Adelajda z Susy

Adelajda z Turynu

markiza Turynu, hrabina części marchii Ivrea
Adelajda z Turynu
markiza Turynu(ang.)
Okres	od 1034 do 19 grudnia 1091
Poprzednik	Ulryk Manfred II
hrabina Ivrea
Okres	od 1034 do 19 grudnia 1091
Poprzednik	Ulryk Manfred II
Dane biograficzne
Ojciec	Ulryk Manfred II
Matka	Berta z Mediolanu
Rodzeństwo	Imilla Berta
Mąż	Herman IV Szwabski od 1036 lub 1037 do lipiec 1038
Mąż	Henryk z Monferrato od przed 19 stycznia 1042 do ok. 1045
Mąż	Otton Sabaudzki od 1046 do 1 marca 1060
Dzieci	Piotr I Amadeusz II Berta Adelajda Otton

Adelajda z Turynu (również Adelheid, Adelais, lub Adelina, ur. ok. 1014/1020, zm. 19 grudnia 1091)^[1] – hrabina części marchii Ivrea i markiza Turynu, w północno-zachodniej części Włoch, od 1034 do swojej śmierci. Była ostatnią z dynastii Arduinici(ang.) i często jest błędnie kojarzona z Susą^[2]. Czasami jest porównywana ze swoją kuzynką, żyjącą w tych samych czasach, Matylda Toskańską^[3][4][5].

Adelajda z Susy – Google Art Project

Biografia

Wczesne życie

Urodziła się w Turynie, jako córka Ulryka Manfreda II i Berty ok. 1014/1020. O wczesnych latach jej życia wiemy niewiele^[6]. Miała dwie młodsze siostry, Immillę(ang.) i Bertę(ang.). Być może, miała również brata, o nieznanym imieniu, który zmarł przed ich ojcem^[7]. W ten sposób, po śmierci Ulryka Manfreda (w grudniu 1033 lub 1034), Adelajda odziedziczyła dużą część ojcowskich włości^[8]. Otrzymała włości w hrabstwie Turynu (zwłaszcza w dolinie Susy(wł.)), Auriate(ang.) i Asti. Adelajda także odziedziczyła włości, ale prawdopodobnie bez hrabiowskich uprawnień, w hrabstawach Albenga, Alba, Bredulo(wł.) i Ventimiglia^[9]. Prawdopodobnie matka Adelajdy, Berta, była dla niej krótko regentką, bezpośrednio po śmierci Ulryka Manfreda.

Małżeństwa

Ponieważ tytuł markiza w pierwszej kolejności miał, w tamtych czasach, wojskowe znaczenie, dlatego nie był uważany za odpowiedni dla kobiety. Z tego powodu cesarz Konrad II zaaranżował małżeństwo między Adelajdą i jego pasierbem, Hermanen IV, w 1036 lub 1037. Herman przeprowadził inwestyturę jako markiz Turynu^[10]. Zmarł na zarazę w czasie walk za Konrada II w Neapolu w lipcu 1038.

Adelajda wyszła ponownie za mąż, aby zabezpieczyć swoje rozległe włości. Prawdopodobnie w 1041, i na pewno przed 19 stycznia 1042, Adelajda wyszła za Henryka, markiza Monferrato^[11]. Henryk zmarł ok. 1045 i Adelajda owdowiała po raz drugi. Niezwłocznie został zaaranżowany trzeci ślub, tym razem z Ottonem Sabaudzkim (1046)^[6]. Miała z nim trzech synów, Piotr I, Amadeus II, i Ottona. Mieli również dwie córki, Bertę, która wyszła za mąż za Henry IV króla Niemiec, i Adelajdę, która wyszła za mąż za Rudolfa Szwabskiego (który później wystąpił przeciwko Henrykowi jako królowi Niemiec).

Wdowieństwo i władza

Po śmierci swego męża Ottona, 1 marca 1060, Adelajda rządziła marchią Turyńską i hrabstwem Sabaudii z synami najpierw z Piotrem, a potem z Amadeuszem.

Czasami twierdzi się, że Adelajda opuściła Turyn jako stolicę i zamieszkała w Susa. Nie jest to prawdą. Pobyt Adelajdy w margrabiowskim pałacu w Turynie jest udokumentowany znacznie częściej, niż pobyty gdzie indziej^[12].

W 1070 Adelajda zdobyła i spalił miasto Asti, które zbuntowało się przeciwko niej^[13].

Stosunki z cesarstwem

W 1069 roku Henryk IV próbował oddalić Bertę, córkę Adelajdy^[14], co ochłodziło relacje Adelajdy z cesarską rodziną. Jednak, dzięki interwencji Berty, Henryk otrzymał wsparcie od Adelajdy, kiedy przybył do Włoch, aby ukorzyć się przed papieżem Grzegorzem VII i Matyldą z Toskanii w Kanossie. W zamian za pozwolenie na podróżowanie przez jej ziemie, Henryk nadał Adelajdzie Bugey ^[15]. Adelajda i jej syn Amadeusz towarzyszyli Henrykowi IV i Bercie w Kanossie, gdzie Adelajda występował w roli pośrednika, wraz z Matyldą, Albertem Azzo II, margrabią Mediolan, i innymi^[16]. Biskup Benzo Alby wysłał kilka listów do Adelajdy między 1080 i 1082, zachęcając ją do wspiercia Henryka IV we włoskich wojnach, które były częścią Sporu o inwestyturę^[17]. Nastąpiło zbliżenie w stosunkach Adelajdy z Henrykiem IV. Ona zaproponowała mediację między nim a Matyldą Toskańską, a może nawet dołączyła do niego w kampanii w południowych Włoszech w 1084^[18].

