Adam Borys

Adam Borys

Pług, Adam Gałecki, Bryl, Kar, Dyrektor, Pal

Podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1909 Niechanowo, Królestwo Prus, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	27 sierpnia 1986 Witkowo, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, powstanie warszawskie
Odznaczenia

Grób w Witkowie

Symboliczny grób Adama Borysa na Cmentarzu Powązkowskim Wojskowym

Adam Borys ps. „Pług”, „Adam Gałecki”, „Bryl”, „Kar”, „Dyrektor”, „Pal”^[1] (ur. 10 grudnia 1909 w Niechanowie, zm. 27 sierpnia 1986 w Witkowie) – podpułkownik Wojska Polskiego, organizator i pierwszy dowódca batalionu „Parasol”, cichociemny, inżynier rolnik.

Wczesne lata

Syn Walentego oraz Heleny z domu Bartz. Absolwent (matura w 1928^[2]) I Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Gnieźnie^[3] oraz harcerz 3. Gnieźnieńskiej Drużyny Harcerzy im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego. W latach 1928–1929 uczeń Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Od 1929 r. student Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie należał do Korporacji Chrobria^[4]. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej – przez rok przebywał w Stanach Zjednoczonych na praktykach. W latach 1936–1939 inspektor w Polskim Związku Eksporterów Bekonu i Artykułów Zwierzęcych w Warszawie i Gdyni.

II wojna światowa

1939-1942

W 1939 jako oficer rezerwy artylerii Wojska Polskiego wziął udział w kampanii wrześniowej. Został przydzielony do Ośrodka Zapasowego Artylerii w Kielcach. Dowodził baterią w 55 pułku artylerii lekkiej. Po agresji ZSRR na Polskę przekroczył wraz z baterią granicę polsko-węgierską. Internowany, przebywał w obozie dla oficerów w Győr nad Dunajem – zbiegł i przedostał się do Francji, ponownie w szeregach Wojska Polskiego. Początkowo w polskim obozie szkoleniowym Coëtquidan, wcielony do sformowanej tam 3 Dywizji Piechoty. Brał udział w kampanii francuskiej 1940 roku, po klęsce Francji ewakuował się do Wielkiej Brytanii, gdzie został przydzielony do 1 Brygady Strzelców.

W 1941 na wieść o tworzeniu lotniczych przerzutów polskich oficerów do okupowanej Polski, zdecydował się na powrót do kraju. Po ukończeniu specjalnego kursu dywersyjnego, w nocy z 1 na 2 października 1942 r., został jako cichociemny przerzucony do bazy pod Garwolinem i automatycznie awansował do stopnia kapitana. Trafił do Kedywu Armii Krajowej jako zastępca dowódcy, majora Jana Kiwerskiego.

Agat-Pegaz-Parasol

W połowie 1943 r. kierownictwo Kedywu poleciło Borysowi utworzenie specjalnego oddziału do walki z Gestapo. Kompania wydzielona o nazwie Agat, przekształcona następnie w Pegaz, a ostatecznie w batalion „Parasol”, przeznaczona do organizowania zamachów na oficerów SS i Gestapo, powstała na przełomie lipca i sierpnia 1943 r. Kompania, dowodzona przez „Pługa”, dokonała wielu akcji likwidacyjnych niemieckich dygnitarzy. Zawsze pomagał w przygotowaniach, a w akcjach brał udział wyłącznie jako obserwator.

Wybrane akcje:

• akcja Bürkl
• akcja Kretschmann
• akcja Weffels
• akcja „Kutschera”
• akcja Koppe
• akcja w Celestynowie

Powstanie warszawskie

W powstaniu warszawskim dowodził batalionem „Parasol” na Woli. 6 sierpnia został ciężko ranny podczas walk w obronie cmentarzy wolskich. Kula roztrzaskała mu kość przedramienia.
W październiku 1944 r. dostał się do niewoli, trafił do Stalagu IV B w Zeithain.

Lata powojenne

W 1945 roku powrócił do kraju. Niedługo po powrocie został aresztowany przez funkcjonariuszy UB i osadzony w więzieniu mokotowskim. Po dwóch miesiącach został zwolniony na mocy amnestii. Rozpoczął pracę w Bydgoszczy, w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego, a następnie w Poznaniu, w Centralnym Zarządzie Przemysłu Mięsnego. W latach 1958–1968 był dyrektorem Instytutu Przemysłu Mięsnego^[5]. W połowie lat 60. doktoryzował się na Wydziale Przemysłu Rolno-Spożywczego SGGW.

Zmarł 27 sierpnia 1986 r. w Witkowie. Pochowany na tamtejszym cmentarzu. Symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Order i odznaczenie

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami^[6]

Upamiętnienie

Jest patronem szkoły podstawowej w Witkowie^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Zygmunt Głuszek: Szare Szeregi. Słownik biograficzny. Tom I. Warszawa: Oficyna Wydawniczy RYTM, 2006, s. 43-47. ISBN 978-83-7399-213-9.
• Zbigniew Damski: Najmłodsi od „Parasola”. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2005, s. 66, 178, 179. ISBN 83-7399-107-7.
• Remigiusz Piotrowski: Rozkaz trzaskać. Warszawa: PWN, 2015. ISBN 978-83-7705-897-8.

Linki zewnętrzne

• biogram na stronie elitadywersji.org
• Adam Borys - Cichociemni z Witkowa - strona Witkowskiej Sali Historii. sala-historii-witkowo.cba.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-23)].
• Muzeum Powstania Warszawskiego. Powstańcze biogramy - Adam Borys