Adolf Rafał Bniński

Adolf Rafał Bniński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 sierpnia 1884
Kosowo, Królestwo Prus

Data i miejsce śmierci

8 lipca 1942
ok. Stęszewa

Wojewoda poznański
Okres

od 10 stycznia 1923
do 9 maja 1928

Poprzednik

Witold Celichowski

Następca

Piotr Dunin Borkowski

Senator IV kadencji (II RP)
Okres

od 4 października 1935
do 13 września 1938

Przynależność polityczna

Stronnictwo Zachowawcze

Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Armii Krajowej Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Odznaka Honorowa PCK I stopnia Krzyż Wielki Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego Komandor z Gwiazdą Orderu Piusa IX Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Zasługi Rolniczej (Francja)
Adolf Rafał Bniński
ilustracja
Herb
Bniński Hrabia
Rodzina

Bnińscy herbu Łodzia

Ojciec

Karol Bniński

Matka

Emilia Potworowska

Informacja o zniesieniu stanu wyjątkowego w Poznaniu w 1926 roku, podpisana przez Adolfa Bnińskiego

Adolf Rafał Jan Bniński, ps. „Białoń” (ur. 21 sierpnia 1884 w Kosowie[1], zm. 8 lipca 1942 pod Stęszewem) – hrabia[2], ziemianin, organizator kółek rolniczych w Wielkopolsce, działacz monarchistyczny i konserwatywny; wojewoda poznański w latach 1923–1928, współzałożyciel Stronnictwa Zachowawczego, senator IV kadencji w II RP, Główny Delegat Rządu RP na ziemie wcielone do III Rzeszy w latach 1940–1941, kawaler maltański (w zakonie od 14 marca 1940), kawaler Honoru i Dewocji[3].

Życiorys

Okres zaborów

Był synem hr. Karola Bnińskiego[1] (1854–1895), właściciela Buszewa k. Szamotuł, i Emilii z Potworowskich[1] (1864–1933). Uczęszczał do gimnazjum w Inowrocławiu, w którym w 1905 zdał maturę. Następnie studiował rolnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiował także na niemieckich uczelniach w Monachium i Halle[1]. W 1909 został administratorem majątków Gułtowy, Biskupice, Nowojewo i Wysławice oraz działaczem kółek rolniczych, którym był do 1914. W tym samym roku przejął administrowane majątki na własność, a także poślubił Marię z domu Skórzewską[1] (1893–1972) oraz został ojcem dwóch córek o imionach Maria Emilia (jedna z nich zmarła w dzieciństwie). W listopadzie 1918 mianowano go komisarzem Łodzi i okolicznych powiatówbrzezińskiego, łaskiego i łódzkiego. Funkcję tę pełnił do 8 grudnia 1918[4].

II RP

Od 17 stycznia 1919 do 2 września 1920 sprawował funkcję starosty powiatu średzkiego, a od 2 stycznia 1923 do 30 kwietnia 1928 – wojewody poznańskiego. W okresie 1920–1922 był prezesem Wielkopolskiej Izby Rolniczej. 31 maja 1926 brał udział w wyborach prezydenckich przeciwko Józefowi Piłsudskiemu, a następnie Ignacemu Mościckiemu jako kandydat Związku Ludowo-Narodowego, ale w obu przypadkach przegrał. Od 1929 był prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych, a od 24 listopada 1930 Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej z siedzibą w Poznaniu, działał także m.in. w Towarzystwie Łączności z Polakami na Obczyźnie. Ideologicznie reprezentował poglądy konserwatywno-monarchistyczne. Prezydent Rzeczypospolitej powołał go na senatora IV kadencji (1935–1938). 12 grudnia 1937 współorganizował Stronnictwo Zachowawcze (które wyrażało interesy ziemiaństwa i występowało przeciwko rządom sanacji), zostając jego prezesem.

Okupacja niemiecka

Na początku okupacji niemieckiej został wywłaszczony ze swojego majątku, w związku z czym przeniósł się do Poznania, gdzie włączył się do działalności konspiracyjnej. W lipcu 1940 podczas inauguracyjnego posiedzenia Porozumienia Stronnictw Politycznych został wybrany Głównym Delegatem Rządu RP na ziemie wcielone. 3 grudnia otrzymał oficjalną nominację od premiera gen. Władysława Sikorskiego. Opowiadał się za koncepcją utworzenia autonomicznej konspiracji polskiej na terenach włączonych do Rzeszy. Współtworzył Okręgową Delegaturę Rządu RP na obszar Pomorza.

Tortury i śmierć

26 lipca 1941 został aresztowany przez Niemców z powodu odmowy podpisania manifestu do narodu polskiego w sprawie antyradzieckiej akcji u boku Niemiec. Został uwięziony w Forcie VII w Poznaniu i w trakcie śledztwa był torturowany. 18 stycznia 1942 władze Polskiego Państwa Podziemnego wystąpiły z bezskutecznym apelem do rządu brytyjskiego, aby ten poprosił państwa neutralne o interwencję w Berlinie na rzecz Adolfa Bnińskiego. Nocą z 7 na 8 lipca 1942 wywieziono go z poznańskiej Cytadeli i zamordowano prawdopodobnie pod Stęszewem koło Poznania (mogiły zbiorowe w Wypalankach). 10 października Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy zatwierdziło skazanie go na śmierć w Berlinie.

Jego stanowisko jako delegata na ziemie wcielone przejął Leon Mikołajczyk.

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. a b c d e Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 52.
  2. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 217.
  3. Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 193.
  4. Ustąpienie hr. Bnińskiego, „Rozwój”, 9 grudnia 1918, s. 2.
  5. a b c d e f Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik Biograficzny. T. 1 (A–D). Andrzej Krzysztof Kunert (red.). Warszawa: Wyd. Sejmowe, 1998, s. 157–158.
  6. M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139 („w uznaniu wielkich historycznych zasług dla niepodległości i chwały Rzeczypospolitej Polskiej”).
  7. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 16.
  8. Zofia Grodecka. Adolf hrabia Bniński – Białoń (1884–1942). „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolska”. Nr 2 (49)/2002. s. 14–16. 
  9. Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 279.
  10. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 19–20. [dostęp 2021-06-30].

Bibliografia

  • Krzysztof Komorowski: Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk 1993.
  • Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 730. ISBN 83-901625-0-4.
  • Profil na stronie Biblioteki Sejmowej

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Armii Krajowej BAR.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Ordre du Merite agricole Chevalier 1999 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: l'Ordre du Mérite agricole, Chevalier, Since 1999
POL województwo poznańskie II RP COA.svg

Herb województwa poznańskiego II Rzeczypospolitej

Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
GC.OrdineS.GregorioMagno.png
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino di 1^ classe dell'Ordine di San Gregorio Magno (Santa Sede)
COM.OrdinePiano.png
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Commendatore dell'Ordine Piano (Santa Sede)
Bniński POL COA.svg
Autor: Waćpan, Licencja: CC BY-SA 4.0
Herb szlachecki Bniński
POL Honorowa Odznaka PCK I klasy BAR.png
Baretka Honorowej Odznaki PCK I klasy
Adolf Bninski.jpg
Adolf Bniński, Polish politician, supported conservative and pro-monarchy views. In the Polish presidential election, 1926, he was the presidential candidate of the National Populist Union (Związek Ludowo-Narodowy), but he lost to Ignacy Mościcki. Member of the Senate of Poland in the Second Polish Republic. In the aftermath of the German invasion of Poland he was the Government Delegate for Poland for the Polish territories annexed by Nazi Germany. He was arrested by Nazi-German Gestapo in July 1941, tortured and finally killed in 1942