Adam Tadeusz Troskolański

Adam Tadeusz Troskolański
Data i miejsce urodzenia

14 grudnia 1901
Sambor

Data i miejsce śmierci

18 lipca 1982
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie

Zawód, zajęcie

metrolog

Pracodawca

Główny Urząd Miar

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Niepodległości
Adam Tadeusz Troskolański
Profesor
Profesura

1967

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Wrocławska

Adam Tadeusz Troskolański (ur. 14 grudnia 1901 w Samborze, zm. 18 lipca 1982 w Warszawie) - profesor, polski metrolog, redaktor naczelny czasopism technicznych, pracownik Głównego Urzędu Miar, prekursor badań i prac doświadczalnych w dziedzinie wodomierzy, twórca założeń teoretycznych w polskim przemyśle wodomierzowym.

Życiorys

Okres do 1920 roku

Był synem Tadeusza Franciszka Troskolańskiego, historyka, nauczyciela i archiwariusza miejskiego w Przemyślu, i Herminy z Blahów[1]. W 1920 roku ukończył gimnazjum klasyczne w Przemyślu. W latach 1918-1919 należał do Organizacji Młodzieży Niepodległościowej "Zarzewie" i brał udział w walkach o wyzwolenie ziemi przemyskiej i lwowskiej, zaś w 1920 roku, jako żołnierz 6 Dywizjonu Artylerii Konnej, walczył o wyzwolenie Lwowa[2].

Dwudziestolecie międzywojenne

Studia wyższe rozpoczął na początku 1921 roku na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej i już w grudniu roku następnego wygłosił na tej uczelni odczyt pt. Najnowsze prądy w hydromechanice. W 1923 roku przeniósł się na Politechnikę Warszawską, gdzie objął stanowisko młodszego asystenta przy Katedrze Części Maszyn kierowanej przez prof. Michała Broszko. Musiał przerwać studia, ponieważ zachorował na gruźlicę płuc - w okresie choroby i rekonwalescencji, przy braku źródeł i materiałów, napisał podręcznik politechniczny pt. Hydromechanika (wydany we Lwowie w 1925 roku)[3]. Wrócił na studia w 1924 roku, zaś tytuł inżyniera mechanika otrzymał w 1930 roku. Pracę w Głównym Urzędzie Miar rozpoczął w połowie 1925 roku obejmując kierownictwo Oddziału Wodomierzy. W czasie swej dziesięcioletniej działalności w GUM zaprojektował i wybudował laboratorium wodomierzowe, opracował pierwsze przepisy o sprawdzaniu wodomierzy, przeprowadził szereg badań naukowych umożliwiających rozpoczęcie w Polsce budowy nowych typów wodomierzy i stacji wodomierzowych. Prace te przyczyniły się do powstania i rozwoju krajowego przemysłu wodomierzowego, a także do modernizacji gospodarki wodociągowej. Wciąż doskonalił metody pomiarowe związane z hydrometrią[2]. Mimo stosunkowo krótkiego okresu pracy w Głównym Urzędzie Miar, z racji wielkiego wkładu w dziedzinę pomiarów przepływu wody oraz budowę wodomierzy i w rozwój produkcji krajowej tych przyrządów i to w okresie tworzenia i rozkwitu polskiej administracji miar, jest on zaliczany jest do grona jej współtwórców.

Po odejściu z Głównego Urzędu Miar w 1935 roku nie zerwał kontaktu z przemysłem wodomierzowym. W latach 1931 – 1939 jako doradca naukowy fabryki „Polski Wodomierz” w Poznaniu opracował projekt wodomierzy sprzężonych, zwężek Venturiego i stacji do sprawdzania wodomierzy. W latach 1935 – 1939 pracował w Wytwórni Amunicji nr 1 w Warszawie na stanowisku kierownika planów operacyjnych, a następnie kierował działem produkcji.

Okres II wojny światowej

W czasie okupacji niemieckiej pracował jako kierownik techniczny w Fabryce Piór K. Wasilewski i S-ka w Warszawie, a także współpracował z Delegaturą Rządu na Kraj. Zbierał też materiały do artykułów, które zostały opublikowane po wojnie. W Powstaniu Warszawskim walczył w szeregach AK na Starym Mieście[4], a po dostaniu się do niewoli niemieckiej trafił do obozu przejściowego Dulag-121[5], skąd został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Gross Rosen.

