składa się ponad 2,5 miliona publikacji, z których więcej niż połowa wciąż podlegała ochronie prawnoautorskiej. Najważniejsze kategorie to:

- podręczniki

- monografie

- czasopisma naukowe z wykazu czasopism punktowanych przez MNiSW

- lektury na olimpiady przedmiotowe

- publikacje digitalizowane na podstawie sugestii użytkowników

- zbiory POLONY

Podstawy prawne Academiki

Podstawę prawną udostępniania zasobów cyfrowych w systemie Academica stanowią tzw. licencje ustawowe, zawarte w art. 28 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, którego ustęp 1. pkt 3 stanowi, że „instytucje oświatowe, uczelnie, instytuty badawcze prowadzące działalność, o której mowa w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. z 2018 r. poz. 736), instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk prowadzące działalność, o której mowa w art. 50 ust. 4 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. z 2017 r. poz. 1869 i 2201), biblioteki, muzea oraz archiwa znajdujących się na terenie tych jednostek” mogą udostępniać za pośrednictwem terminali ulokowanych w tych instytucjach wcześniej zdigitalizowane zbiory.

Z art. 28 ust. 2 wynika, że udostępnianie cyfrowej postaci publikacji za pośrednictwem terminali nie może skutkować zwiększeniem liczby udostępnianych egzemplarzy. Z tego względu Academica umożliwia dostęp do każdej publikacji nie większej liczbie czytelników, niż liczba posiadanych w postaci fizycznej egzemplarzy, które nie są w inny sposób udostępniane (jak ma to miejsce w przypadku egzemplarzy archiwalnych – przeznaczonych do wieczystej archiwizacji). Udostępnianie odbywa się zatem podobnie jak w przypadku międzybibliotecznych wypożyczeń publikacji papierowych, choć bez konieczności oczekiwania na transport zamówionej publikacji.

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ a b Katarzyna Ślaska, Academica jako nowa jakość w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych, „Przegląd Biblioteczny”, 82 (4), 2014, s. 509, ISSN 0033-202X.
  2. ↑ Katarzyna Kobylecka, PolskieRadio Dwójka: Academica - nowa jakość wypożyczania. 10/1/2015. [dostęp 2017-09-08]. (pol.).[wywiad radiowy z Katarzyna Ślaską, zastępcą dyrektora Biblioteki Narodowej ds. cyfrowych i profesorem Włodzimierzem Boleckim, wiceprezesem FNP]
  3. ↑ Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2014, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2015, s. 28, ISSN 0137-2734.
  4. ↑ Cyfrowa Biblioteka Publikacji Naukowych ACADEMICA. 2013. [dostęp 2017-09-08]. (pol.).
  5. ↑ Pierwsze w Polsce automatyczne skanery do książek pracują w Bibliotece Narodowej - Aktualności BN - Biblioteka Narodowa, www.bn.org.pl [dostęp 2018-08-09] (pol.).
  6. ↑ https://academica.edu.pl/about/history [dostęp 2018-08-09]
  7. ↑ Nowoczesność w praktyce – ruszył system ACADEMICA - Aktualności BN - Biblioteka Narodowa, www.bn.org.pl [dostęp 2018-08-09] (pol.).
  8. ↑ Ruszył system Academica - Biblioteka Narodowa otworzyła swoje magazyny, „Nauka w Polsce” [dostęp 2018-08-09] (pol.).
  9. ↑ Bożena Bednarek-Michalska, Lidia Derfert-Wolf. Academica – wypożyczyć, nie wypożyczyć, oto jest pytanie?. „Repozytorium UMK”, 2014. [dostęp 2017-09-07]. [Stowarzyszenie EBIB]
  10. ↑ Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2014, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2015, s. 63, ISSN 0137-2734.
  11. ↑ Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2016, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2017, s. 84, ISSN 0137-2734.
  12. ↑ Prezentacja Dariusza Paradowskiego
  13. ↑ Prezentacja Soni Wronkowskiej
  14. ↑ Zasady wypożyczania krajowego i zagranicznego - Biblioteka Narodowa, www.bn.org.pl [dostęp 2018-08-10] (pol.).
  15. ↑ Regulamin CWPN Academica, 2018, s. 1.
  16. ↑ Podręcznik Administratora CWPN Academica, 2018, s. 3.
  17. ↑ Katarzyna Ślaska, Academica jako nowa jakość w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych, „Przegląd Biblioteczny”, 82 (4), 2014, s. 513, ISSN 0033-202X.
  18. ↑ Podręcznik Czytelnika CWPN Academica, 2018, s. 12-14.

Media użyte na tej stronie

ACADEMICA logo.jpg
Logo Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych ACADEMICA
Terminal CWPN Academica w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chojnicach.jpg
Autor: Leodeamicis, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie przedstawiające terminal Academiki w MBP w Chojnicach