Adam Werschner

Adam Werschner

ppłk Adam Werschner
podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	1 maja 1894 Janów
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1976 Chicago Heights
Przebieg służby
Lata służby	1914–1939
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	58 Pułk Piechoty (c. i k.) XXV Brygada Piechoty 43 pułk piechoty 24 Dywizja Piechoty 13 Dywizja Piechoty 44 pułk piechoty D.O.K. Nr VI Sztab Główny WP 14 pułk piechoty 50 pułk piechoty
Stanowiska	szef sztabu dywizji dowódca batalionu oficer Sztabu Głównego WP zastępca dowódcy pułku dowódca pułku
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa)
Odznaczenia

Kompania szkolna ckm 14 pp w dniu 5 marca 1936. Siedzą od prawej: 3 – ppor. Czesław Omielanowicz, 4 – por. Józef Minkina, 5 – ppłk Adam Werschner, 7 – ppłk Franciszek Sudoł, 8 – mjr Aleksander Fiszer, 9 – por. Stanisław Domagalski. W II rzędzie od dołu jako pierwszy z prawej stoi kpr. Kazimierz Dwojaczny.

Kompania szkolna 14 pp w dniu 5 marca 1936. Siedzą od prawej: 5 – ppor. Mieczysław Nejman, 6 – kpt. Józef Rodzeń, 7 – ppłk Adam Werschner, 9 – ppłk Franciszek Sudoł, 10 – mjr Aleksander Fiszer, 13 – ppor. Czesław Rolecki.

Adam Werschner (ur. 1 maja 1894 w Janowie, zm. 18 kwietnia 1976 w Chicago Heights) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Adam Werschner urodził się 1 maja 1894^[a] w Janowie jako syn Ignacego i Katarzyny^[1]. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej, siedmioklasową szkołę realną oraz rozpoczął naukę w akademii wojskowej w Wiener Neustadt^[2].

W dniu 15 października 1914 r. został powołany do służby wojskowej w c. i k. Armii^[3]. Z dniem 1 lipca 1915 roku został awansowany na stopień porucznika^[4][5]. Do roku 1918 był oficerem 58 pułku piechoty w Stanisławowie, w szeregach którego uczestniczył w walkach I wojny światowej^[6][7][8]. W armii Austro-Węgier służył do 28 października 1918 roku, będąc w tym czasie trzykrotnie rannym^[9].

Po zakończeniu wojny, dekretem Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego z dnia 27 grudnia 1918 r., został przyjęty do Wojska Polskiego, jako były oficer armii austro-węgierskiej. Na podstawie rozkazu Nr 178 wydanego przez Szefa Sztabu Generalnego, gen. dyw. Stanisława Szeptyckiego, otrzymał z dniem 1 listopada 1918 roku przydział (w stopniu porucznika) do Okręgu Przemyskiego^[10]. Kształcił się w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, w której został absolwentem II Kursu Adiutantów, przeprowadzonego w okresie od 1 maja do 7 czerwca 1919 roku. Następnie został słuchaczem I Kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego – w okresie od dnia 16 czerwca do dnia 4 grudnia 1919 roku (na podstawie rozkazu Nr 187 Naczelnego Dowództwa WP z dnia 4 grudnia 1919 r. absolwenci kursu zostali zaliczeni do korpusu oficerów Sztabu Generalnego). Na mocy dekretu Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z dnia 19 sierpnia 1920 r.^[b] został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana w piechocie^[11][5]. W wojnie z bolszewikami wziął udział, między innymi, na stanowisku szefa sztabu XXV Brygady Piechoty.

Na dzień 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w XXV Brygadzie Piechoty^[c][12], pozostając w tym okresie etatowym oficerem 43 pułku piechoty w randze kapitana^[13]. Następnie do dnia 8 października 1921 roku piastował stanowisko szefa sztabu 24 Dywizji Piechoty w Jarosławiu, po czym został przeniesiony na analogiczne stanowisko do 13 Dywizji Piechoty w Równem^[14].

Dekretem Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego z dnia 3 maja 1922 r. (dekret L. 19400/O.V.) został zweryfikowany w stopniu kapitana, ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. i 299. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[15]. Jego oddziałem macierzystym pozostawał wówczas nadal 43 pp, a służbę pełnił jako oficer przydzielony do Sztabu Generalnego Wojska Polskiego^[15]. W roku 1923 zajmował już 249. lokatę wśród kapitanów korpusu piechoty^[16] i jako nadetatowy oficer 43 pp oddelegowany był nadal do Sztabu Generalnego^[17]. Służbę pełnił wówczas wciąż na stanowisku szefa sztabu 13 Dywizji Piechoty^[18]. W tym czasie kpt. Werschner był już odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (nadanym przez Wodza Naczelnego dekretem L. 2837^[19]) oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych^[20].

Z dniem 2 listopada 1923 roku został przydzielony z 13 DP do macierzystego 43 pułku piechoty^[d], z jednoczesnym odkomenderowaniem na jednoroczny Kurs Doszkolenia 1923/24 w warszawskiej Wyższej Szkole Wojennej^[21] (był to III Kurs Doszkolenia, który odbywał się w dniach od 2 listopada 1923 r. do 15 października 1924 roku). Na podstawie rozporządzenia^[e] z dnia 31 marca 1924 r., wydanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, został awansowany do stopnia majora, ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 92. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[22]. Z dniem 15 października 1924 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego Oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony (z jednoczesnym macierzystym przeniesieniem) do 44 pułku piechoty na stanowisko dowódcy III batalionu^[f][23]. W roku 1924 zajmował 91. lokatę wśród majorów piechoty w swoim starszeństwie^[24] i nadal dowodził III batalionem 44 pułku piechoty^[g] (batalion ten detaszowany był we Włodzimierzu Wołyńskim)^[25]. W tym samym roku piastował również stanowisko prezesa klubu sportowego WKS Hallerczyk^[26].

W dniu 16 lutego 1926 roku ogłoszono^[h] przydzielenie majora SG^[i] Adama Werschnera z 44 pułku piechoty do 13 Dywizji Piechoty na stanowisko szefa sztabu^[27] (stanowisko to objął powtórnie, gdyż sprawował tę funkcję już na początku lat 20.). W czerwcu 1927 został przeniesiony na stanowisko szefa Oddziału Ogólnego Sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie^[28][5]. W roku 1928 zajmował już 80. lokatę wśród majorów korpusu piechoty w swoim starszeństwie^[29] i pełnił nadal, jako oficer 44 pp, służbę w D.O.K. Nr VI we Lwowie^[30] (przynależał wówczas do kadry oficerów piechoty^[31]). W kwietniu 1929 roku przeniesiony został do Oddziału III Sztabu Głównego^[3], służąc w którym zajmował w 1930 roku – 49. lokatę łączną wśród majorów piechoty (była to jednocześnie 36. lokata w starszeństwie)^[32]. W tym samym roku pełnił obowiązki członka nowo wybranego Zarządu Ligi PZPN z ramienia Czarnych Lwów. Na dzień 15 kwietnia 1931 r. nadal pełnił służbę na stanowisku oficera Oddziału III SG Wojska Polskiego^[33].

Na podstawie zarządzenia z dnia 14 grudnia 1931 r., wydanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, został awansowany do rangi podpułkownika, ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[34]. W 1932 roku nadal pełnił służbę w Sztabie Głównym Wojska Polskiego^[35], zajmując wciąż 5. lokatę pośród podpułkowników piechoty ze swego starszeństwa^[36]. Zarządzeniem Prezydenta RP opublikowanym w dniu 19 marca 1933 roku, zezwolono ppłk. dypl. Adamowi Werschnerowi na przyjęcie i noszenie Krzyża Komandorskiego Orderu Korony Rumunii^[37]. Od dnia 19 czerwca 1933 r. pełnił funkcję zastępcy szefa Oddziału III Sztabu Głównego^[38]. Na dzień 1 lipca 1933 roku zajmował 230. lokatę łączną pośród podpułkowników korpusu piechoty (była to jednocześnie 4. lokata w swoim starszeństwie)^[39], a na dzień 5 czerwca 1935 roku była to już 193. lokata wśród wszystkich podpułkowników piechoty (a zarazem nadal 4. lokata w starszeństwie). W tym okresie cały czas pełnił służbę w Sztabie Głównym Wojska Polskiego^[40]. Z początkiem czerwca 1935 roku został wybrany członkiem zarządu Towarzystwa Wiedzy Wojskowej na rok 1935/36^[41].

Od października 1935 roku^[3] do dnia 20 lipca 1937 r. zajmował stanowisko zastępcy dowódcy 14 pułku piechoty z Włocławka. Z dniem 30 lipca 1937 roku został przydzielony na stanowisko dowódcy 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kowlu, wchodzącego w skład 27 Dywizji Piechoty^[5][42]. Na dzień 23 marca 1939 roku zajmował 3. lokatę wśród podpułkowników piechoty w swoim starszeństwie^[43] i nadal dowodził 50 pułkiem piechoty^[44].

Na czele 50 pułku piechoty wziął udział w II wojnie światowej dowodząc nim podczas walk kampanii wrześniowej. W dniach od 19 do 21 sierpnia 1939 r. pododdziały pułku przetransportowane zostały do rejonu koncentracji w pobliżu Inowrocławia. W dniu 26 sierpnia pułk wyruszył transportem kolejowym w okolice Starogardu (wyładunek nastąpił na stacjach kolejowych Ocypel i Osieczna). Dnia 1 września 1939 r. pułk otrzymawszy rozkaz wymarszu w kierunku Fordonu rozpoczął przemieszczanie. Następnego dnia pułk stoczył krwawą walkę w okolicach Świekatowa, ponosząc dotkliwe straty (poległo dwóch dowódców batalionów oraz wszyscy dowódcy kompanii strzeleckich I batalionu). Rozbity pułk wycofał się do lasów Nadleśnictwa Wierzchlas, gdzie podpułkownik Werschner osobiście uporządkował swoje pododdziały. Po uporządkowaniu szeregów zajęto pozycje obronne na linii Trutnowo – Jezioro Zaleskie – Jezioro Szewnieńskie. W godzinach wieczornych 2 września stoczono ciężkie walki w obronie przesmyków jeziornych. W godzinach nocnych ppłk Werschner udał się do sztabu Grupy Operacyjnej „Czersk”, której dowódca (gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki) podporządkował pozostałości 50 pp dowódcy 9 Dywizji Piechoty – płk. Józefowi Werobejowi. W dniu 3 września po północy 50 pułk piechoty otrzymał rozkaz przejścia w rejon miejscowości Franciszkowo. Wejście resztek pułku na szosę Świecie – Tuchola, wobec panującego na niej chaosu i zatoru, doprowadziło do przemieszania i rozerwania poszczególnych kompanii. Był to kres istnienia 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych jako zwartej jednostki^[45].

Po wybuchu I wojny światowej dostał się do niemieckiej niewoli w dniu 4 września 1939 roku. Przetrzymywany był w oflagach: X A Itzehoe, X C Lübeck i II D Gross-Born (numer jeniecki: 410). Podczas pobytu w oflagu X A w Itzehoe (1939–1941) piastował okresowo funkcję polskiego zastępcy komendanta obozu, a następnie komendanta obozu^[46].

Po wojnie przebywał na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Zamieszkał w stanie Illinois – w mieście Steger (hrabstwo Cook). Zmarł w Chicago Heights dnia 18 kwietnia 1976 roku^[j][47][48]. W dniu 24 kwietnia tegoż roku odbyła się ceremonia pogrzebowa, po której spoczął na cmentarzu w Steger.

Jego żoną była Stanisława (córka Franciszka i Ewy z Gromadzkich), urodzona w okolicach Łomży dnia 28 maja 1894 i zmarła w dniu 29 grudnia 1957 w amerykańskim Steger. Spoczęła w jednym grobie razem z mężem.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 4558^[19][43]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)^[43]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1935)^[49][50]
• Srebrny Krzyż Zasługi (16 marca 1928)^[51][30]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)^[37]
• Order Krzyża Orła III klasy (Estonia)^[52]

• Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną (1916)^[53][7] i z mieczami (Austro-Węgry, przed 1918)^[8]
• Srebrny Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry, przed 1916)^[6] i z mieczami (przed 1918)^[8], po raz drugi (przed 1918)^[8]
• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry, przed 1916)^[6] i z mieczami (przed 1918)^[8]
• Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry, przed 1918)^[8]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Zbiory Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Obsada personalna – piechota – część 2A sygnatura 701/1/116 str. 31 poz. 215. [dostęp 2018-12-13].
• Dziennik Rozkazów Wojskowych. [dostęp 2018-12-13].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2019-12-12].
• Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-12-13].
• Wojskowy Rocznik Sportowy na rok 1924. Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy. Warszawa, 1924. [dostęp 2018-12-13].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 01.06.1921: dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z dnia 24 września 1921 r.. Zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie – spis zamieszczony na stronie Małopolskiego Towarzystwa Genealogicznego, 1921. [dostęp 2018-12-13].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych 1922: załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 1922 r.. Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1922. [dostęp 2018-12-13].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty opublikowana w „Przeglądzie Piechoty”. Zeszyt 7, lipiec 1930 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930. [dostęp 2018-12-13].
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.). Sztab Główny Wojska Polskiego. Warszawa, 1931. [dostęp 2018-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-14)].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 1 lipca 1933 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1933. [dostęp 2018-12-13].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty: dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”. 5 czerwca 1935 r.. Przegląd Piechoty: miesięcznik wydawany przez Departament Piechoty, Sekcję Piechoty Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1935. [dostęp 2018-12-13].
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Zdzisław Ciesielski: Dzieje 14 Pułku Piechoty w latach 1918–1939. Toruń: Wyd. Adam Marszałek, 2008. ISBN 978-83-7441-937-6.
• Przemysław Dymek: Wielka księga piechoty polskiej 1918–1939. 27 Dywizja Piechoty. T. 27. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2018. ISBN 978-83-7945-619-2.
• Łambinowicki Rocznik Muzealny. Jeńcy wojenni w latach II wojny światowej. Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach – Opolu. Opole, 2016. [dostęp 2018-12-13].
• Warszawski Dziennik Narodowy. Oficerskie kursy języków obcych. Obrady delegatów T-wa wiedzy wojskowej. [dostęp 2018-12-13].

Linki zewnętrzne

• Zjazd absolwentów Wyższej Szkoły Wojennej z rocznika 1923–1924 w Warszawie (17 listopada 1934 r.). Podpułkownik Adam Werschner stoi trzeci od prawej w górnym rzędzie.. Zbiory NAC on-line, 1934-11-17. [dostęp 2018-12-12].
• Fotografia por. Adama Werschnera z okresu służby w armii Austro-Węgier (rok 1916). Imageframe image sharing, 1916. [dostęp 2018-12-13].