Adam Ostaszewski (major kawalerii)

Adam Ostaszewski
Ilustracja
Herb
Ostoja
RodzinaOstaszewscy
Data i miejsce urodzenia1750
Morawka
Data i miejsce śmierci1829
Szkarawka
OjciecTomasz Ostaszewski
MatkaAnna Budzyńska
Żona

Tekla Dąbrowska

Dzieci

Karolina Łozińska
Eliasz Ostaszewski

Juliusz Kossak, Śmierć Mohorta

Adam Ostaszewski herbu Ostoja (ur. 20 grudnia 1750 w Morawce k. Ciechanowa, zm. 19 grudnia 1829 Szkarawka k. Starokonstantynowa), major Kawalerii Narodowej 1792, upamiętniony w poemacie rycerskim Mohort Wincentego Pola.

Życiorys

Urodził się 20 grudnia 1750 w Morawce k. Ciechanowa.[1] Pochodził ze szlacheckiej rodziny Ostaszewskich herbu Ostoja. Był synem Tomasza i Anny z Budzyńskich[2] Służył w wojsku koronnym na kresach Rzeczypospolitej w szwadronie rotmistrza Mikołaja Mrozowickiego. Po powołaniu przez Sejm Czteroletni w 1789 r. komisji cywilno-wojskowych dla województw, ziem i powiatów Rzeczypospolitej wszedł do komisji cywilno-wojskowej w Żytomierzu.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. służył w armii polskiej pod dowództwem ks. Józefa Poniatowskiego. Walczył pod Boruszkowcami, Zieleńcami i pod Dubienką.

W bitwie pod Boruszkowcami, „na grobli zaszczytnie walczył, mężnie uderzył na działa, konia pod nim ubito.”[3] Poeta Wincenty Pol w poemacie historycznym o Mohorcie, kresowym rycerzu i bohaterze, poległym 14 czerwca 1792 w bitwie pod Boruszkowcami, tak opisuje tę bitwę i moment przybycia księcia Poniatowskiego:

Z dział uderzono: i w szarym obłoku
I wódz i oddział zginął nagle oku.
Czekamy chwilę – koń Mohorta wraca...
A Ostaszewski: – „Teraz na nas praca!
[…]
Książę z raportu już o wszystkiem wiedział,
Że Mohort zginął, a na placu bitwy
Jest Ostaszewski i pagórka strzeże,
Gdzie działa stały – rzekł: „Szkoda méj Litwy!
I jakże zginął?”
„Jak giną rycérze!”
Rzekł Ostaszewski – „jak dąb się powalił,
Ale nas wszystkich swym zgonem ocalił!”[4]

W bitwie pod Zieleńcami odznaczył się męstwem; pod Dubienką dowodził prawym skrzydłem i utrzymał daną sobie pozycję. Po skończonej bitwie Kościuszko powierzył mu straż obozu i przemówił wobec całego sztabu: „Gdzie tak waleczny oficer czuwa, mogę spocząć chwil kilka.”[3].

Po bitwie pod Dubienką książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko przedstawili go królowi do awansu. W dniu 14 sierpnia 1792 został majorem kawalerii narodowej w 5 Brygadzie Kawalerii Narodowej Jana Świejkowskiego (po odejściu z brygady majora Józefa Szczutowskiego)[5].

Po wojnie osiadł na Wołyniu. Sprzedawszy dziedziczną wieś Morawkę w ziemi ciechanowskiej na Mazowszu, około 1800 r. kupił w powiecie zwiahelskim, blisko Ostropola, wieś Pyszki. Później nabył także wsie Szkarawkę[6], Majdan i Widły w pow. zasławskim. W 1802 r. został wpisany, wraz z synem Eliaszem, do księgi szlachty guberni wołyńskiej[7]. Na parę lat przed śmiercią zamieszkał w m. Szkarawka (dziś Wełyka lub Mała Szkariwka w obwodzie chmielnickim). [8]. Tam zmarł dnia 19 grudnia 1829 r.; pochowany na cmentarzu w Ostropolu[9].

Z małżeństwa z Teklą Dąbrowską (córką Tadeusza Dąbrowskiego, stolnika halickiego, właściciela wsi Stupnik w powiecie winnickim) miał syna Eliasza, urodzonego w 1802, studenta prawa na Uniwersytecie Wileńskim, członka patriotycznego Zgromadzenia Filaretów w Wilnie, który został z racji swojej patriotycznej działalności poddany śledzwu i w latach 1823–1824 był więziony przez władze rosyjskie i osadzony w celi w klasztorze oo Bazylianów w Wilnie, gdzie więzieni byli również Adam Mickiewicz, Tomasz Zan i inni członkowie Zgromadzenia Filaretów. Eliasz Ostaszewski był autorem opublikowanych we fragmentach wspomnień, które ukazały się w zbiorze Wspomnienia polskich czasów dawnych i późniejszych wydanym we Lwowie w 1894 przez „Helleniusza” – Eustachego Iwanowskiego (1813–1903), pisarza, pamiętnikarza, archiwistę i zbieracza dziejów Ukrainy[10].

