Adam Englert

Adam Wincenty Englert

„Judym”, „Żołnierz”, „Tadeusz Korbut”, „Piotr Wysocki”, „Sęp”

podpułkownik żandarmerii
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1890 Stepań
Data i miejsce śmierci	4 października 1958 Londyn
Przebieg służby
Lata służby	od 1915
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Legiony Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa: kampania wrześniowa
Odznaczenia

Grób Rodziny Englert na warszawskich Starych Powązkach

Adam Wincenty Englert, ps. „Judym”, „Żołnierz”, „Tadeusz Korbut”, „Piotr Wysocki”, „Sęp” (ur. 11 listopada 1890 w Stepaniu, zm. 4 października 1958 w Londynie) – polski doktor historii, podpułkownik żandarmerii Wojska Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski w I i II wojnie światowej oraz wojnie z bolszewikami.

Życiorys

Urodził się 11 listopada 1890 w Stepaniu, pow. rówieński, w rodzinie Ludwika (1863–1936) i Józefy z Kotwicz-Henikowskich^[1]. Był bratem Wacława i Janiny (1903–2007)^[2]. Absolwent Szkoły Handlowej i student historii Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Związku Walki Czynnej i „Strzelca”. 6 sierpnia 1914 wymaszerował z Krakowa w składzie 1 plutonu 1 kompanii kadrowej. Następnie w oddziale żandarmerii polowej I Brygady dowodzonym przez Jana Gorzechowskiego ps. „Jur”. W 1915 w Lublinie pod kierownictwem Adama Koca ps. „Witold” prowadził nielegalną działalność agitacyjno-werbunkową do Legionów Polskich. Z Legionów przeniesiony do Polskiej Organizacji Wojskowej, w której posługiwał się nazwiskami „Tadeusz Korbut” i „Piotr Wysocki”.

W Wojsku Polskim był między innymi wykładowcą historii w Korpusie Kadetów Nr 2 w Modlinie i Nr 3 w Rawiczu. Witold Lisowski zaliczył go do „najofiarniejszych, którzy sprawie rozwoju Korpusu poświęcili wszystkie swe umiejętności (...) dzięki takim jak on nauka w Korpusie przebiegała w pomyślnej atmosferze”.

We wrześniu 1927, po „ukończeniu odkomenderowania na studia” został przeniesiony z 1 dywizjonu żandarmerii (oficer nadetatowy) do kadry oficerów żandarmerii i przydzielony do Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie na stanowisko kierownika Archiwum^[3]. W Wojskowym Biurze Historycznym pod kierownictwem generała brygady Juliana Stachiewicza współpracował między innymi z majorem Ottonem Laskowskim, majorem Wacławem Lipińskim i majorem Bolesławem Waligórą.

W 1935 powierzono mu funkcję kierownika organizacji archiwów miejskich w Warszawie. Dzięki poparciu prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego, przejął i adaptował na cele archiwalne budynek dawnego Arsenału przy ul. Długiej 52. Uroczyste otwarcie nowej siedziby odbyło się 29 listopada 1938, a Archiwum Miejskie uzyskało wreszcie godny swej rangi budynek, w którym miały być scalone wszystkie historyczne akta Warszawy. Został pierwszym dyrektorem Archiwum m.st. Warszawy. Na tym stanowisku pozostawał do 1940. Podczas kampanii wrześniowej był zastępcą komendanta Obrony Przeciwlotniczej Miasta, inż. Juliana Kulskiego.

W latach 1940–1943 żołnierz Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej. Pod pseudonimem „Sęp” pełnił służbę w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Aresztowany 4 kwietnia 1943 w ramach represji po akcji pod Arsenałem, osadzony na Pawiaku^[4]. 13 maja tego roku wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Następnie więziony w niemieckich obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen i Buchenwaldzie. Uwolniony 14 kwietnia 1945. W latach 1945–1946 członek Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu. Do 1947 oficer II Korpusu Polskiego. Później na emigracji w Londynie. Zasiadał we władzach Instytutu Józefa Piłsudskiego.

