Adam Hanuszkiewicz

Adam Hanuszkiewicz
Ilustracja
Adam Hanuszkiewicz
Data i miejsce urodzenia

16 czerwca 1924
Lwów

Data i miejsce śmierci

4 grudnia 2011
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, pedagog

Współmałżonek

Marta Stachiewiczówna, Zofia Rysiówna, Zofia Kucówna, Magdalena Cwenówna

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RFN Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy”
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Grób Adama Hanuszkiewicza na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Adam Stanisław Hanuszkiewicz (ur. 16 czerwca 1924 we Lwowie, zm. 4 grudnia 2011 w Warszawie) – polski aktor i reżyser teatralny. Wieloletni dyrektor artystyczny Teatru Powszechnego w Warszawie, Teatru Narodowego w Warszawie i Teatru Nowego w Warszawie.

Życiorys

Młodość

Urodził się 16 czerwca 1924 we Lwowie. Dzieciństwo i młodość spędził w rodzinnym mieście[1], gdzie jego rodzice prowadzili sklep[2]. Przed wojną uczęszczał do III Państwowego Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego we Lwowie[1]. Okupację spędził we Lwowie. W lipcu 1944, pod Rzeszowem, gdzie wtedy mieszkał, wstąpił do zespołu teatralnego Wojska Polskiego założonego w 1943 r. w Sielcach nad Oką jako Teatr Żołnierza 1. Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR[3][1].

Początki pracy zawodowej

W 1945 r. pracował w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, przez rok występował także w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze. W Jeleniej Górze debiutował rolą Wacława w Zemście Aleksandra Fredry w reżyserii Stefanii Domańskiej[4]. Nie ukończył żadnej szkoły aktorskiej[1]. Egzamin zdał eksternistycznie w 1946 r. w Łodzi przed komisją złożoną z Leona Schillera, Edmunda Wiercińskiego, Jacka Woszczerowicza i Aleksandra Zelwerowicza. Następnie do roku 1949 występował w zespole Juliusza Osterwy w Teatrze Dramatycznym w Krakowie, później do 1950 w Teatrze Rozmaitości w Warszawie i do 1955 r. w Teatrze Polskim w Poznaniu, gdzie w 1951 r. wyreżyserował swój pierwszy spektakl, Niespokojną starość Leonida Rachmanowa[4].

Okres warszawski

Od 1955 pracował głównie w Warszawie. Był współtwórcą Teatru Telewizji, gdzie w 1955 r. wyreżyserował swoją pierwszą sztukę telewizyjną (Złotego lisa Jerzego Andrzejewskiego) i był w latach 1957–1963 naczelnym reżyserem[4]. W latach 1956–1968 pracował jako reżyser i dyrektor Teatru Powszechnego.

W 1968 r. został dyrektorem Teatru Narodowego po usunięciu ze stanowiska Kazimierza Dejmka, którego inscenizację Dziadów uznano za antyradziecką. Wówczas stworzył w Teatrze Narodowym wiele inscenizacji m.in. Balladynę[5] w nowoczesnych kostiumach oraz z wykorzystaniem motocykli marki Honda[6]. W 1970 po raz pierwszy od 1944 odwiedził swój rodzinny Lwów. Nawiązał kontakt z Polskim Teatrem Ludowym we Lwowie prowadzonym przez Zbigniewa Chrzanowskiego. Na początku lat 80. stracił zaufanie władzy i został odwołany ze stanowiska dyrektora w 1982 r. W czasie stanu wojennego włączył się do bojkotu telewizji realizowanego przez środowisko aktorskie. Reżyserował wówczas w warszawskich teatrach Ateneum i Studio oraz w Łodzi i za granicą. W latach 1989–2007 był dyrektorem Teatru Nowego w Warszawie[4].

Zmarł 4 grudnia 2011 w warszawskim szpitalu przy ul. Stępińskiej. Pogrzeb Adama Hanuszkiewicza odbył się 8 grudnia 2011 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-aleja zasłużonych-9)[7]. Urnę z prochami artysty przysypano ziemią z lwowskiego Cmentarza Łyczakowskiego[8].

