Adam Żółtowski

Adam Żółtowski
Data i miejsce urodzenia

4 grudnia 1881
Lwów

Data i miejsce śmierci

7 maja 1958
Londyn

Zawód, zajęcie

filozof, poseł

Adam Żółtowski (ur. 4 grudnia 1881 we Lwowie, zm. 7 maja 1958 w Londynie) – polski filozof, powstaniec śląski (1921), poseł na Sejm RP II kadencji (1928–1930).

Życiorys

Był synem Stanisława Żółtowskiego, z hrabiów Żółtowskich herbu Ogończyk, oraz Marii z Sapiehów[1]. W 1904 uzyskał papieski tytuł hrabiego (podobnie jak w 1877 jego dziad Franciszek i ojciec Stanisław)[2].

Ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniui od 1900 studiował filozofię na uniwersytetach w Heidelbergu i w Monachium. W 1905 obronił w Monachium doktorat z filozofii, na podstawie pracy Graf August Cieszkowski's "Philosophie der Tat". W 1910 roku habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy Metoda Hegla i zasady filozofii spekultaywnej. Jako docent wykładał tam historię filozofii w latach 1910–1914. Okres I wojny światowej spędził na Wileńszczyźnie, gdzie napisał obszerną pracę o filozofii Kanta[1].

Po odzyskaniu niepodległości pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Uczestniczył w pracach Polskiego Komisariatu Plebiscytowego podczas przygotowań do plebiscytu na Górnym Śląsku, w 1921 brał udział w III powstaniu śląskim, odznaczony Krzyżem Walecznych[1].

Od 1920 do 1933 roku był profesorem historii filozofii na Uniwersytecie Poznańskim. W 1937 ogłosił studium o Kartezjuszu. Zbierał i ogłosił drukiem (z komentarzami) obszerną korespondencję Augusta Cieszkowskiego z Zygmuntem Krasińskim i korespondencję Zygmunta Krasińskiego z Delfiną Potocką. Członek Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

W latach 1928–1930 był posłem na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z listy państwowej Związku Ludowo-Narodowego. W 1933 roku został pozbawiony katedry z powodów politycznych, osiadł w majątku żony w Bolcienikach na Wileńszczyźnie[1].

Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę od września 1939 znalazł się na uchodźstwie w Londynie. Był jednym z założycieli Zrzeszenia Profesorów i Docentów Polskich Szkół Akademickich w Wielkiej Brytanii (1940), od 1945 roku aż do śmierci był prezesem tej organizacji. Zrzeszenie jako ośrodek myśli badawczej i pedagogicznej powstały w Wielkiej Brytanii było podstawą organizacyjną i kadrową powołania Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. Był członkiem Senatu tego Uniwersytetu, w którym wykładał historię filozofii. W ramach kursu korespondencyjnego, prowadzonego przez Uniwersytet został wydany jego podręcznik, obejmujący w szczególności filozofię starogrecką (Platon i Arystoteles)[1].

Był współzałożycielem Polskiego Ośrodka Naukowego (ang. The Polish Research Centre) w Londynie (1940). W latach 1940–1958, aż do chwili zgonu był dyrektorem Ośrodka, który pod jego kierownictwem zgromadził najobfitszą w Wielkiej Brytanii bibliotekę emigracyjną. Zginął w wypadku samochodowym[1].

Był członkiem założycielem i przewodniczącym Wydziału Humanistycznego Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

Poglądy

Był znawcą filozofii niemieckiej, w szczególności Hegla i heglizmu, Cieszkowskiego i Kanta. Jako jeden z nielicznych w Polsce rozwijał neoheglizm. W polemikach z przedstawicielami szkoły lwowsko-warszawskiej bronił metafizyki i pluralizmu filozoficznego[1].

Dzieła

Własne

  • Graf August Cieszkowski's "Philosophie der Tot": die Grundzüge seiner Lehre und der Aufbau seines Systems, Posen 1904,
  • O podstawach filozofii Hegla. Cz. 1, Zasada, metoda i pierwsze ustępy logiki Kraków 1907, Wyd. Gebethner i Wolff,
  • Metoda Hegla i zasady filozofii spekulatywnej Kraków 1910, Wyd. Akademia Umiejętności,
  • Filozofia Kanta, jej dogmaty, złudzenia i zdobycze Poznań 1923, Wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk,
  • O potrzebie i zadaniach historii filozofii w Polsce, Przegląd Filozoficzny, 30, 1927,
  • Descartes, Poznań 1937, Wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
  • Descartes polemistą, Przegląd Filozoficzny r. 40. zeszyt 2., Warszawa 1937 s. 152-171.
  • Germany, Russia and Central Europe, Londyn 1942 (^2 1944),
  • Border of Europe: a study of the polish eastern provinces przedmowa Ernest Barker, London 1950 Wyd. Hollis & Carter
  • Zarys historii filozofii, Londyn 1952, Wyd. Polski Uniwersytet na Obczyźnie,
  • East and West in European History, Londyn 1954.

Redagowane

  • Listy Zygmunta Krasińskiego do Augusta Cieszkowskiego, t. I-II, Kraków 1912,
  • Listy do Delfiny Potockiej. I. 1839-1843. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1930, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
  • Listy do Delfiny Potockiej. II. 1843-1845. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1935, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
  • Listy do Delfiny Potockiej. III. 1846-1848. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1938, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Polak 2011 ↓.
  2. ↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 1052-1053.
  3. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 22.

Bibliografia

  • Biogram Adam Żółtowski w: Stanisław Portalski, Zarys Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Londyn 2009, wyd. PTNO s.29-31.
  • Adam Żółtowski w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1 s. 490.
  • Ryszard Polak, Żółtowski Adam, [w:] Andrzej Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 911-912.