Adolf Schimmelpfennig

© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Dworzec radomski

Dworzec Łódź Fabryczna przed przebudową w latach 2011–2015

Makieta synagogi cmentarnej w Warszawie projektu Adofla Schimmelpfenniga

Kościół w Rostkowie, pow. przasnyski

Kolegiata Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu

Grób Adolfa Schimmelpfenniga na cmentarzu Powązkowskim

Adolf Wilhelm Schimmelpfennig (Schimelfening) (ur. 8 lutego 1834 w Płocku, zm. 29 czerwca 1896 w Warszawie) – polski architekt niemieckiego pochodzenia.

Życiorys

Adolf Schimmelpfennig urodził się w 1834 roku w Płocku w luterańskiej rodzinie o holenderskich korzeniach Schimmelpenninck van der Oye. Jego ojciec, Jan Wilhelm, był nadrachmistrzem w wydziale skarbowym Komisji Województwa Płockiego. Matką była Karolina z Bironów. Swoją edukację rozpoczął w płockim gimnazjum klasycznym, po którego ukończeniu kontynuował naukę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Po studiach rozpoczął pracę jako aplikant budowniczy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, gdzie pracował pod kierunkiem Władysława Marconiego. Po pewnym czasie rozpoczął również praktykę prywatną. Po zrealizowaniu pierwszych zleceń (szczególnie projekt pałacu w Krasnem) za zarobione w ten sposób pieniądze pojechał na krótkie studia do Włoch. Po powrocie złożył w dniu 2 lipca 1861 roku egzamin przed Radą Budowniczą i otrzymał patent wolno praktykującego budowniczego II klasy.

Adolf Schimmelpfennig – wraz z Edwardem Cichockim, Janem K. Heurichem i Zygmuntem Kiślańskim – wygrał w 1864 roku konkurs na projekt odbudowy spalonego w powstaniu styczniowym warszawskiego ratusza (Pałac Jabłonowskich) na Placu Teatralnym. Miał to być wielki, neogotycki kompleks, zajmujący prawie całą północną pierzeję placu. Ingerencje wojskowych władz rosyjskich uniemożliwiły realizację tego projektu.

Rodzina

W 1860 roku – realizując zlecenie przebudowy dworu Eugeniusza Rykowskiego (zm. 1861) w Krzynowłodze Wielkiej – poznał żonę właściciela, Walerię z Klickich (1833–1880), córkę bratanka generała Stanisława Klickiego. Po śmierci jej męża zamieszkali razem w Warszawie przy ul. Smolnej 7. W 1865 roku wziął ślub w obrządku rzymskokatolickim. Wraz z żoną wychował troje dzieci z jej pierwszego małżeństwa: Paulinę, zamężną Dębską (1858–1923), prababkę Ewy Nowackiej, Kazimierę, zamężną Kłoczowską (1859–1929), babkę Jerzego Kłoczowskiego, oraz Stanisława (1860–1928), męża Bronisławy z Żórawskich, córki Juliusza Żórawskiego.

Po małżeństwie z Walerią osiadł w Krzynowłodze Wielkiej i projektował głównie kościoły i dwory w okolicy, choć wiele z jego projektów było realizowanych aż do końca XIX wieku.

Pochowany został w grobie rodzinnym Rykowskich na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 178-1-28/29)^[1].

Zachowanej w rodzinie informacji o rzekomej zmianie wyznania przeczy fakt zanotowania jego zgonu w parafii ewangelicko-augsburskiej Św. Trójcy w Warszawie pod numerem 291^[2]. Eugeniusz Szulc, autor książki Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, uznał Adolfa Schimmelpfenniga za spoczywającego gdzieś w tej nekropolii. Błąd ten został powielony w Polskim Słowniku Biograficznym.

Ważniejsze dzieła

• dworzec kolejowy w Radomiu
• pałac w Krasnem dla Elizy z Branickich Krasińskiej, wdowy po Zygmuncie Krasińskim i jej drugiego męża – Ludwika Krasińskiego (pałac został zburzony po 1939 roku)
• dworzec Łódź Fabryczna (1868)
• dworzec kolejowy stacji Koluszki
• budynki przy linii z Dęblina do Dąbrowy Górniczej
• kościół parafialny (bazylika neoromańska) w Chorzelach w latach 1872–1878, do której dostawił wieżę w 1889 roku
• synagoga cmentarna w Warszawie (1877)
• neorenesansowa kaplica grobowa (fundacja jego żony) przy kościele parafialnym w Krzynowłodze Wielkiej, połączona z kościołem - w latach 1886–1889 przebudowanym w stylu neoromańskim
• eklektyczny pałacyk Rykowskich w Krzynowłodze Wielkiej z wieżą i asymetrycznym portykiem (w miejscu wcześniejszego dworu)^[3]
• dwór w Bogdanach Wielkich dla pasierbicy Kazimiery Rykowskiej (między 1886 a 1890)^[3]
• teatr letni w Ciechocinku (1890)
• neogotyckie sanktuarium św. Stanisława Kostki w Rostkowie (realizacja w latach 1895–1900 przez Antoniego Wójcickiego)
• neogotycka bazylika kolegiacka Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu (projekt zrealizowany przez Franciszka Przecławskiego w latach 1909–1922)
• reprezentacyjne kamienice przy Nowym Świecie i ul. Chmielnej w Warszawie.

Działalność społeczna i publicystyczna

Schimmelpfennig był w latach 1875–1878 członkiem Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) i kasjerem jego zarządu w 1875 i 1876 roku.

Brał udział w wielu konkursach architektonicznych, wystawiając swoje prace m.in. w TZSP w latach 1871–1873 i dwukrotnie uzyskując jego nagrody: w 1872 roku za projekt Domu Zabawy Publicznej i w 1873 roku za projekt kościoła. Później był również sędzią w konkursach architektonicznych.

Publikował artykuły fachowe i recenzje projektów innych architektów (m.in. Stefana Szyllera i Józefa Dziekońskiego) w „Przeglądzie Technicznym” i „Gazecie Przemysłowo-Rzemieślniczej”.

Przypisy

Bibliografia

• Robert M. Kunkel: Schimmelpfennig. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 35: Schilling Jan – Schroeder Eliasz. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk – Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla, 1994, s. 492–493. ISBN 83-86301-05-8.
• Stanisław Łoza: Architekci i budowniczowie w Polsce, Budownictwo i Architektura, Warszawa 1954.
• Eugeniusz Kłoczowski: Wspomnienia mazowieckiego ziemianina z lat 1897–1951, Ciechanów 2006, noty biograficzne autorstwa Adama Pszczółkowskiego.