Został skierowany do fabryki Linke Hoffmann Werke (znajdowała się tam filia Nr 1 obozu), gdzie pracował przy montażu towarowych wagonów kolejowych. Na początku grudnia 1944 roku został powtórnie przetransportowany do obozu w Gross Rosen, a miesiąc później wywieziony do filii obozu w Hartmannsdorfie (obecnie Leśna w województwie dolnośląskim). Podczas transportu zapadł na zapalenie płuc i tylko troskliwa opieka dwu lekarzy, współtowarzyszy niedoli, doktora Hanusza i doktora Kuliga uratowała go od niechybnej śmierci. W dniu 2 lutego 1945 roku obóz został ewakuowany. Od połowy lutego do 8 maja 1945 roku przebywał jako więzień w obozie Reichenau (obecnie Rychnów)[3].

Okres powojenny

Po wyzwoleniu, w maju 1945 roku powrócił do Warszawy i miesiąc później rozpoczął pracę naukową, dydaktyczną i wydawniczą. W latach 1949 – 1962 był doradcą technicznym Wrocławskiej Fabryki Wodomierzy[6], gdzie opracował projekt nowoczesnego laboratorium wodomierzowego. W latach 1960 – 1961 opracował projekt koncepcyjny Laboratorium Warszawskiej Fabryki Pomp. Działalność naukowa obejmowała wiele dziedzin nauki i techniki, takich jak m.in.: hydromechanika techniczna, metrologia ze szczególnym uwzględnieniem hydrometrii, teoria podobieństwa mechanicznego. Za działalność naukową i dydaktyczną otrzymał wiele nagród przyznanych przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Technicznego[2].

Pracę dydaktyczną rozpoczął w czerwcu 1945 roku - wspólnie z prof. Ludwikiem Uzarowiczem wznowił działalność Towarzystwa Kursów Technicznych, w latach 1945-1951 był dyrektorem liceum mechanicznego i elektrycznego. W lipcu 1945 roku objął Katedrę Mechaniki Ogólnej w Szkole Inżynierskiej w Warszawie, tam też wykładał hydromechanikę maszyn wodnych. Na początku lutego 1956 roku przeniósł się do Wrocławia i objął Katedrę Mechaniki Cieczy i Gazów na Wydziale Inżynierii Politechniki Wrocławskiej. Prowadził tam wykłady z hydromechaniki oraz wykład z wirowych maszyn hydraulicznych na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Wrocławskiej. Rok później otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego[7][8], a w 1967 roku na profesora zwyczajnego. Na emeryturę przeszedł 30 września 1972 roku[2].

Był długoletnim członkiem Rady Naukowej Instytutu Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku[3], współzałożycielem[9] (1958) Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej.

Zmarł 18 lipca 1982 roku w Warszawie. Pochowany na Powązkach Wojskowych w Warszawie (kwatera A22-6-10)[10].

Odznaczenia i wyróżnienia

  • Gwiazda Przemyśla[3]
  • Medal Niepodległości
  • 1964, 1974 - Indywidualną nagroda II stopnia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego[3]
  • 1967 - członek korespondent Akademii Nauk w Tuluzie
  • 1969 - Zespołowa nagroda II stopnia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego
  • 1973 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Publikacje

Ogłosił ponad dwieście trzydzieści prac, artykułów, rozpraw, monografii i książek w językach polskim, angielskim, czeskim, francuskim, niemieckim i węgierskim. W okresie międzywojennym od 1921 do 1939 roku opublikował 22 prace w językach: polskim. francuskim i niemieckim, w tym następujące opracowania książkowe: Hydromechanika (1925), Podręcznik dla Sprawdzających wodomierze (1931), Wodomierze sprzężone (1936) i Kalendarz wodomierzowy (1936).

