Adaś Miauczyński

Adaś Miauczyński (także Michał Miauczyński^[a], Michał^[b]) – bohater oryginalnego cyklu autorskiego Marka Koterskiego (na który składają się filmy i utwory sceniczne), sfrustrowany i przegrany polski inteligent, określany przez krytykę „żywą emanacją ciemnej strony i podświadomości przeciętnego Polaka”^[1].

Adaś Miauczyński pojawił się kolejno w filmach Dom wariatów, Życie wewnętrzne (tutaj pod imieniem Michał), Porno, (tutaj pod imieniem Michał), Nic śmiesznego, Ajlawju, Dzień świra, Wszyscy jesteśmy Chrystusami, Baby są jakieś inne i 7 uczuć. Najczęściej, bo trzykrotnie, w postać Miauczyńskiego wcielał się Marek Kondrat.

Postać

Marek Kondrat

Adaś Miauczyński ma wykształcenie wyższe, zwykle humanistyczne (polonista, kulturoznawca, reżyser filmowy). Jest wulgarnym, neurotycznym i sfrustrowanym inteligentem. Mieszka sam albo z byłą żoną, czasami także z dziećmi (synem Sylwusiem, czasami także z córką).

Specyficzny jest język Miauczyńskiego, charakteryzujący się powtórzeniami, rozbitym szykiem oraz poprawianiem samego siebie^[1].

Wcielenia w filmie i teatrze

Dom wariatów

Pierwszym filmem Koterskiego, w którym pojawia się Adaś jest Dom wariatów z 1984 roku. 33-letni Miauczyński po dłuższej nieobecności decyduje się odwiedzić rodziców. Przychodzi mu uczestniczyć w koszmarze familijnej codzienności, która już dawno zatarła granice między serdecznością a nienawiścią^[2].

W filmową postać Adasia Miauczyńskiego wcielił się Marek Kondrat, otrzymując za tę rolę pochlebne recenzje. Jak pisał w „Filmie” Krzysztof Demidowicz jako wszechstronny aktor teatralny nie miał problemów, by odnaleźć się w konwencji wymagającej równocześnie fantazji i żelaznej dyscypliny”^[2].

Dom wariatów był wystawiany również w teatrze – w marcu 1998 roku miała miejsce jego premiera w warszawskim Ateneum. W przedstawieniu Adasia zagrał Bartosz Opania.

Wojciech Wysocki

Życie wewnętrzne

Główny bohater i narrator w książkowej wersji Życia wewnętrznego identyfikuje się jako „Ja”. Dopiero przy okazji legitymowania bohatera przez milicję zostały ujawnione jego personalia (Michał Miauczyński).

W filmie wcielił się w tę postać Wojciech Wysocki. Bohater mieszka w wieżowcu Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej w Łodzi.

14 maja 1987 roku miała miejsce premiera Życia wewnętrznego w warszawskim Teatrze Współczesnym. Rolę Miauczyńskiego (Męża) zagrał Krzysztof Kowalewski^[3]. Przedstawienie okazało się sukcesem (grano je niemal 200 razy), a Krzysztof Kowalewski otrzymał za tę rolę Nagrodę Prezydenta m.st. Warszawy.

Porno

Bohater książki i filmu Porno na imię ma Michał. Zazwyczaj jednak i tę postać wpisuje się w cykl kolejnych wydań Adasia Miauczyńskiego^[4][5].

W filmie rolę Michała zagrał Zbigniew Rola.

Nic śmiesznego

Cezary Pazura

W Nic śmiesznego Miauczyński jest nieżyjącym reżyserem filmowym, który z pozycji nieboszczyka w prosektorium wspomina swoje czterdziestoletnie życie.

Jest mieszkańcem Łodzi, gdzie zamieszkuje od 20 lat. Urodził się jako młodszy syn swoich rodziców. Matka chciała, aby był dziewczynką, dlatego w dzieciństwie ubierała go w sukienki. Ukończył dwa fakultety, w tym reżyserię filmową. Nie zrobił kariery: zawsze był drugim reżyserem, dodatkowo wyrzucono go z pracy przy czterech filmach. Gdy w końcu zabiera się za realizację własnego projektu, komisja kolaudacyjna wycina z filmu najważniejsze sceny.

Niepowodzenia towarzyszyły mu również w życiu prywatnym. Nienawidził swojego mieszkania, w którym mieszkał z żoną mimo rozwodu. Bezskutecznie szukał kobiety swojego życia – żadna ze spotkanych nie okazała się tą jedyną, w dodatku każdą z nich zdążył „zaliczyć” Maciek, kolega Adasia z pracy.

Ostatecznie wracający do domu pod wpływem alkoholu Adaś, został obezwładniony i związany przez żonę i córkę. Zamierzony pierwotnie atak tasakiem był w rzeczywistości pozorowany, zaś ostre narzędzie zastąpił kalosz. Mimo to Adaś nie przeżył – umarł na zawał.

W filmie Nic śmiesznego rolę Adasia grał Cezary Pazura.

Krytyka porównywała Miauczyńskiego z Nic śmiesznego do Jana Piszczyka z Zezowatego szczęścia Andrzeja Munka.

Ajlawju

W Ajlawju Adaś Miauczyński to krytyk literacki, a zarazem niespełniony poeta. Rozwiedziony, mieszka w Łodzi wspólnie z byłą żoną i synem. Na weselu u jednego ze znajomych spotyka Gosię, niewidzianą od 10 lat znajomą ze studiów, i decyduje się z nią związać.

Introwertyka Adasia z Ajlawju zagrał Cezary Pazura, a porównywano go do postaci granych przez Woody’ego Allena^[6].

Dzień świra

W filmie Dzień świra Adaś jest 49-letnim nauczycielem języka polskiego. Posiada własne mieszkanie. Cierpi na nerwicę natręctw, jest m.in. numeromanem. Liczne zdarzenia (m.in. hałasujący robotnicy o godzinie 7. rano, sąsiad słuchający za głośno koncertu Chopina, kłócący się posłowie w Sejmie,gra na akordeonie oraz załatwiający się pod jego oknem pies) potęgują w nim uczucie frustracji. Rozwiedziony, ma syna Sylwestra (Sylwunia), w którego rolę wcielił się Michał Koterski, o którego los się zamartwia.

Miauczyński, marzący o swojej dawnej miłości Eli, dochodzi do wniosku, że w swoim życiu nie ma dla niej miejsca. Adaś z Dnia świra, w opinii grającego go w filmie Marka Kondrata, to przede wszystkim człowiek samotny^[7].

W filmie w Adasia wcielił się Marek Kondrat, a w wersji teatralnej, mającej swoją prapremierę w 2006 roku w Teatrze Miejskim im. Witolda Gombrowicza w Gdyni – Bogdan Smagacki.

Andrzej Chyra

Wszyscy jesteśmy Chrystusami

We Wszyscy jesteśmy Chrystusami Adaś jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Łódzkiego cierpiącym na alkoholizm, z którego pomaga mu wyjść syn – Sylwek.

W rolę Adama wcieliło się dwóch aktorów – Marek Kondrat i Andrzej Chyra.

Baby są jakieś inne

Produkcja z postacią Adasia Miauczyńskiego z 2011 roku jest anonsowana jako „polska odpowiedź na komedię Mike’a Nicholsa Porozmawiajmy o kobietach, jako że stanowi odniesienia do damsko-męskich stereotypów^[8]. W tym filmie postać Adasia Miauczyńskiego zagrał Adam Woronowicz.

7 uczuć

Adaś Miauczyński wraca do czasów swojego dzieciństwa i wszystkich problemów jakie miał w tym okresie. Adasia w tym filmie zagrał Michał Koterski.

Adam Woronowicz

Odtwórcy postaci Miauczyńskiego

W filmie

• Marek Kondrat (Dom wariatów 1984, Dzień świra 2002, Wszyscy jesteśmy Chrystusami 2006)
• Zbigniew Rola (Porno 1990)
• Wojciech Wysocki (Życie wewnętrzne 1986)
• Cezary Pazura (Nic śmiesznego 1995, Ajlawju 1999)
• Franciszek Barciś (Nic śmiesznego 1995 – czas dzieciństwa)
• Andrzej Chyra (Wszyscy jesteśmy Chrystusami 2006)
• Adam Woronowicz (Baby są jakieś inne 2011)
• Michał Koterski (7 uczuć 2018)

W teatrze

• Krzysztof Kowalewski (Życie wewnętrzne, Teatr Współczesny w Warszawie, 1987)
• Bartosz Opania (Dom wariatów, Teatr Ateneum)
• Bogdan Smagacki (Dzień świra, Teatr im. W. Gombrowicza w Gdyni, 2006)

Miauczyński w innych utworach

Szereg cech wspólnych z Adasiem Miauczyńskim wykazuje także nienazwany bohater utworu scenicznego Marka Koterskiego zatytułowanego Nienawidzę (1991). Fragmenty, tego – jak określa sam autor – tekstu-matki^[9] wykorzystał w scenariuszach Nic śmiesznego, Ajlawju i Dniu świra. Bohater Nienawidzę jest rozwiedzionym polonistą (uczy w szkole podstawowej), mieszkającym w bloku. Źródłem jego frustracji są praca, urzędy oraz fakt, że nie spełnił nadziei pokładanych w nim przez rodzinę (nie licząc niebycia komunistą).

Nawiązania

Wskazuje się na podobieństwa między Miauczyńskim a Tomaszem Płachtą, trzydziestoletnim bohaterem książki Daniela Koziarskiego zatytułowanej Kłopoty to moja specjalność, czyli kroniki socjopaty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Kosecka B., Marek Koterski (w:) Słownik filmu pod red. R. Syski, Kraków 2005.
• Rupszel M., Wszyscy jesteśmy Miauczyńskimi, „Kultura” (dodatek do Dziennika. Polska-Europa-Świat) nr z dn. 29.06.2007, s. 86.