Adam Gadomski (geograf)

Adam Gadomski

Adam Bolesław Marian Rola-Gadomski (ur. 26 lipca 1894 w Wieliczce[1], zm. 27 maja 1942 w Oświęcimiu) – polski geograf, geolog, popularyzator nauki, podróżnik i taternik.

Życiorys

Był synem Kazimierza i Marii z Wieniawa-Długoszowskich. W 1913 złożył maturę w c. k. Gimnazjum III w Krakowie[2]. Od młodości brał udział w ruchu niepodległościowym, był członkiem Drużyn Strzeleckich. W 1914 r. wstąpił do 3. pułku piechoty Legionów. W wojsku polskim pozostawał do roku 1919, opuścił je jako porucznik rezerwy.

Studia podjął na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Już od 1919 r. pracował tam jako asystent, najpierw w katedrze geologii, a potem w Instytucie Geograficznym, gdzie został jednym z najbliższych współpracowników prof. L. Sawickiego. Specjalizował się w geomorfologii i glacjologii, a głównym terenem jego badań były Tatry. Zajmował się również tatrzańskimi jaskiniami i stawami oraz współczesnymi „wiecznymi” śniegami i „lodowcami” w Tatrach. Doktoryzował się w roku 1923 na podstawie rozprawy o zlodowaceniu doliny Białki.

Od roku 1923 pracował jako nauczyciel gimnazjalny w VIII Gimnazjum w Krakowie. W 1929 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie przez czas pewien prowadził pracownię geograficzną Ministerstwa Wyznań Religijnych i Оświecenia Publicznego, nauczając jednocześnie w warszawskich gimnazjach. Uczestniczył w międzynarodowych kongresach geograficznych w Kairze (1924 r.), w Warszawie (1934 r.) i w Amsterdamie (1938 r.), a także w kolejnych Zjazdach Geografów i Etnografów Słowiańskich.

W latach międzywojennych był jednym z najbardziej czynnych popularyzatorów wiedzy o Tatrach, ale pisał też o in. regionach Polski. Był też autorem licznych artykułów popularnonaukowych o tematyce geograficznej, tatrzańskiej i innej, opublikowanych w 1923-39 w wielu czasopismach, m.in.: „Orli Lot”, „Przyrodnik”, „Ziemia”, „Czasopismo Przyrodnicze”, „Gazeta Zakopiańska”, „Głos Zakopiański”, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Kurier Literacko-Naukowy”, „Światowid”, „Kalendarz Ilustrowany Kuriera Codziennego”, „Wierchy”.

Odbył w tych czasach wiele podróży wraz z prof. Sawickim i samodzielnie, przede wszystkim po Europie Południowej (Austria, Włochy, Francja, Grecja) i po Azji Mniejszej (Turcja)[1]. Przy okazji wyjazdu na wspomniany kongres geograficzny w Kairze zwiedził Egipt i Sudan, docierając do oazy Charga i do katarakt Nilu. Szereg spostrzeżeń z tej wyprawy ogłosił drukiem (Z morfologii Pustyni Libijskiej, Przyczyny powodzi w Północnej Afryce, Typy pustynne Sahary)[3].

W czasie II wojny światowej mieszkał w Krakowie, gdzie brał żywy udział w tajnym nauczaniu, jak i w ruchu oporu przeciw okupantowi. Aresztowany przez Gestapo w kwietniu 1942 r. i wywieziony do Oświęcimia, zmarł tam 27 maja tegoż roku w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Odznaczony Medalem Niepodległości (22 grudnia 1931[4]) oraz Krzyżem Legionowym.

Ważniejsze prace A. Gadomskiego

  • Zjawiska lodowcowe północnych stoków Wysokich Tatr, w: „Sbornik I Sjezdu Slovanských Geografov a Etnografov”, Praha, 1924 (1926);
  • Morfologia glacjalna północnych stoków Wysokich Tatr, Cieszyn 1926;
  • Na lodowcu tatrzańskim, w: „Wierchy”, 1926;
  • Anomalie wyglądu dolin tatrzańskich w związku z przyczynami strukturalnymi, w: „Pamiętnik II Zjazdu Słowiańskich Geografów i Etnografów”, 1927 r., t. I (1929);
  • Lodowiec w Tatrach, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
  • Morfologia glacjalna Bielskich Tatr, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
  • Nienormalność odwodnienia północnych stoków Czerwonych Wierchów, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
  • Polodowcowe zmiany hydrografji tatrzańskiej,w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
  • Jura Krakowska, w: Wiadomości Służby Geograficznej, 1929. z. 12.
  • Rohackie Stawy, w: „Wierchy”, 1929;
  • Tatrzańskie kaptaże dopływów Dunajca, w: Przegląd Geograficzny IX, 1929;
  • Z fizjografii dorzecza Popradu, w: Wiadomości Służby Geograficznej, 1934, z. 1;
  • O zlodowaceniu doliny Bystrej pod Kuźnicami, w: Przegląd Geograficzny XV, 1935;
  • Carte de la morphologie glaciaire du versant N. de la Tatra, w: „C. R. du Congrès Géogr. International à Varsovie”, 1934, II (1936);
  • Die Eiszeit in der Tatra („Verh. der III Int. Quartär-Konferenz in Wien, September 1936”, 1938)
  • Dolina Żabich Stawów Białczańskich, morfologia glacjalna, w: „Wiadomości Geograficzne” 1937;
  • Problem „suchych” wód, dolin, kotłów, żlebów, przełęczy i wierchów w Tatrach, w: „Wiadomości Geograficzne” 1938.

Przypisy

  1. ↑ a b Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 115.
  2. ↑ Sprawozdanie 1913 ↓, s. 130.
  3. ↑ Jaster Jan: Polacy na szlakach świata (4). Gadomski Adam, w: „Poznaj świat” R. VII, nr 4 (77), kwiecień 1959, s. 33.
  4. ↑ M.P. z 1931 r. nr 296, poz. 391.

Bibliografia

  • Sprawozdanie trzydzieste dyrekcyi c. k. Gimnazyum III. w Krakowie za rok szkolny 1912/13. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
  • Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk: Wielka Encyklopedia Tatrzańska. Wydawnictwo Górskie, Poronin 1995, ​ISBN 83-7104-008-3​.
  • Pietkiewicz St.: Adam Gadomski, w: „Przegląd geograficzny” t. XIX, 1939-1945, Warszawa 1945-46, s. 14–15.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Adam Gadomski.jpg
Adam Gadomski (1894-1942) – polski geograf, geolog, popularyzator nauki, podróżnik i taternik.