Stosunki z Kościołem

Adelajda uczyniła liczne darowizny dla klasztorów w marchii turyńskiej. W 1064 roku założyła klasztor Santa Maria w Pinerolo^[19].

Adelajda otrzymywała listy od wielu czołowych kapłanów, w tym Papieża Aleksandra II, Piotra Damiani i papieża Grzegorza VII. Listy te świadczą, że Adelajda czasami wspierała reformy gregoriańskie, ale innym razem była im przeciwna. Piotr Damiani (w piśmie z 1064) i Grzegorz VII (w piśmie z 1073), polegali na Adelajdzie w wyegzekwowaniu celibatu duchownych i ochronie klasztorów Fruttuaria i San Michele Della Chiusa. Przeciwnie, Aleksander II (w liście z ok. 1066/7) obwiniał Adelajdę za jej postępowanie wobec Gwido z Velate, który poprzez symonię został arcybiskupem Mediolanu.

Śmierć

Adelajda zmarła w grudniu 1091^[20]. Według późniejszej legendy, została pochowana w kościele parafialnym Canischio (Canisculum), małej wiosce na Cuorgne w Valle Orco(wł.), gdzie rzekomo mieszkała incognito dwadzieścia dwa lata przed śmiercią^[21]. Historyk średniowiecza Charles William Previté-Orton nazwał tę historię "absurdem"^[22]. W katedrze w Susa, w niszy w ścianie, stoi pomnik z orzechowego drzewa, pokrytego brązem, przedstawiający Adelajdę, klęczącą na modlitwie. Nad nim można przeczytać napis: Questa è Adelaide, cui l'istessa Roma Cole, e primo d' Ausonia onor la nome.

Rodzina i dzieci

Z powodu późnego austriackiego źródła, czasami błędnie twierdzi się, że Adelajda i Herman IV, książę Szwabii mieli dzieci^[23]. Tak nie było. Herman uczestniczył w kampanii wojennej przez większość swojego krótkiego małżeństwa z Adelajdą i umarł bez spadkobierców^[24]. Adelajda nie mieła dzieci także z drugim mężem, Henrykiem.

Adelajda i Otton Sabaudzki mieli pięcioro dzieci:

• Piotr I Sabaudzki, ożenił się z Agnieszką, córką Wilhelma VII, księcia Akwitanii^[25]
• Amadeusza II Sabaudzki
• Otton^[26][27]
• Berta Sabaudzka, wyszła za mąż za Henryka IV, cesarza Świętego cesarstwa Rzymskiego, w czerwcu 1066
• Adelajda Sabaudzka wyszła za mąż za Rudolfa Szwabskiego

Dziedzictwo

Adelajda jest przedstawiona w instalacji Judy Chicago Kolacja, reprezentuje jedno z 999 imion na Piętrze Dziedzictwa^[28][29].

Zobacz też

• Lista kobiet-władców(ang.)

Rodowód

Przypisy

Bibliografia

• H. Bresslau: Jahrbücher des Deutschen Reichs unter Konrad II., 2 vols.. 1884.
• Judy Chicago: The Dinner Party: From Creation to Preservation. Londyn: Merrell, 2007. ISBN 1-85894-370-1.
• G. Calligaris (red.): Un’antica cronaca piemontese inedita. Turyn: 1889.
• F. Cognasso: Dizionario Biografico degli Italiani]. T. 1. 1960.
• V. Fumagalli: La contessa Adelaide e la società del secolo XI. Wyd. Segusium 32. 1992.
• Agnes Baillie Cunninghame Dunbar: A Dictionary of Saintly Women. Bell, 1904.
• E. Goez: Ein neuer Typ der europäischen Fürstin im 11. und frühen 12.Jahrhundert?. W: B. Schneidmüller (red.), S. Weinfurter (red.): Salisches Kaisertum und neues Europa. Die Zeit Heinrichs IV. und Heinrichs V.. Darmstadt: 2007.
• S. Hellmann: Die Grafen von Savoyen und das Reich: bis zum Ende der staufischen Periode. Innsbruck: 1900.
• E. Hlawitschka. Zur Abstammung Richwaras, der Gemahlin Herzog Bertholds I. von Zähringen. „Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins”. 154, 2006. 
• R. Merlone. Prosopografia aleramica (secolo X e prima metà dell'XI). „Bollettino storico-bibliografico subalpino”. LXXXI, 1983. 
• C.W. Previté-Orton: The Early History of the House of Savoy (1000-1233). Cambridge: 1912.
• Reina Pennington: Amazons to Fighter Pilots: An Autobiographical Dictionary of Military Women. Westport, CT: Greenwood Press, 2003, s. 3. ISBN 0-313-32707-6.
• D. Schwennicke: Europäische Stammtafeln(ang.). T. I.1. Marburg: 1978.
• I poli del potere pubblico e dell'orientamento signorile degli Arduinici: Torino e Susa. W: G. Sergi: La contessa Adelaide e la società del secolo XI. Wyd. Segusium 32. 1992.
• G. Sergi: I confini del potere. Marche e signorie fra due regni medievali. 1995.
• Matilde di Canossa e Adelaide di Torino: contatti, confronti, valutazioni tipologiche. W: G. Sergi: Matilde di Canossa e il suo tempo. Atti del XXI congresso internazionale di studio Sull’alto Medioevo. Spoleto: 2016.)
• L. Vergano: Storia di Asti. T. I. Asti: 1951.

Linki zewnętrzne

• Women's Biography: Adelaide of Turin and Susa (Krótka biografia Adelajdy, tłumaczenie na j. angielski listów do Adelajdy i dokumenty prawne wydane przez Adelajdę)
• Medieval Lands Project: Northern Italy, 900–1100.
• Adelheid von Turin, Herzogin von Schwaben, Markgräfin von Turin, Gräfin von Savoyen