Adam Lisowski

Adam Lisowski

Kraj działania	Imperium Rosyjskie ZSRR II Rzeczpospolita
Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1884 Korędy
Data i miejsce śmierci	9 października 1929 Warszawa
Miejsce pochówku	Kleszczele
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1907

Adam Lisowski (biał. Адам Язэпавіч Лісоўскі, Adam Jazepawicz Lisouski, ros. Адам Иосифович Лисовский, Adam Iosifowicz Lisowski; ur. 18 stycznia 1884 w Korędach, zm. 9 października 1929 w Warszawie) – białoruski duchowny rzymskokatolicki służący na ziemiach zabranych, w Białoruskiej SRR, a następnie w Polsce; działacz początków białoruskiego ruchu narodowego i religijnego, zwolennik wprowadzenia języka białoruskiego w kościele; zarazem współpracował z mińskimi Polakami, wspierał tajne polskie nauczanie i umacnianie polskości na Mińczyźnie, członek Polskiego Towarzystwa „Oświata” w Mińsku; wykładowca, tłumacz fragmentów Nowego Testamentu na język białoruski; represjonowany przez władze radzieckie.

Życiorys

Młodość i działalność w Imperium Rosyjskim

Kościół św. Szymona i św. Heleny w Mińsku, w którym Adam Lisowski wykonywał w 1911 roku obowiązki administratora

Urodził się 18 stycznia (6 stycznia st. st.) 1884 roku^[1][2][3] (według innego źródła – w 1883^[3]) we wsi Korędy, w powiecie oszmiańskim guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego^[1]. Jego rodzice – Jazep i Franciszka – byli świadomymi narodowo Białorusinami wyznania katolickiego. W latach 1899–1903^[3] uczył się w Wileńskim Duchownym Seminarium Katolickim^[1]. Po jego zakończeniu kontynuował naukę w Cesarskiej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu. W tym okresie stał się bliskim znajomym wykładowcy języka greckiego Branisłaua Epimacha-Szypiły^[3] i administratora archidiecezji mohylewskiej^[1] S. Danisewicza. Wracając do rodzinnej wsi na wakacje, rozpowszechniał wśród jej mieszkańców i okolicznych sąsiadów białoruskie książki, m.in. Smyk biełaruski M. Buraczka^[3]. W 1906 roku ukończył Akademię^[1] otrzymując stopień magistra teologii. W 1907 roku otrzymał święcenia kapłańskie^[3]. W latach 1908–1909 uzupełniał wiedzę w Innsbrucku, a następnie w latach 1909–1910 – w Monachium^[1].

Działalność duszpasterską rozpoczął jako wikariusz w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Mohylewie. Od 1910 roku służył w parafiach św. Trójcy i św. Rocha w Mińsku. W 1911 roku wykonywał obowiązki administratora w kościele św. Szymona i św. Heleny w Mińsku^[3]. Współpracował z mińskimi Polakami, wchodził w skład Rady Polskiego Towarzystwa „Oświata” w Mińsku – organizacji wspierającej tajne polskie nauczanie i umacnianie polskości na Mińszczyźnie^[4]. W latach 1912–1914 pracował w Moskwie, wykładając Prawo Boże w świeckich instytucjach edukacyjnych. Następnie służył jako proboszcz w parafii Horodyszcze na Pińszczyźnie. Od 1916 roku był administratorem i dziekanem w Ihumeniu^[3].

Działalność w okresie rewolucyjnym i w Białoruskiej SRR

Po rewolucji lutowej w Rosji w 1917 roku Adam Lisowski brał czynny udział w życiu politycznym białoruskiego ruchu narodowego. Wchodził w skład Chrześcijańskiego Związku Demokratycznego. Uczestniczył w organizacji w Mińsku 24–25 maja 1917 roku I Zjazdu Białoruskiego Duchowieństwa Katolickiego^[3]. Przygotował na niego referat pt. Białoruski ruch i jego stosunek do życia kościelnego, a także do akcji katolickiej na Białorusi, wygłoszony przez ks. Adama Stankiewicza^[1]. Występował za białorutenizacją życia narodowego i religijnego^[3], popierał wprowadzenie języka białoruskiego do kościoła^[1].

W latach 1918–1922 pracował jako proboszcz parafii Koraliszczewicze i administrator w parafii Annopol. W 1921 roku został mianowany przez biskupa Zygmunta Łozińskiego wikariuszem generalnym części diecezji mińskiej w Białoruskiej SRR. Na początku lat 20. był proboszczem, a później administratorem katedry w Mińsku^[3]. W 1922 roku stanął na czele dekanatu mińskiego^[2]. Wystąpił przeciwko konfiskacie własności kościelnej przez władze radzieckie^[1][2]. 31 maja 1922 roku został aresztowany przez GPU^[2] pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej^[3]. Skazano go na karę śmierci przez rozstrzelanie, zamienioną potem na 5 lat więzienia^[3]. Przebywał w więzieniach w Mińsku, moskiewskich Butyrkach i Jarosławiu^[2].

Działalność w Polsce

28 kwietnia 1924 roku^[2] (według innego źródła – w 1925 roku^[1]) Adam Lisowski został przekazany władzom polskim na mocy umowy o wymianie więźniów pomiędzy II Rzecząpospolitą i ZSRR^[1]. Po zamieszkaniu w Polsce pełnił funkcję honorowego kanonika Pińskiej Kapituły, administratora w parafii Horodyszcze koło Pińska, a następnie proboszcza w parafii Wyszki. Zmarł 9 października 1929 roku w Warszawie. Został pochowany w Kleszczelach^[3].

Tłumaczenia

Adam Lisowski przetłumaczył na język białoruski księgi Nowego Testamentu: Apokalipsę św. Jana, Dzieje Apostolskie, Listy Św. Pawła: do Rzymian, do Galatów, Pierwszy i Drugi listy do Koryntian^[1].

Przypisy

Bibliografia

• pod red. Hienadzia Paszkoua: Encykłapiedyja historyi Biełarusi u 6 tamach. T. 4: Kadety – Laszczenia. Mińsk: „Biełaruskaja encykłapiedyja” imia Pietrusia Brouki, 1997, s. 432. ISBN 985-11-0141-9. (biał.)
• Юрый Гарбінскі: Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.: Жыццярысы, мартыралогія, успаміны. Mińsk, Monachium: 1999. (biał.)
• Аляксандр Смалянчук: Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864–1917 г. Grodno: Ministerstwo Edukacji Republiki Białorusi, Grodzieński Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały, 2001, s. 323. ISBN 985-417-345-1. (biał.)
• Leanid Marakou: Represawanyja litaratary, nawukoucy, rabotniki aswiety, hramadskija i kulturnyja dziejaczy Biełarusi, 1794–1991. Enc. dawiednik. U 10 t.. Mińsk: 2003. ISBN 985-6374-04-9. (biał.)