Adam Bromberg
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Odznaczenia | |
     | |
Adam Bromberg, właściwie Adolf Bromberg (ur. 12 marca 1912 w Lublinie, zm. 23 marca 1993 w Sztokholmie) – polski wydawca książek o tematyce naukowej, encyklopedysta.
Życiorys
Młodość
Urodził się w Lublinie w rodzinie żydowskiej. Jego ojciec prowadził tam skład i suszarnię chmielu. Uczęszczał do Gimnazjum Humanistycznego Towarzystwa Zakładania Szkół Żydowskich w Lublinie. Jako uczeń wstąpił do Związku Młodzieży Szkolnej będącego filią Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Po maturze studiował w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego w Wiedniu, ale przerwał naukę po dwóch latach i powrócił do Polski. Został członkiem Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, czynnym w jej Wydziale Wojskowym we Lwowie. Został aresztowany w 1934 i 13 maja 1935 skazany na 3,5 roku więzienia. Przebywał we Wronkach i Koronowie. Został zwolniony na mocy amnestii w grudniu 1936 i nie powrócił do działalności partyjnej. Zaczął pracować w wydawnictwie Ferdynanda Hoesicka w Warszawie.
Lata II wojny światowej
W latach 1939–41 przebywał we Lwowie. Był redaktorem w Państwowym Wydawnictwie Mniejszości Narodowych przy Radzie Komisarzy Ludowych Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, gdzie kierował sekcją polską. W marciu 1941 się ożenił. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej (1941) zmobilizowany do Armii Czerwonej i ewakuowany w głąb ZSRR, służył w batalionie budowlanym w Orsku. W 1943 wstąpił do tworzonej armii polskiej, skierowany do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, w której służył jako oficer oświatowy, a następnie oficer ds. polityczno-wychowawczych. W maju 1944 został szefem wydziału politycznego 2 Dywizji Piechoty, a w czerwcu 1944 dowódcą szkoły oficerów polityczno-wychowawczych przy 3 Dywizji Piechoty. W październiku 1944 został zastępcą dowódcy 1 Brygady Pancernej ds. polityczno-wychowawczych. W maju 1945 został mianowany szefem Zarządu Polityczno-Wychowawczego Marynarki Wojennej. Wojnę zakończył w stopniu majora, został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy oraz Krzyżem Grunwaldu III klasy. Jego najbliżsi, w tym rodzice, zginęli podczas II wojny światowej. Przeżyła jego żona oraz bratanica.
Lata 1945–1956
W listopadzie 1945 mianowano go szefem wydziału redakcyjno-wydawniczego Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego. W lutym 1946 został zastępcą Leona Kasmana jako dyrektora wydawnictwa „Książka” oraz wykładowcą Centralnej Szkoły Oficerów Polityczno-Wychowawczych. W 1947 zorganizował Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, działające początkowo pod nazwą Prasa Wojskowa, którym kierował do października 1951. Równocześnie dużo publikował na temat polityki państwa w ruchu wydawniczym. Jesienią 1951 opuścił wojsko w stopniu pułkownika i został wiceprezesem Centralnego Urzędu Wydawnictw, Przemysłu Graficznego i Księgarstwa, na którego czele stał Karol Kuryluk. Został odznaczony przez Bolesława Bieruta Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W maju 1953 otrzymał stanowisko dyrektora Państwowego Wydawnictwa Naukowego. W maju 1955 w wydawnictwie tym utworzono redakcję encyklopedii. Również w maju 1955 ukończył w trybie przyspieszonym wydział dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie następnie wykładał od grudnia 1955 do września 1968. W 1955 otrzymał Medal 10-lecia Polski Ludowej (na wniosek Ministra Przemysłu Drzewnego i Papierniczego)[1] oraz Srebrny Krzyż Zasługi za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie przemysłu drzewnego papierniczego[2].
Lata 1956–1969
Kierowane przez niego PWN wydało w 1959 Małą encyklopedię powszechną. Od 1957 prowadzono prace nad Wielką encyklopedią powszechną PWN, której pierwszy tom wydano w 1962. Kontynuowano także wydawanie serii „Biblioteka Klasyków Filozofii” przejętej od Państwowego Instytutu Wydawniczego w 1952, zainicjowano współpracę z wydawcami zagranicznymi. W 1964 doktoryzował się na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie pracy Ruch wydawniczy w Polsce 1944–1964. Został odwołany z funkcji dyrektora PWN w dniu 1 czerwca 1965, po niekorzystnej dla niego kontroli NIK i negatywnej ocenie możliwości przeprowadzenia przez niego zmian kadrowych i przywrócenia pełnej kontroli politycznej nad wydawnictwem. Mianowano go radcą w Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego. Od maja 1967 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego Państwowych Zakładów Wydawnictw Szkolnych. Został usunięty z PZPR w kwietniu 1968 w związku z wydarzeniami marca 1968. Zarzucono mu brak nadzoru politycznego i ideologicznego nad działalnością PWN, w którym nie pracował już od niemal trzech lat, a także nadużycia finansowe. Został zwolniony z pracy w PZWS oraz na Uniwersytecie Warszawskim, zaczął pracować jako kierownik biblioteki w Instytucie Transportu Samochodowego w Warszawie. Został aresztowany 21 czerwca 1969 pod zarzutem narażenia na straty finansowe PWN. Opuścił areszt 15 lipca 1969, a postępowanie przeciwko niemu umorzono na mocy amnestii.
Lata 1970–1993
W sierpniu 1970 wyemigrował z Polski razem z żoną i córką. W 1972 został zdegradowany rozkazem ministra obrony narodowej Wojciecha Jaruzelskiego. Zamieszkał w Szwecji, gdzie w 1975 założył razem z córką Dorotą wydawnictwo Brombergs Bokförlag, w którym publikowano szwedzkie tłumaczenia m.in. Czesława Miłosza i Isaaca Bashevisa Singera. Przed śmiercią sporządził wiele notatek i nagrań zawierających opowieści autobiograficzne, które stanowiły kanwę dla Henryka Grynberga do napisania w 2000 książki Memorbuch.
Przypisy
Bibliografia
- Tadeusz Rutkowski, Adam Bromberg i „encyklopedyści”. Kartka z dziejów inteligencji w PRL, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010 ISBN 978-83-235-0696-6
- Jolanta Brach-Czaina, Księga żydowskich wspomnień, „Midrasz” 12/2000. midrasz.home.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-10)].
- Mariusz Cieślik, Memorbuch, Grynberg, Henryk, „Gazeta Wyborcza”, 28 września 2000
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu III klasy