W 1883 Stanisław Witkiewicz namalował obraz przedstawiający majora Adama Ostaszewskiego po bitwie pod Dubienką. Obraz ten był wystawiony w Towarzystwie Zachęty Sztuk Plastycznych[11]. W Muzeum Narodowym w Warszawie znajdują się rysunki przedstawiające obozowe krzesło i stół Ostaszewskiego[12].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ FamilySearch • Free Family Trees and Genealogy Archives, familysearch.org [dostęp 2021-06-09] (ang.).
  2. ↑ Wielka Genealogia Minakowskiego.
  3. ↑ a b Wspomnienie o Adamie Ostaszewskim, majorze wojsk polskich, w: Heleniusz, Wspomnienia polskich czasów, Lwów 1894, t. 2, s. 277–278.
  4. ↑ Wincenty Pol, Mohort.
  5. ↑ Parent na majorostwo Kawaleryi Narodowey Woyska Oboyga Narodów w Brygadzie Komendy Urodzonego Swieykowskiego po odeyściu Urodzonego Szczutowskiego Majora Urodzonemu Adamowi Ostaszewskiemu Szwadronu Urodzonego Mrozowickiego Porucznikowi dany. Warszawa 14 sierpnia 1792, Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna, Księgi Spraw Publicznych (Księgi Kanclerskie), sygn. 92, karta 511.
  6. ↑ Szkarówka (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 917.
  7. ↑ „W roku 1802, dnia 16 lipca urodzony pan Adam Ostaszewski, obywatel powiatu nowogrodzkiego, na dowód szlacheckiego pochodzenia złożył dokumenty z których wynika, że jest on niegdyś urodzonego Tomasza Ostaszewskiego synem, a niegdyś urodzonego Wawrzyńca Ostaszewskiego wnukiem, a niegdyś zaś urodzonego Władysława Ostaszewskiego jest prawnukiem, i że przodkowie jego klejnotem szlachectwa szczycąc się, przywilejów stanowi szlacheckiemu właściwych używali, i że herb Ostoja imienia urodzonych Ostaszewskich własny, jak wpis autorów Dziejów Polskich upewnia. Dowody urodzonego Adama Ostaszewskiego za dostateczne uznawszy, imię urodzonego Adama Ostaszewskiego, majora wojsk kawalerii narodowej polskiej, ojca i syna jego Eliasza, w część szóstą Księgi Starożytnej Guberni Wołyńskiej pod nr 227 wpisać postanowiono i o tym upewniający patent wydać rozkazano.” Źródło: Archiwum Państwowe Obwodu Żytomierskiego na Ukrainie (Derżawnyj Archiv Żytomirskoj Obłasti – DAŻO), font 146, opis 1, dieło 336, s. 352 zw. – 353 zw.. Cyt za: Oleg Chorowiec, Herbarz szlachty wołyńskiej, t. 1, Radom 2012, s. 354–355.
  8. ↑ ukr. Мала Шкарівка, ros. Малая Шкаровка
  9. ↑ http://wolyn-metryki.pl
  10. ↑ Eliasz Ostaszewski, Silva rerum, wspomnienia przytoczone we fragmentach w książce Eu...go Heleniusza (Eustachego Iwanowskiego) Wspomnienia polskich czasów dawnych i późniejszych, t. 2, Lwów 1894.
  11. ↑ Stanisław Witkiewicz: człowiek, artysta, myśliciel. Materiały z sesji zorganizowanej w osiemdziesiątą rocznicę śmierci artysty, Zakopane, 20–22 października 1995.
  12. ↑ Rysunki są dostępne na stronie Muzeum Narodowego w Warszawie http://cyfrowe.mnw.art.pl.

Bibliografia

  • Kazimierz Pułaski, Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy, Warszawa 2004, s. 147–148.
  • Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 5, Wydawnictwo Ossolineum, 1994, s. 390–391.
  • Oleg Chorowiec, Herbarz szlachty wołyńskiej, t. 1, Radom 2012, s. 354–355.

Media użyte na tej stronie

POL COA Ostoja średniowieczna.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Juliusz Kossak, Śmierć Mohorta.png
Śmierć Mohorta, rysunek Juliusza Kossaka
Adam Ostaszewski (major).jpg
Fotografia portretu Adama Ostaszewskiego, majora kawalerii narodowej, z obrazu Stanisława Witkiewicza wedle oryginalnego portretu malarza Kiślicznego (Kazimierz Pułaski, "Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy", Warszawa 2004, str. 147-148)