Adam Bielański (chemik)

Adam Bielański
Data i miejsce urodzenia

14 grudnia 1912
Kraków

Data i miejsce śmierci

4 września 2016
Kraków

Profesor nauk chemicznych
Specjalność: chemia fizyczna, chemia nieorganiczna
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Doktorat

1945

Profesura

1955

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek rzeczywisty

Status PAU

członek krajowy czynny

Funkcja Jednostka PAN

wiceprezes (1990–1995)
Polska Akademia Nauk

Doktor honoris causa
Uniwersytet Wrocławski – 1973
Akademia Górniczo-Hutnicza – 1983
Praca zawodowa
Uczelnia

Akademia Górniczo-Hutnicza

Okres zatrudn.

1936–1964

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Okres zatrudn.

1964–1983

Instytut

Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN

Okres zatrudn.

1983–2016

Prorektor ds. nauczania
Uczelnia

Akademia Górniczo-Hutnicza

Okres spraw.

1951–1955

Prorektor
Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Okres spraw.

1966–1968

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”

Adam Bielański (herbu Lewart[1]; ur. 14 grudnia 1912 w Krakowie, zm. 4 września 2016 tamże[2][3]) – polski chemik, profesor nauk chemicznych, nauczyciel akademicki Akademii Górniczo-Hutniczej, a następnie Uniwersytetu Jagiellońskiego[4], członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, członek czynny PAU, przewodniczący honorowy Komitetu Chemii PAN. Od roku 1983 pracował w Instytucie Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie, gdzie był kierownikiem grupy badawczej „Chemiczne i katalityczne własności stałych heteropolikwasów”[5].

Życiorys

Urodzony 14 grudnia 1912 r. w Krakowie. Studia w dziedzinie chemii ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1936 r., a w 1944 r. obronił doktorat na tajnych kompletach, zaś w 1955 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a po siedmiu latach profesora zwyczajnego[6].

Był autorem prac i artykułów naukowych dotyczących chemii, szczególnie katalizy chemicznej – nazywany twórcą polskiej szkoły katalizy[6]. Autor podręczników akademickich z zakresu chemii fizycznej[7] i nieorganicznej[6], w szczególności wielokrotnie wznawianej „Chemii ogólnej i nieorganicznej”[8], którą w roku 1984 zastąpiły „Podstawy chemii nieorganicznej”[9]. Podręcznik ten stanowi podstawę nauczania chemii nieorganicznej na wielu polskich uczelniach[10].

Kierowane projekty badawcze MNiSW:

  • „Dodekaheteropolikwasy jako katalizatory procesów elektrofilowej addycji do olefin” (1998–2001)
  • „Synteza eterów trzeciorzędowych na heteropolikwasach typu Dawsona jako katalizatorach” (2002–2005).

Ostatnia publikacja naukowa, której był współautorem, ukazała się w roku 2015[5][11][12].

Zmarł 4 września 2016 r[6]. Pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie[13].

Wyróżnienia i nagrody

Odznaczenia[18]

Rodzina

Syn Adama (1881–1964); brat Władysława (1911–1982, profesora biologii) i Zofii Bielańskiej-Osuchowskiej (1919–2017, profesor nauk przyrodniczych).

Przypisy

  1. ↑ Adam Jan Firlej-Bielański h. Lewart. [w:] Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. Sejm-Wielki.pl. [dostęp 2011-02-07].
  2. ↑ W wieku 104 lat zmarł prof. Adam Bielański. [w:] Dzieje.pl [on-line]. PAP, 2016-09-06. [dostęp 2016-09-07].
  3. ↑ Z przykrością zawiadamiamy o śmierci Profesora Adama Bielańskiego. Akademia Górniczo-Hutnicza, 2016-09-05. [dostęp 2016-09-08].
  4. ↑ Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Ryszard Tadeusiewicz: Nestor krakowskiej chemii skończył sto lat. Gazeta Krakowska, 2012-12-12. [dostęp 2013-02-04].
  5. ↑ a b Prof. dr dr h.c. Adam Bielański. Instytut Katalizy i Fizykochemii Powierzchni im. Jerzego Habera Polskiej Akademii Nauk. [dostęp 2016-09-07].
  6. ↑ a b c d W wieku 104 lat zmarł prof. Adam Bielański, naukawpolsce.pap.pl, 7 września 2016 [dostęp 2016-09-15].
  7. ↑ Chemia fizyczna. Adam Bielański, Kazimierz Gumiński, Bogdan Kamieński, Krzysztof Pigoń, Lucjan Sobczyk (redaktorzy). Wyd. 4. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980. ISBN 83-01-00941-1. OCLC 749827467.
  8. ↑ Adam Bielański: Chemia ogólna i nieorganiczna. Wyd. 7. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-02626-X. OCLC 749265794.
  9. ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Cz. 1–3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-06542-7. OCLC 835889201.
  10. ↑ Maria Mazurek: 102-letni prof. Bielański: Jak dawniej grożą nam żądza władzy i nienawiść. Gazetakrakowska.pl, 2014-03-13. [dostęp 2016-09-07].
  11. ↑ Bielański, Adam. Author ID: 7005035906. Scopus. [dostęp 2016-09-07].
  12. ↑ Filek, U., Kirpsza, A., Micek-Ilnicka, A., Lalik, E. i inni. Ethanol conversion over cesium-doped mono- and bi-cationic aluminum and gallium H
    3    PW
    12    O
    40     salts    . „Journal of Molecular Catalysis A: Chemical”. 407, s. 152-162, 2015. DOI: 10.1016/j.molcata.2015.06.021.     
  13. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 26, ISBN 978-83-233-4527-5.
  14. ↑ Doktoraty honoris causa nadane przez AGH. Akademia Górniczo-Hutnicza. [dostęp 2011-02-23].
  15. ↑ Doktorzy honoris causa – Adam Bielański. Uniwersytet Wrocławski. [dostęp 2012-05-14].
  16. ↑ Profesorowie honorowi Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uniwersytet Jagielloński. [dostęp 2011-02-07].
  17. ↑ Nagroda Jerzmanowskich dla prof. Adama Bielańskiego. TVP3 Kraków, 2012-05-14. [dostęp 2016-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-17)].
  18. ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 85

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Closed Access logo alternative.svg
Autor: Jakob Voß, influenced by original art designed at PLoS, modified by Wikipedia users Nina and Beao, Licencja: CC0
Closed Access logo, derived from PLoS Open Access logo. Alternative version.
POL Medal 30-lecia Polski Ludowej BAR.svg
Baretka: Medal 30-lecia Polski Ludowej
POL Medal 40-lecia Polski Ludowej BAR.svg
Baretka: Medal 40-lecia Polski Ludowej
POL Odznaka tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej BAR.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
POL Odznaka tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej BAR.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 3.0
Baretka odznaki tytułu honorowego Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej