Administracja państwowa
Administracja państwowa – funkcja państwa polegająca na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu jego zadań, odróżniana od funkcji ustawodawczej i od wymiaru sprawiedliwości; także zespół organów państwa pełniących tę funkcję.
Określenie to stosowano w Polsce od zmian ustrojów z 1950 i 1952 do 1990 na oznaczenie zespołu zadań administracji państwowej, jak też wykonujących je organów: naczelnych i centralnych (ministrowie, kierownicy urzędów centralnych) oraz terenowych (terenowe organy od 1972 i 1975 – wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy miast, gmin i dzielnic). Wraz z wprowadzeniem samorządu terytorialnego w 1990, administrację państwową zaczęto również nazywać administracją rządową.
Cechy administracji państwowej
- Administracja działa w imieniu państwa i na rachunek państwa.
- Administracja ma zawsze charakter polityczny.
- Administracja działa na podstawie prawa i w granicach dla niej wyznaczonych.
- Administracja winna działać w interesie publicznym.
- Administracja działa w ramach przyznanej prawem kompetencji.
- Administracja ma charakter bezosobowy.
- Administracja ma charakter władczy.
- Administracja działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania.
- Administracja jest zespołem osób działających w administracji, którzy pracują zawodowo i stanowią fachowy personel.
- Administracja musi działać w sposób ciągły i stabilny.
Organy administracji państwowej
Organy administracji państwowej ze względu na terytorialny zasięg działania można podzielić na:
- organy naczelne,
- organy centralne,
- organy terenowe.
Organy naczelne administracji państwowej
Organy naczelne mają następujące cechy:
- są powoływane przez Prezydenta (bezpośrednio lub po wyborze przez Sejm),
- są organami zwierzchnimi wobec innych organów,
- ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną.
Naczelne organy administracji stanowią:
1. Prezydent:
- reprezentuje państwo na zewnątrz,
- pełni funkcję naczelnego organu administracji państwowej,
- na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
- może wprowadzać stan wojenny i stan wyjątkowy,
- ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,
- nadaje ordery, odznaczenia i tytuły honorowe,
- może zwoływać i przewodniczyć Radzie Ministrów,
- wydaje decyzje w zakresie nadawania i zwalniania z obywatelstwa,
- stosuje prawo łaski,
- powołuje Prezesa Rady Ministrów, Radę Ministrów.
2. Rada Ministrów:
- jest organem wykonawczym,
- w skład Rady wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów,
- najważniejszym zadaniem Rady Ministrów jest prowadzenie na bieżąco polityki państwa i rządzenie państwem,
- prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną ,
- zapewnia wykonanie ustaw,
- wydaje rozporządzenia,
- koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
- chroni interesy Skarbu Państwa,
- uchwala projekt budżetu państwa,
- zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
- zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,
- zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.
- reprezentuje Radę Ministrów,
- kieruje pracami Rady Ministrów,
- wydaje rozporządzenia,
- zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
- koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
- sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,
- jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.
4. Ministrowie.
Do najważniejszych funkcji ministra należy:
- kierowanie określonymi działami administracji lub wypełnianie zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów,
- wydawania rozporządzeń i zarządzeń,
- wydawanie decyzji administracyjnych,
- kierowanie resortem,
- inicjowanie i opracowywanie polityki rządu w zakresie swojego działania,
- kierowanie, nadzorowanie i kontrolowanie podległych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych,
- współdziałanie z innymi ministrami w zakresie opracowywania i realizowania polityki rządu,
- współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami zawodowymi, stowarzyszeniami społecznymi,
- pełnienie funkcji szczególnych wynikających ze specjalnego statusu ministra w określonej sprawie.
Organy centralne administracji państwowej
Organy centralne administracji (inaczej urzędy centralne) działają na podstawie właściwych ustaw czy statutów nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia i regulaminów organizacyjnych nadawanych przez kierownika urzędu w drodze zarządzenia.
Za najbardziej typowe urzędy centralne uważa się:
- inspekcje, prowadzące kontrolę przestrzegania ustanowionych standardów w określonej dziedzinie działalności,
- urzędy regulacyjne, wydające licencje na prowadzenie różnego typu działalności i sprawdzające poprawność wykonywania warunków tych licencji,
- urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne,
- urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami działalności,
- urzędy wykonujące specjalne zadania publiczne,
- urzędy świadczące usługi publiczne.
Funkcje urzędów centralnych:
- współtworzenie polityki rządowej,
- wydawanie aktów prawnych,
- rozstrzyganie konkretnych spraw w drodze aktów administracyjnych,
- sprawowanie kontroli i nadzoru.
Organy terenowe administracji państwowej
Terenową administrację na terenie województwa sprawują:
- wojewoda,
- działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu:
- wojewody, z ustawowego upoważnienia,
- własnym, jeżeli ustawy tak stanowią,
- organy administracji niezespolonej,
- organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia,
- działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,
- organy innych samorządów, jeżeli wykonanie zadań administracji następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.
Na szczeblu wojewódzkim administracją kieruje wojewoda, który:
- jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,
- jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
- jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach.
Zobacz też
Bibliografia
- Wajgner M., Prawo i postępowanie administracyjne, Wydawnictwo REA, Warszawa 2003. str. 33-42
- Zieliński E., Administracja rządowa w Polsce, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2001, str. 14, 19-21
- Hausner J., Administracja publiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2003, 2005, str. 189-195
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)