Zmarł w Londynie. Spoczywa obok żony na londyńskim St. Mary's Roman Catholic Cemetery^[5]. Grób symboliczny znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 32-6-15)^[6].

Awanse

• starszy wachmistrz – 1915
• podchorąży – 1916
• kapitan – 3 maja 1922 zweryfikowany ze starszeństwem z dniem1 czerwca 1919
• major – 12 kwietnia 1927 ze starszeństwem z dniem1 stycznia 1927 i 9. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• podpułkownik – ?

Publikacje

Był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie edytorów ośmiotomowej Encyklopedii wojskowej wydanej w latach 1931–1939 gdzie zredagował hasła związane z biografiami współczesnych wojskowych^[7]. Publikował również w branżowych czasopismach poświęconych wojskowości: Bellonie, Przeglądzie Historyczno-Wojskowym. Napisał:

• Geneza i zarys dziejów wojskowej służby bezpieczeństwa w Polsce. Rocznik Pamiątkowy Centrum Wyszkolenia Żandarmerii, Grudziądz 1931,
• Przewodnik po polach bitew wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 r. pod red. Ottona Laskowskiego, Warszawa 1931 (współautorzy W. Kozolubski i J. Płoski).

Rodzina

Od 16 grudnia 1915 był mężem Wandy z Rotwandów^[1] (1892–1962), członkini POW. Mieli trzech synów: Józika Jana (1919–1920)^[6], Andrzeja Adama – powstańca warszawskiego, żołnierza batalionu AK „Miotła”, ps. „Andrzejek” oraz Juliusza Ludwika – rotmistrza WP, żołnierza batalionu AK „Wigry", oficera 2 Korpusu Polskiego.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości (12 marca 1931)^[8]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[9]
• Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”^[10]

Upamiętnienie

W 2007 na wniosek Archiwum Państwowego m.st. Warszawy jego imieniem nazwano skwer na tyłach Arsenału – „Pasaż Adama Englerta”.

Zobacz też

• Pierwsza Kompania Kadrowa – obsada personalna

Przypisy

Bibliografia

• Roczniki Oficerskie z 1924, 1928 i 1930 r.
• Otton Laskowski: Encyklopedia wojskowa. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1931.
• Witold Lisowski: Polskie Korpusy Kadetów 1765–1956 : z dziejów wychowania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983, s. 220. ISBN 83-11-06845-3.

• Ludwik. Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985, s. 218, 230. ISBN 83-11-07109-8.
• Jacek M. Majchrowski, Wojskowe kariery kadrowiaków, Wojskowy Przegląd Historyczny nr 3 (149) z 1994, s. 78–108.
• Adam W. Englert : żołnierz, historyk, archiwista, red. Leszek Pudłowski i Sławomir Górzyński, Warszawa : Archiwum Państwowe m.st. Warszawy : Wydawnictwo DiG, 1997. ISBN 83-7181-004-0.
• Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918–1945. Warszawa: Kompas II, 2003, s. 22. ISBN 83-912638-5-1.

Linki zewnętrzne

• Grażyna Witek, Przemysław Jerzy Witek, Jeszcze raz o pierwszej kompanii kadrowej. Lista imienna (stan na 6.VIII.1914), Oleandry. Biuletyn Związku Piłsudczyków Okręg Świętokrzyski nr 12 (sierpień 2004). jozwa22.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-28)].
• Protokół nr 4/07 posiedzenia podkomisji do spraw nazewnictwa ulic Komisji Kultury i Promocji Miasta Rady m.st. Warszawy z dnia 12 lutego 2007 roku
• Rozmowa Anny Wasak z rtm. Juliuszem Englertem, Nasz Dziennik, 18 maja 2007, Nr 115 (2828)
• Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. warszawa.ap.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-20)].