Administracja państwowa

Administracja państwowa – funkcja państwa polegająca na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu jego zadań, odróżniana od funkcji ustawodawczej i od wymiaru sprawiedliwości; także zespół organów państwa pełniących tę funkcję.

Określenie to stosowano w Polsce od zmian ustrojów z 1950 i 1952 do 1990 na oznaczenie zespołu zadań administracji państwowej, jak też wykonujących je organów: naczelnych i centralnych (ministrowie, kierownicy urzędów centralnych) oraz terenowych (terenowe organy od 1972 i 1975 – wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy miast, gmin i dzielnic). Wraz z wprowadzeniem samorządu terytorialnego w 1990, administrację państwową zaczęto również nazywać administracją rządową.

Cechy administracji państwowej

  1. Administracja działa w imieniu państwa i na rachunek państwa.
  2. Administracja ma zawsze charakter polityczny.
  3. Administracja działa na podstawie prawa i w granicach dla niej wyznaczonych.
  4. Administracja winna działać w interesie publicznym.
  5. Administracja działa w ramach przyznanej prawem kompetencji.
  6. Administracja ma charakter bezosobowy.
  7. Administracja ma charakter władczy.
  8. Administracja działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania.
  9. Administracja jest zespołem osób działających w administracji, którzy pracują zawodowo i stanowią fachowy personel.
  10. Administracja musi działać w sposób ciągły i stabilny.

Organy administracji państwowej

Organy administracji państwowej ze względu na terytorialny zasięg działania można podzielić na:

Organy naczelne administracji państwowej

Organy naczelne mają następujące cechy:

  • są powoływane przez Prezydenta (bezpośrednio lub po wyborze przez Sejm),
  • są organami zwierzchnimi wobec innych organów,
  • ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną i polityczną.

Naczelne organy administracji stanowią:

1. Prezydent:

  • reprezentuje państwo na zewnątrz,
  • pełni funkcję naczelnego organu administracji państwowej,
  • na podstawie ustaw i w celu ich wykonania wydaje rozporządzenia i zarządzenia,
  • może wprowadzać stan wojenny i stan wyjątkowy,
  • ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe,
  • nadaje ordery, odznaczenia i tytuły honorowe,
  • może zwoływać i przewodniczyć Radzie Ministrów,
  • wydaje decyzje w zakresie nadawania i zwalniania z obywatelstwa,
  • stosuje prawo łaski,
  • powołuje Prezesa Rady Ministrów, Radę Ministrów.

2. Rada Ministrów:

  • jest organem wykonawczym,
  • w skład Rady wchodzą: Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów,
  • najważniejszym zadaniem Rady Ministrów jest prowadzenie na bieżąco polityki państwa i rządzenie państwem,
  • prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną ,
  • zapewnia wykonanie ustaw,
  • wydaje rozporządzenia,
  • koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
  • chroni interesy Skarbu Państwa,
  • uchwala projekt budżetu państwa,
  • zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
  • zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
  • sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,
  • zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.

3. Prezes Rady Ministrów:

  • reprezentuje Radę Ministrów,
  • kieruje pracami Rady Ministrów,
  • wydaje rozporządzenia,
  • zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
  • koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
  • sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,
  • jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

4. Ministrowie.

Do najważniejszych funkcji ministra należy:

  • kierowanie określonymi działami administracji lub wypełnianie zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów,
  • wydawania rozporządzeń i zarządzeń,
  • wydawanie decyzji administracyjnych,
  • kierowanie resortem,
  • inicjowanie i opracowywanie polityki rządu w zakresie swojego działania,
  • kierowanie, nadzorowanie i kontrolowanie podległych organów, urzędów i jednostek organizacyjnych,
  • współdziałanie z innymi ministrami w zakresie opracowywania i realizowania polityki rządu,
  • współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami zawodowymi, stowarzyszeniami społecznymi,
  • pełnienie funkcji szczególnych wynikających ze specjalnego statusu ministra w określonej sprawie.

Organy centralne administracji państwowej

Organy centralne administracji (inaczej urzędy centralne) działają na podstawie właściwych ustaw czy statutów nadawanych przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia i regulaminów organizacyjnych nadawanych przez kierownika urzędu w drodze zarządzenia.

Za najbardziej typowe urzędy centralne uważa się:

  • inspekcje, prowadzące kontrolę przestrzegania ustanowionych standardów w określonej dziedzinie działalności,
  • urzędy regulacyjne, wydające licencje na prowadzenie różnego typu działalności i sprawdzające poprawność wykonywania warunków tych licencji,
  • urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne,
  • urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami działalności,
  • urzędy wykonujące specjalne zadania publiczne,
  • urzędy świadczące usługi publiczne.

Funkcje urzędów centralnych:

  • współtworzenie polityki rządowej,
  • wydawanie aktów prawnych,
  • rozstrzyganie konkretnych spraw w drodze aktów administracyjnych,
  • sprawowanie kontroli i nadzoru.

Organy terenowe administracji państwowej

Terenową administrację na terenie województwa sprawują:

  • wojewoda,
  • działający pod nadzorem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu:
    • wojewody, z ustawowego upoważnienia,
    • własnym, jeżeli ustawy tak stanowią,
  • organy administracji niezespolonej,
  • organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia,
  • działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach,
  • organy innych samorządów, jeżeli wykonanie zadań administracji następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Na szczeblu wojewódzkim administracją kieruje wojewoda, który:

  • jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,
  • jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,
  • jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie określonym w odrębnych ustawach.

Zobacz też

Bibliografia

  • Wajgner M., Prawo i postępowanie administracyjne, Wydawnictwo REA, Warszawa 2003. str. 33-42
  • Zieliński E., Administracja rządowa w Polsce, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2001, str. 14, 19-21
  • Hausner J., Administracja publiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2003, 2005, str. 189-195
  • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483)