Życie prywatne

Był czterokrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Marta Stachiewiczówna, z którą miał córkę Teresę. Później kolejno żenił się trzykrotnie z aktorkami: Zofią Rysiówną (z którą miał córkę Katarzynę i syna Piotra), Zofią Kucówną i Magdaleną Cwenówną[1][9].

Wybrane realizacje teatralne

Odcisk dłoni A. Hanuszkiewicza w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach

Książki

  • Adam Hanuszkiewicz, Psy, hondy i drabina…, Warszawa: BGW, 1992, ISBN 978-83-7066-278-3, OCLC 27021383 (pol.).
  • Adam Hanuszkiewicz, Zbyt duża różnica płci..., Warszawa: Do, 2003, ISBN 83-85586-15-6, OCLC 56732807 (pol.).
  • Adam Hanuszkiewicz, Renata Dymna, Janusz B. Roszkowski, Kobieto! Boski diable, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2012, ISBN 978-83-7839-137-1, OCLC 827937375 (pol.).
  • Adam Hanuszkiewicz, Renata Dymna, Wydawnictwo BOSZ 2016 Janusz B. Roszkowski, Reszta jest monologiem: Adam Hanuszkiewicz w rozmowie z Renatą Dymną i Januszem B. Roszkowskim., 2016, ISBN 978-83-7576-264-8, OCLC 964064277 (pol.).

Ważniejsze nagrody i odznaczenia

Przypisy

  1. a b c d e Adam Hanuszkiewicz nie żyje, TVN24.pl, 4 lutego 2011 [dostęp 2011-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-06].
  2. Mój trup będzie się jeszcze trochę wiercił, Wyborcza.pl, 4 grudnia 2011 [dostęp 2011-12-04] [zarchiwizowane z adresu 2011-12-05].
  3. Pożegnania, e-teatr.pl, 4 lutego 2012 [dostęp 2012-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
  4. a b c d Monika Mokrzycka-Pokora: Adam Hanuszkiewicz. Culture.pl. [dostęp 2011-12-04]. (pol.).
  5. Jaki był Adam Hanuszkiewicz. Mowimyjak.pl. [dostęp 2011-12-04]. (pol.).
  6. Małgorzata Ruda, „Balladyna” z ludzką twarzą, „Dekada Literacka”, 109 (7), 1995 [dostęp 2011-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-01].
  7. Pogrzeb Adama Hanuszkiewicza: Gwiazdy pożegnały wielkiego aktora i reżysera. se.pl, 2011-12-08. [dostęp 2011-12-08].
  8. Na warszawskich Powązkach pożegnano Adama Hanuszkiewicza. gazetaprawna.pl, 2011-12-08. [dostęp 2019-02-27]. (pol.).
  9. Nigdy nie byłem kawalerem.
  10. Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
  11. M.P. z 1997 r. nr 14, poz. 124 – pkt 7.
  12. Doktorzy Honoris Causa. [w:] Uniwersytet Opolski [on-line]. uni.opole.pl. [dostęp 2015-08-12].
  13. M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81 – pkt 1.
  14. Adam Hanuszkiewicz nie żyje. Odszedł wybitny aktor, reżyser i dyrektor teatrów. mkidn.gov.pl, 2011-12-04. [dostęp 2012-11-26].
  15. Adam Hanuszkiewicz honorowym obywatelem województwa opolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, 18 sierpnia 2005 [dostęp 2011-02-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-20].
  16. Apdovanotų asmenų duomenų bazė, prezidente.lt [dostęp 2013-10-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-30] (lit.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
POL Medal 30-lecia Polski Ludowej BAR.svg
Baretka: Medal 30-lecia Polski Ludowej
GER Bundesverdienstkreuz 3 BVK 1Kl.svg
Baretka: Order Zasługi RFN – Krzyż Zasługi I Klasy.
Adam Hanuszkiewicz pomnik.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 3.0
Grób Adama Hanuszkiewicza na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
Odznaka-zasluzony-dzialacz-kultury PL.png
Polish decoration Zasłużony Działacz Kultury (Meritorious Culture Activist)
POL Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego BAR.png
Baretka Odznaki 1000-lecia Państwa Polskiego
Adam Hanuszkiewicz handprint.jpg
Autor: Kontrola, Licencja: CC0
Adam Hanuszkiewicz - odcisk dłoni i podpis w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach.