Adaptogen

Korzeń żeń-szenia to znany i ceniony surowiec zielarski^[1].

Adaptogeny, zioła adaptacyjne, substancje adaptogenne (łac. adaptō ‘przystosować się’; gr. γένος genos ‘ród’, ‘pochodzenie’) – substancja pochodzenia naturalnego lub surowiec roślinny o korzystnym dla zdrowia nieswoistym działaniu, pomagający w adaptacji organizmu do szeroko pojętego obciążenia stresem, wspomagający utrzymanie homeostazy organizmu i niewykazujący działania modulującego oraz skutków ubocznych^[2][3].

Pojęcie adaptogen z uwagi na: zbyt rozległą definicję, niespecyficzne działanie, brak zastosowania w leczeniu chorób oraz niejasny sposób działania (surowców roślinnych lub substancji pochodzenia roślinnego) nie jest akceptowane we współczesnej terminologii farmakologicznej oraz klinicznej^[4].

Większość znanych adaptogenów była od wieków stosowana jako surowiec leczniczy w medycynie tradycyjnej^[5][6] m.in. ajurwedzie, tradycyjnej medycynie chińskiej^[3]. Zainteresowanie nauki adaptogenami wywodzi się z badań etnofarmakologicznych Władimira Komorowa (1895) i Aresenyeva (1903-1907) prowadzonych na dalekim wschodzie. Odkryto wtedy, że jagody cytryńca chińskiego stosowane przez myśliwych ludu Nanai w postaci toniku ograniczać miały: pragnienie, głód, redukowały astenię^[4] (zmęczenie) i poprawiać widzenie o zmroku^[7]. Termin adaptogen zaproponował w roku 1947 radziecki toksykolog N.V. Lazarew^[8][4].

Rośliny uznawane za źródło adaptogenów

Adaptogeny najczęściej są uzyskiwane z roślin należących do rodzin: astrowatych, araliowatych, gruboszowatych i psiankowatych.

• brodziuszka wiechowata Andrographis paniculata
• traganek błotnisty Astragalus membranaceus
• aralia mandżurska Aralia mandschurica
• bakopa drobnolistna Bacopa monniera^[9][10]
• wąkrotka azjatycka Centella asiatica^[11]
• eleuterokok kolczasty Eleutherococcus senticosus
• lukrecja gładka Glycyrrhiza glabra
• Gynostemma pentaphyllum
• bazylia poświęcona Ocimum sanctum^[12]
• wszechlek żeń-szeń Panax ginseng
• szczodrak krokoszowaty Rhaponticum carthamiodes
• różeniec górski Rhodiola rosea^[13][14][15]
• cytryniec chiński Schizandra chinensis
• witania ospała Withania somnifera^{[16][17][18][19][20][21][22]}

Zastosowanie

• profilaktyka chorób cywilizacyjnych^[2][7][23]
• wspomaganie rekonwalescencji
• zastosowanie jako suplement diety^[24] sportowców, robotników, żołnierzy, kosmonautów^[25]
• profilaktyka procesu starzenia się organizmu
• środek antystresowy^[7][23]

Przypisy