W roku 1938 został redaktorem czasopisma ,,Mechanik", wydawanego przez Stowarzyszenie lnżynierów Mechaników Polskich (SIMP). Redakcję tę prowadził przez cały okres okupacji niemieckiej, gromadząc materiały do artykułów, które ukazały się w pierwszych zeszytach ,,Mechanika" po zakończeniu wojny. W okresie tym opracował, również materiały do słownictwa z hydromechaniki i organizował wspólnie z profesorem Aleksandrem Wasiutyńskim prace w zakresie słownictwa technicznego (słownictwo narzędziowe, spawalnicze i samochodowe). W latach 1947–1949 był dyrektorem, założycielem i naczelnym redaktorem Instytutu Wydawniczego SIMP (wydawał podręczniki politechniczne i poradniki techniczne). Od 1951 roku był redaktorem naczelnym poradnika technicznego "Mechanik", prowadził redakcję naukową Zeszytów Naukowych Wydziału Inżynierii Sanitarnej Politechniki Wrocławskiej (1956 – 1959), kierował redakcją naukową Małej encyklopedii techniki wydawanej przez PWN[11], był autorem pięciojęzycznego Słownika podstawowych pojęć metrologii – drukowanego w czasopiśmie Pomiary Automatyka Kontrola w odcinkach w latach 1970 – 1971.

Miał też duże zasługi w pracach związanych z tworzeniem słownictwa technicznego, którym się zajmował od początku swoich studiów. W 1946 roku zorganizował Komisję Słownictwa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego i był przewodniczącym tej Komisji, przekształconej później w Zakład Słownictwa Technicznego PKN, przewodniczył Komisji Słownictwa Mechaniki Teoretycznej i Hydromechaniki PKN. Redagowany przez niego Słownik mechaniki ukazał się w języku polskim i wersji angielskiej.

Dziełem życia był słownik w układzie rzeczowym Maszyny i urządzenia hydrauliczne – pojęcia podstawowe, wydany przez PAN/PWN w 1974 roku. To prekursorskie dzieło zawiera 3500 haseł z definicjami oraz równoważnikami pojęciowymi w językach: polskim, angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim, z całokształtu ówczesnej wiedzy z dziedziny maszyn i urządzeń hydraulicznych. Wersja angielska ukazała się dopiero w 1995 roku - a więc 13 lat po śmierci autora - jednak było to wydanie uzupełnione, ponieważ obejmowało 5000 haseł[12].

Pełna chronologiczna lista publikacji dostępna jest we Wspomnieniu o Profesorze Adamie Tadeuszu Troskolańskim, „Prace Instytutu Maszyn Przepływowych” (z. 90-91), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 298-305.

Przypisy

  1. Ewa Grin-Piszczek, Troskolański Tadeusz Franciszek [poprz. Zorgier] (1866–1926), Lucjan Fac, Tomasz Pudłocki, Anna Siciak (red.), [w:] Przemyski słownik biograficzny [online], t. 2, Przemyśl 2011, s. 169-173. [dostęp 2020-03-30].
  2. a b c d Magdalena Klarner-Śniadowska, Barbara Piotrowska, Słownik biograficzny pracowników Głównego Urzędu Miar, Warszawa 2019, s. 209-211, ISBN 978-83-940756-2-0 [dostęp 2020-03-30].
  3. a b c d e Wspomnienie o Profesorze Adamie Tadeuszu Troskolańskim, „Prace Instytutu Maszyn Przepływowych” (z. 90-91), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 291-311.
  4. Powstańcze Biogramy - Muzeum Powstania Warszawskiego [dostęp 2020-03-30].
  5. Lista pamięci - Muzeum Dulag 121 [dostęp 2020-03-30].
  6. Internetowy System Aktów Prawnych [dostęp 2020-03-30].
  7. Tytularni profesorowie Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2015, ISBN 978-83-7493-885-3 [dostęp 2020-03-30].
  8. Katalog Archiwum Akt Nowych [dostęp 2020-03-30].
  9. Członkowie założyciele Towarzystwa [dostęp 2020-03-30].
  10. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie [dostęp 2020-03-27].
  11. Troskolański 1962 ↓.
  12. Strona Stowarzyszenia Producentów Pomp [dostęp 2020-03-30].

Bibliografia

  • Magdalena Klarner-Śniadowska, Barbara Piotrowska, Słownik biograficzny pracowników Głównego Urzędu Miar, Warszawa 2019, ISBN 978-83-940756-2-0
  • Wspomnienie o Profesorze Adamie Tadeuszu Troskolańskim, „Prace Instytutu Maszyn Przepływowych” (z. 90-91), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
  • Adam Troskolański: Mała encyklopedia techniki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1962.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie